ابراهیمی‌پور, قاسم, سیدی آقاملکی, سید روح‌الله. (1398). بررسی ظرفیت‌های روش‌شناختی عقل و نقل در تولید علم اجتماعی اسلامی با تأکید بر اندیشه آیت‌الله جوادی‌آملی. اسلام و مطالعات اجتماعی, 7(شماره 1 (پیاپی 25)), 96-118. doi: 10.22081/jiss.2019.67396
قاسم ابراهیمی‌پور; سید روح‌الله سیدی آقاملکی. "بررسی ظرفیت‌های روش‌شناختی عقل و نقل در تولید علم اجتماعی اسلامی با تأکید بر اندیشه آیت‌الله جوادی‌آملی". اسلام و مطالعات اجتماعی, 7, شماره 1 (پیاپی 25), 1398, 96-118. doi: 10.22081/jiss.2019.67396
ابراهیمی‌پور, قاسم, سیدی آقاملکی, سید روح‌الله. (1398). 'بررسی ظرفیت‌های روش‌شناختی عقل و نقل در تولید علم اجتماعی اسلامی با تأکید بر اندیشه آیت‌الله جوادی‌آملی', اسلام و مطالعات اجتماعی, 7(شماره 1 (پیاپی 25)), pp. 96-118. doi: 10.22081/jiss.2019.67396
ابراهیمی‌پور, قاسم, سیدی آقاملکی, سید روح‌الله. بررسی ظرفیت‌های روش‌شناختی عقل و نقل در تولید علم اجتماعی اسلامی با تأکید بر اندیشه آیت‌الله جوادی‌آملی. اسلام و مطالعات اجتماعی, 1398; 7(شماره 1 (پیاپی 25)): 96-118. doi: 10.22081/jiss.2019.67396
1استادیار گروه جامعه‌شناسی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
2دانشجوی کارشناسی‌ارشد علوم اجتماعی گرایش دانش اجتماعی مسلمین دانشگاه باقرالعلوم(ع)
تاریخ دریافت: 11 آبان 1397،
تاریخ بازنگری: 22 مهر 1398،
تاریخ پذیرش: 31 فروردین 1398
چکیده
نگاه متفاوت فلاسفه مسلمان به مبانی معرفتی، ظرفیت‌های متمایزی برای تولید علوم اجتماعی فراهم آورده است. ظرفیت‌های روش‌شناختی عقل و نقل در سه عرصه: موضوع و غایت، مبانی معرفتی و نظریه‌های علوم اجتماعی از منظر استاد جوادی‌آملی، مورد توجه قرار گرفته است. چارچوب مفهومی پژوهش حاضر، روش‌شناسی بنیادین و روش آن، تحلیلی است. توجه به پدیده‌های اجتماعی خُرد و کلان در عرصه موضوع، عدم إنحصار علم به روش تجربی و کثرت‌گرایی تداخلی روشی، پذیرش وجود جامعه در کنار اصالت فرد و قانون‌مندی جامعه و همچنین پذیرش انواع انسان از جمله ظرفیت‌های روش‌شناختی رویکرد مذکور است که طرح سه گونه تعاملات اجتماعی: استثماری، قراردادی و عاقلانه؛ تقسیم فرهنگ به سه مُدل: استثماری، قراردادی ـ که تحت عنوان فرهنگ سکولار از آن نام برده می‌شود ـ و فرهنگ متعالی؛ تقسیم جامعه به استبدادی، دموکراتیک و متمدن، در زمره ظرفیت‌های مبانی انسان‌شناختی آن است. امکان دستیابی به انواع نظریه‌های عقلی شامل: نظریه‌های تجریدی، نیمه‌تجریدی، تجربی، شهودی و نظریه‌های نقلی در تولید علم اجتماعی اسلامی نیز از جمله ظرفیت‌های عقل و نقل در عرصه نظریه‌پردازی است.
An Examination into the Capacities of Methodology of Reason and Narration in Producing Islamic Social Science With an Emphasis on Thought of Ayatollah Javadi Amoli
1Assistant professor, department of sociology, The Imam Khomeini Education and Research Institute.
2M.A student in the field of social sciences, area of study: Muslim Social Knowledge, Bagher Al-Olum University.
چکیده [English]
The differing views of Muslim philosophers on epistemic principles have provided distinct capacities for the production of social sciences. The methodological capacities of reason and narration have been considered from the perspective of Javadi Amoli in these three areas; subject and purpose, epistemological foundations, and theories of social sciences. The conceptual framework of the present study is fundamental methodology and its method is analytical. Considering the social micro and macro phenomena in the arena of subject, lack of monopoly on empirical science and methodological interferential pluralism, accepting the existence of a society alongside one's originality and the legitimacy of the society and adopting the human species are some of the methodological capacities of this approach. Some of its capacities of anthropological foundations are the triple plan of social interactions: exploitive, contractual, and reasonable; dividing culture into three models: exploitive, contractual - referred to as secular culture - and transcendental culture; and dividing society into despotic, democratic, and civilized. The possibility of achieving a variety of rational theories including: abstract, semi-abstract, empirical, intuitive, and narrative theories in the production of Islamic social science are also some of the capacities of reason and narration in the arena of theorization.
کلیدواژه‌ها [English]
Methodological capacities, reason and narration, production of Islamic social science, Javadi Amoli, Ijtihadi approach
مراجع
آخوند خراسانی، محمدکاظم (1429ق)، کفایة الاصول، تحقیق و تعلیق: شیخ عباسعلی زارعی سبزواری، قم: مؤسسة النشرالاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
آقاجانی، نصرالله (1394)، «چیستی علم اجتماعی مسلمین»، مجله: معرفت فرهنگی اجتماعی، س7، ش۲۵.
ابراهیمی‌پور، قاسم (1394)، روش در علوم اجتماعی از دیدگاه پوزیتویسم، مکتب تفهمی و فلسفه اسلامی، قم: انتسارات مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی.
ـــــــــــــــــــ (1397)، «ظرفیت‌های روش‌شناختی کاربردی سنت اسلامی»، فصلنامه تخصصی علوم انسانی اسلامی صدرا، س7، ش25.
ـــــــــــــــــــ (1392)، «علوم انسانی اسلامی تیپ‌بندی رویکردها و بررسی راه‌حل‌ها با تأکید بر جامعه‌شناسی»، پژوهش‌نامه علوم انسانی اسلامی، س1، ش2.
ـــــــــــــــــــ (1395)، نظریه و مشاهده در علوم اجتماعی از دیدگاه علامه طباطبایی، شهید مطهری و آیت‌الله جوادی‌آملی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
ابن‌‌بابویه، محمد بن‌‌على (1378ق)، عیون أخبار الرضا، ج۱، تهران: انتشارات جهان.
ابنخلدون، عبدالرحمن بن محمد (1359)، مقدمه ابنخلدون، ترجمه: پروین گنابادی، ج۱، تهران: انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
اسکیدمور، ویلیام (1385)، تفکر نظری در جامعه‌شناسی، ترجمه: جمعی از مترجمان، قم: انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
اورعی، غلامرضا صدیق (1382)، بررسی ساختار نظام اجتماعی در اسلام، تهران: انتشارات اداره کل پژوهش‌های سیما.
ایمان، محمدتقی (1391)، فلسفه روش تحقیق در علوم انسانی، قم: انتشارات سبحان.
باقری، خسرو (1378)، هویت علم دینی نگاهی معرفت‌شناختی به نسبت دین با علوم انسانی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
بستان، حسین (1388)، «جامعه‌شناسی اسلامی؛ به‌سوی یک پارادایم»، فصلنامه روش‌شناسی علوم انسانی، س15، ش61.
ـــــــــــــــــــ (1392)، نظریه‌‌سازی دینی در علوم اجتماعی با تطبیق بر جامعه‌شناسی خانواده، قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بلیکی، نورمن (1391)، پارادایم‌های تحقیق در علوم انسانی، مترجم: حمیدرضا حسنی، محمدتقی ایمان و مسعود ماجدی، قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ـــــــــــــــــــ (1391)، جهان‌های اجتماعی، قم: انتشارات کتاب فردا.
ـــــــــــــــــــ (1392)، رابطه نظریه و فرهنگ در بومی‌سازی جامعه‌شناسی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
ـــــــــــــــ (1394)، «نسبت مفهوم عقل در قرآن و روایات با عقل در فرهنگ و تاریخ اسلام»، دوفصلنامه تخصصی علوم قرآن و تفسیر معارج، س1، ش1.
ـــــــــــــــــــ (1395)، اخلاق و عرفان، قم: انتشارات کتاب فردا.
ــــــــــــ (1397)، «چرا باید ابنخلدون را اشعری خواند»، فصلنامه علوم انسانی اسلامی صدرا، س7، ش26 و 27.
ترنر، جاناتان (1397)، اصول نظری جامعه‌شناسی، ترجمه: عادل ابراهیمی و سلیمان میرزایی و نازیلا عابدیان، ج1، تهران: انتشارات لویه.
جعفری، محمدتقی (1373)، فرهنگ پیرو فرهنگ پیشرو، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
جمعى از پژوهشگران (1426ق)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(علیهم السلام)، زیر نظر: سیدمحمود هاشمى شاهرودى، قم: انتشارات مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت(علیهم السلام).
