میوه‌های قرآنی در ماه قرآن

میوه‌های قرآنی علاوه بر جنبه‌ی خوراکی، از دیدگاه دارویی و اثرهای درمانی نیز قابل توجه هستند. در قرآن کریم به میوه‌ی انجیر و زیتون قسم یاد شده و در آیه‌های متعددی از میوه‌های انگور و خرما نام برده شده است. «چهار میوه، از میوه‌های بهشتی هستند: انگور، رطب، انار و سیب» (امام محمدباقر(ع)).

خرما

خرما، بهترین میوه‌ی مناطق گرمسیر و از فرآورده‌های آن، سرکه و شیره است. یکی از بهترین منابع انرژی و دارای ترکیب‌های منیزیم و پتاسیم است و مصرف آن به همراه مقداری شیر برای ماه مبارک رمضان توصیه می‌شود. مصرف خرما به‌صورت ترکیبی با بادام، دارچین و کنجد، یک منبع سرشار از انرژی برای کودکان در حال رشد است.

خرما دارای ارزش غذایی بسیار و سرشار از فیبر طبیعی، ویتامین‌های A ، گروه B ، C ، کلسیم، گوگرد، آهن، پتاسیم، فسفر، منگنز، مس و منیزیم است. کلسیم آن، عامل اصلی استحکام استخوان‌ها و فسفر آن، از عناصر اصلی تشکیل‌دهنده‌ی مغز و مانع ضعف اعصاب است. املاح معدنی آن نیز ترمیم‌کننده‌ی بدن و ملین است؛ به‌همین دلیل مصرف خرما برای کودکان، اشخاصی که دوران نقاهت را می‌گذرانند، کسانی که دچار کمبود غذایی شده‌اند و هم‌چنین افراد سال‌مند مناسب است.

خرما در درمان یبوست، اختلال‌های روده‌ای، مشکل‌های قلبی، ضعف جنسی و اسهال مفید است. قند خرما یکی از سالم‌ترین قندهاست؛ چون به‌سرعت جذب بدن می‌شود؛ در نتیجه شخص کم‌تر احساس گرسنگی ‌کرده و حجم کم‌تری غذا وارد بدن می‌کند و خطر التهاب و نفخ معده کم می‌شود. از ابتلا به بسیاری از سرطان‌ها جلوگیری می‌کند. یکی از بهترین خوراکی‌ها پس از وضع حمل خانم‌هاست. صد گرم خرمای تازه یا رطب 140 کیلوکالری و صد گرم خرمای خشک 310 کیلوکالری انرژی دارد.

ترافل خرما: با خرما، دسری خوش‌طعم برای سفره‌های افطاری‌تان تهیه کنید. ابتدا دویست گرم خرما را داخل آب داغ بریزید، بعد آن‌ها را آب‌کش کنید. پوست‌شان را جدا کرده، هسته‌ی خرماها را نیز درآورید. سی گرم گردو و پنج عدد بیسکوییت پتی‌بور را داخل غذاساز بریزید و پودر کنید. غذاساز را خالی کرده، خرما را داخل آن بریزید و له کنید. خرمای پوره‌شده را به مخلوط بیسکویت و گردو اضافه کنید و با چنگال کاملاً به‌خورد هم‌دیگر بدهید. می‌توانید در این مرحله به اندازه‌ی نوک قاشق چایخوری دارچین هم به مواد اضافه کنید. دست‌تان را با کمی روغن مایع چرب و یک مقدار از مواد را در دست‌تان گرد کنید و داخل پودر نارگیل بغلتانید. از گردو، خلال پسته و خلال بادام برای تزیین هم می‌توانید استفاده کنید. با این مقدار مواد، حدود 22 ترافل تهیه می‌شود.

انگور

انگور یکی از مهم‌ترین میوه‌هایی است که  در قرآن نام برده شده، خداوند آن را میوه‌ی اهل بهشت دانسته و بی‌تردید برای جلب توجه مؤمنان به اهمیت این میوه، نام آن در یازده سوره ذکر شده است. از انگور، فرآورده‌هایی نظیر کشمش، مویز، سرکه و آبغوره تهیه می‌شود. برگ درخت انگور نیز در پخت بعضی غذاها مانند دلمه مصرف می‌شود.

این میوه، حاوی ویتامین A ، گروه B ، C ، قند، آهن، سدیم، کلسیم، فسفر، منیزیم، پتاسیم، ید و منگنز است. پوست انگور نیز دارای تانن و مواد معدنی است. طبیعت انگور، گرم و تر است و برای بیماری‌هایی مانند برونشیت مزمن، بیماری‌های قلبی، التهاب کلیه و نقرس مفید است. انگور پتاسیم زیادی دارد و به جبران ضعف بدن کمک می‌کند؛ هم‌چنین، چون مقدار زیادی مواد قندی و آهن دارد پرانرژی است. ادرارآور و ملین نیز هست. سموم بدن را دفع می‌کند. برای این منظور باید هر روز آب انگور در فاصله‌ی غذا نوشیده شود و طوری وقت آن انتخاب گردد که با ساعت غذا فاصله‌ی زیادی داشته باشد. اگر آب انگور به پوست صورت مالیده و پس از ده دقیقه شسته شود، پوست شاداب می‌شود. هر صد گرم انگور، هشتاد کیلوکالری انرژی دارد.

کشمش غذایی پرقوت و کم‌حجم برای افطار کردن است و تقریباً تمام خواصی را که انگور تازه دارد، در خود حفظ می‌کند. در هسته‌ی انگور، مقداری روغن وجود دارد. این روغن، فاقد بو و دارای طعمی مطبوع است. روغن هسته‌ی انگور، سرشار از اسیدهای چرب غیراشباع است. افرادی که مبتلا به ناراحتی‌های گوارشی هستند، نباید دانه‌های انگور و پوست ضخیم روی حبه‌ها را بخورند.

دسر انگور یخ‌زده: اجازه دهید کودک‌تان به تنهایی این دسر یخ‌زده را تهیه کند تا از خوردن آن لذت بیش‌تری ببرد. ابتدا هر رنگ انگور را که می‌خواهید بشویید، سپس درون هر سیخ کباب چوبی شش عدد حبه‌ی انگور قرار دهید. سیخ‌های انگور را در یک ردیف، درون کیسه‌های زیپ‌کیپ‌ گذاشته و به مدت یک شب در فریزر نگه‌دارید.

انجیر

«انجیر بوی بد دهان را از بین می‌برد، استخوان را محکم می‌کند، مو را می‌رویاند و درد را برطرف می‌نماید و با بودن انجیر، دیگر احتیاج به دارو نیست» (امام رضا(ع)).

انجیر میوه‌ای مفید، مقوی و شیرین است که در قرآن به آن قسم یاد شده. انجیر منبع خوبی از پتاسیم، منیزیم، کلسیم، فسفر، آهن، منگنز و ویتامین‌های A ، و گروه B و C است. انجیر تازه یا خشک، یبوست را برطرف می‌کند و یکی از بهترین میوه‌ها برای تمیزکردن روده‌ی بزرگ و رفع یبوست است؛ چراکه فیبر موجود در انجیر، به عمل‌کرد سالم روده کمک می‌کند و همین عمل مانع بروز یبوست می‌شود.

هضم انجیر آسان است و مصرف آن برای کودکان و اشخاصی که دوره‌ی نقاهت را می‌گذرانند بسیار مفید است. انجیر به‌علت دارابودن دانه‌های ریز، باعث تقویت معده و روده می‌شود؛ ولی برای کبدهای ضعیف مناسب نیست. انجیر در درمان سوءهاضمه، سرفه، برونشیت و آسم کاربرد دارد. پتاسیم انجیر به کنترل فشارخون کمک می‌کند، منبع بسیار خوبی از فیبر غذایی است و باعث کنترل وزن می‌شود. فیبر گرسنگی را به‌تأخیر می‌اندازد و از این رو در رژیم‌های کاهش وزن جایگاه ویژه‌ای دارد. البته نباید در خوردن سایر مواد غذایی نیز از حد تعادل خارج شد. انجیر ادرارآور است و دستگاه هاضمه را نیز تقویت می‌کند.

انجیر از نظر طب سنتی گرم و تر است. این میوه را می‌توان همراه با میوه‌های دیگر مصرف کرد؛ ولی با میوه‌های اسیدی مانند پرتقال و گریپ‌فروت سازگار نیست. صد گرم انجیر، حدود 270 کیلوکالری انرژی دارد.

مربای انجیر: هفتصد گرم شکر و یک لیوان آب را روی حرارت بجوشانید تا غلیظ شود. سپس یک کیلو انجیر به آن اضافه کنید. اجازه دهید مربا حدود پانزده تا سی دقیقه با حرارت ملایم بجوشد و انجیرها نرم شوند. یک قاشق غذاخوری گلاب و یک قاشق غذاخوری آب‌لیمو را اضافه کنید و پنج دقیقه‌ی دیگر بجوشانید. بعد از سرد شدن در یخچال قرار دهید تا خنک شود.

زیتون

این نام، شش بار در قرآن مجید تکرار شده است. یکی از قدیمی‎ترین گیاهان خاورمیانه است که کاربردهای گوناگونی دارد. میوه‌ی زیتون را اگر با فشار معتدلی نرم کنند، اولین روغنی که از آن گرفته می‌شود روغن بکر یا دست‌نخورده است. اگر فشاری که به میوه‌ی زیتون موقع روغن‌گیری وارد می‌شود زیاد باشد، روغنی که از آن خارج می‌شود روغن معمولی است. سرانجام اگر تفاله‌های زیتون را با آب داغ مخلوط کنند و فشار دهند، روغن پَستی به‌دست می‌آید که در صابون‌سازی استفاده می‌شود.

زیتون دارای طبیعت گرم، خشک و سرشار از ویتامین‌های A ، D ، فسفر، پتاسیم، گوگرد، منیزیم، کلسیم، کلر، آهن، مس و منگنز است. یکی از مفیدترین روغن‌های گیاهی حاوی چربی بالاست؛ با وجود این، منبع خوبی از اسید اولیک یا اسیدهای چرب اشباع نشده‌ی امگاست.

این روغن، ملیّن و برای کبد مفید است. یک قاشق سوپ‌خوری روغن مایع زیتون، برای اشخاصی که از درد کبد می‌نالند داروی شفابخش ممتازی است و باید صبح ناشتا آن را بخورند. روغن زیتون جدار روده‌ها و معده را از سموم و آلودگی‌ها پاک می‌کند، مجاری روده‌ها را چرب کرده و به توده‌ی اغذیه‌ای که در آن‌جا جمع شده اجازه می‌دهد راه عادی خود را آهسته‌آهسته طی کند. هم‌چنین به کبدهای تنبل کمک می‌کند و کیسه‌ی صفرا هم به فعالیت افتاده و از تولید و تکثیر میکروب‌ها در روده‌ها جلوگیری می‌کند. کسانی که نمی‌توانند مصرف روغن را صبح ناشتا تحمل کنند و آن را با میل بخورند، می‌توانند آن را با آبلیمو مخلوط کرده و مصرف کنند؛ بدین ترتیب، رفته‌رفته به مصرف روغن زیتون عادت کرده و آن را بدون هیچ‌گونه ناراحتی خواهند خورد. امروزه اغلب مردم به‌دلیل تغذیه‌ی نامناسب و بی‌تحرکی، در معرض رادیکال‌های آزاد هستند که به ‌بدن هجوم می‌برد و با ورود به دیواره‌ی سلول، به‌داخل آن‌ها نفوذ و ایجاد سرطان می‌کند.

روغن زیتون علاوه بر کاهش کلسترول خون و پیش‌گیری از بروز مشکل‌های عروقی، مانع از رسوب کلسترول بر دیواره‌ی عروق و سرخرگ‌ها و تنگ شدن آن‌ها می‌شود. خاصیت ضدسرطان و ضدالتهابی دارد و از التهاب روده نیز پیش‌گیری می‌کند. برطرف‌کننده‌‎ی چین و چروک پوست و باعث لطافت، نرمی و شادابی پوست صورت می‌شود. بهترین روغنی است که می‌توان در سالاد مصرف کرد. هر عدد زیتون پنج کیلوکالری دارد؛ یعنی هر بیست زیتون متوسط حاوی صد کیلوکالری انرژی است و یک قاشق روغن زیتون حدود 120 کالری انرژی دارد.

دسر لوبیا و زیتون سوخاری: صد گرم زیتون و سیصد گرم لوبیاسبز را به‌صورت نم‌دار در یک پیمانه آرد سفید بغلتانید. دو عدد تخم‌مرغ را با چنگال هم بزنید. لوبیا و زیتون‌ها را در تخم‌مرغ زده و در مخلوط دو پیمانه آرد سوخاری، نمک، فلفل و ادویه بغلتانید. سپس در روغن داغ سرخ کنید و با انواع سس یا  دورچین غذاهای گوشتی سرو کنید.

منابع:

1. حکیم، سیدمحمدتقی (1381)؛ خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها از نظر پیشوایان علم و دین، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ چهاردهم.

2. مهندس‌قاسمی، میترا (1382)؛ خواص درمانی میوه‌ها و سبزی‌ها، تهران: تیهو، چاپ دوم.

3. نراقی، مهدی (1382)؛ سبزی‌ها و میوه‌های شفابخش، تهران: امیرکبیر، چاپ یازدهم.