گزیده استفتاها از محضر امام خمینى (16)
جهیزیه، شیربها، هدایا
س: لطفاً به مسائل زیر پاسخ فرمایید:
1- آیا شرعاً صحیح است وقتى پسرى براى خواستگارى دخترى مىرود ولىّ دختر، اول به اندازه جهیزیهاى که مىخواهد به دخترش بدهد (و حتى بیشتر از آن) از داماد پول بگیرد، و اگر چنانچه جریان طلاق رجعى پیش بیاید زن بتواند ادعاى جهیزیه نماید؟ و اگر پدر دختر (به طورى که در روستا مرسوم است) گاو یا گوسفندى به دخترش بدهد، زن بتواند همان گاو و گوسفند را با منافع و نتاج آن مطالبه کند؟
2- اگر چنانچه مرد در بین عدّه شرعى بخواهد رجوع کند و زن ادعاى مهریهاى بیشتر از مهریه اول را بکند و مرد هم به هیچ عنوان قدرت و توانایى بیشتر کردن مهریه را نداشته باشد، حکمش چگونه است؟
ج: جهیزیه اگر به دختر تملیک شده به او اختصاص دارد و نمائات و نتاج هم تابع عین است و ملک دختر مىشود و در صورت طلاق اگر در بین عدّه رجعیّه مرد رجوع کند، زن حق مطالبه مهر جدید ندارد و اگر بعد از عدّه بخواهند عقد جدید کنند اختیار تعیین مهر جدید با خود زن و شوهر است.
س: پسرى با دخترى ازدواج نموده و صد هزار تومان مهریه به دختر داد و دختر جهیزیهاى به خانه پسر آورد. بعد از چندى پسر از دنیا رفت و دختر کلیه مهریه را گرفت. آیا دختر حق دارد جهیزیه را از خانه پسر ببرد؟
ج: جهیزیهاى که دختر با خود آورده ملک خود او است و مىتواند با خود ببرد، مگر آنکه تملیک به دیگرى نموده باشد.
س: وقتى زن جهیزیه را به خانه مىبرد از شوهر در کاغذى امضا مىگیرد که تحویل شوهر داده شده است، آیا این امضا حق ملکیت براى شوهر ایجاد مىکند یا خیر؟ و نیز عوض استهلاک این اموال را چه کسى باید بپردازد؟
ج: مجرد امضا موجب ملکیت نمىشود و اگر اجازه در تصرف بوده استهلاک را کسى ضامن نیست.
س: کسى که در گرفتن شیربهاى دختر زیادهروى مىکند و جهیزیه مناسب هم به دخترش نمىدهد؛ (مثلاً مبلغ 25 هزار تومان به عنوان شیربهاى دختر نقداً مىگیرد و از همین پول مذکور مبلغ پنج هزار تومان را مثلاً براى جهیزیه عروسى مصرف مىکند و باقى پول را به عنوان شیربها مىگیرد و البته این مبلغ علاوه بر مهر است) آیا این پول که به عنوان شیربها مىگیرد حلال است یا حرام؟
ج: اگر شیربها را در مقابل عملى مثل سعى در ازدواج مىگیرد یا با رضایت به او مىبخشند حلال است.
س: اگر در متن عقد ازدواج گفته شود که «مهر یکصد هزار تومان و شیربها بیست هزار تومان» و مراد این باشد که شیربها را قبل از عروسى به پدر و مادر دختر بدهند که براى او جهیزیه و مانند آن فراهم کنند، آیا شیربهاى مذکور، جزء مهر مىباشد و به هنگام طلاق قبل از دخول تنصیف مىگردد یا حکم دیگرى دارد؟
ج: در فرض مسئله جزء مهر محسوب نیست.
س: شخصى قبل از شهادتش برادر کوچکتر خود را وکیل خویش قرار داده. همسر شهید نیز داراى فرزند نمىباشد، هماکنون پس از شهادت ایشان مشکلاتى پیش آمده. لطفاً بیان فرمایید لباسهایى که داماد براى زنش آورده (مقدارى را پوشیده و مقدارى را دستنزده) و نیز لباسهایى که از طرف عروس به داماد داده شده تکلیفش چیست؟
ج: آنچه به داماد تملیک شده، ملک او شمرده مىشود و جزء ترکه او محسوب است.
س: شوهرى فوت کرده. دو فرزند صغیر، زن، پدر و مادرش ورثه او مىباشند. آیا هدایایى که از طرف بستگان زوجه در زمان ازدواج براى زوجه آورده شده متعلق به زوجه مىباشد یا جزء اموال شوهر است؟
ج: تا احراز نشود که به شوهر اهدا شده از ترکه او محسوب نمىشود، و در صورتى که معلوم نیست به شوهر اهدا شده یا به زن، احوط مصالحه است و اگر صغیر در بین باشد باید مراعات مصلحت او هم بشود.
س: آیا زوجهاى که زندگى او با شوهرش حرجى بوده (و دادگاه از روى مدارک و شواهد حرجى بودن را تشخیص و حکم به طلاق داده است)، بعد از طلاق، حق گرفتن مقدار مهریهاى که بر ذمه زوج باقى است دارد؟ و آیا اسباب و اشیاء جهیزیه را که به خانه شوهر برده (که بعضى از آنها را هم شوهر در وقت عقد خریده، یا عیدى آورده، و خانم آنها را به صورت جهیزیه به خانه شوهر برده) حق دارد از شوهرش پس بگیرد؟
ج: زن حق مطالبه مهریه خود را دارد و شوهر مىتواند آنچه را به زن بخشیده با وجود عینش از او پس بگیرد، مگر ذىرحم باشد و در این جهت ربطى به طلاق ندارد.
س: شخصى دختر کسى را براى فرزند خود نامزد کرده، ولى پیش از عقد آن دختر از دنیا رفته است، آیا آن مال را که پدر دختر گرفته پس گرفته مىشود یا خیر؟
ج: اگر مهریه بوده و قبل از عقد دختر فوت کرده یا در مقابل عملى دادهاند که انجام نشده مىتوانند پس بگیرند.(1)
س: هدایایى که بستگان شوهر به عنوان کرایه زبان به زن مىدهند، هبه معوّضه مىباشد یا خیر؟
ج: هبه غیر معوّضه است.
س: اینجانب از عشایر ایل استان کرمان هستم و با دخترى ازدواج کردم. مبلغى پول به عنوان مهریه معلوم شد و مبلغى هم براى خرید اجناس دختر. علاوه بر موارد فوق من مصالح یک قالى را دادم که دختر ببافد و بیاورد و همچنین دو انگشتر طلا و النگو و یک ساعت و تعدادى لباس و چمدان و ... براى استفاده و پوشیدن دختر بردم اما دختر قبل از عروسى در خانه پدرش فوت کرد و اکنون همه موارد مذکور را پدر دختر تصرف کرده است. استدعا دارم در این زمینه نظر خود را بفرمایید؟
ج: با فرض اینکه زن بعد از عقد و قبل از دخول فوت کرده نصف مهریه را مستحق است و اموالى که با پول نقد شوهر صرف در تهیه جهیزیه شده ملک خودِ شوهر است مگر هبه کرده باشد و اموالى که در حین موت ملک زن است به ورثه او که از جمله شوهر است مىرسد و سهم شوهر نصف است.
س: پول نقدى که قبل از عقد براى تهیه جهیزیه به خانواده زن داده مىشود از آنِ کیست؟ گاهى پدر داماد مىگوید که این مبلغ را براى ما هر چه مىشود بخرید. با این قید این پول مال کیست؟
ج: اگر پول را به کسى نبخشیده باقى بر ملک، مالک اول است.
س: شوهرى براى زنش طلاهایى را خریده است و زن استفاده مىکرده و دفعتاً شوهر تصادف کرده و فوت نموده است. آیا این طلاها جزء ارث حساب مىشود یا ملک زوجه است؟
ج: اگر امارات و علایمى نیست که به زن بخشیده از ترکه میّت است و به ارث مىرسد.
س: طلایى که هنگام خواستگارى داماد پیش از شهادت براى زنش آورده تکلیفش چیست؟
ج: آنچه به زن تملیک شده ملک زن است و جزء ترکه محسوب نیست.
س: طلایى که از طرف همسر شهید به شهید داده شده (طلاى سفید) حکمش چیست؟
ج: اگر به شوهر تملیک شده به ورثه شوهر مىرسد.
پىنوشت :
1) هر چند عین آن موجود نباشد، ولى اگر هدیه بوده تنها در صورتى مىتوانند پس بگیرند که اولاً عین آن موجود باشد و ثانیاً گیرنده «رَحِم» پرداختکننده نباشد.
