نظری, احسان, ایروانی, جواد. (1401). تحلیل قرآنی و روایی علّت تشریع سهم «تألیف قلوب» در اسلام. اسلام و مطالعات اجتماعی, 4(4), 148-182. doi: 10.22081/jqss.2023.65340.1232
احسان نظری; جواد ایروانی. "تحلیل قرآنی و روایی علّت تشریع سهم «تألیف قلوب» در اسلام". اسلام و مطالعات اجتماعی, 4, 4, 1401, 148-182. doi: 10.22081/jqss.2023.65340.1232
نظری, احسان, ایروانی, جواد. (1401). 'تحلیل قرآنی و روایی علّت تشریع سهم «تألیف قلوب» در اسلام', اسلام و مطالعات اجتماعی, 4(4), pp. 148-182. doi: 10.22081/jqss.2023.65340.1232
نظری, احسان, ایروانی, جواد. تحلیل قرآنی و روایی علّت تشریع سهم «تألیف قلوب» در اسلام. اسلام و مطالعات اجتماعی, 1401; 4(4): 148-182. doi: 10.22081/jqss.2023.65340.1232
1دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی. مشهد. ایران
2استاد تمام دانشکده علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی. مشهد. ایران
تاریخ دریافت: 02 آذر 1401،
تاریخ بازنگری: 04 بهمن 1401،
تاریخ پذیرش: 05 مهر 1402
چکیده
بنابر آیه۶۰ سوره توبه یکی از مصارف زکات «تألیف قلوب» است. از روایات و سیره معصومین(ع) استفاده می‌شود که مهم‌ترین کارکرد و تأثیر این مورد از مصرف زکات، متمایل‌کردن دلها به‌سوی اسلام و تثبیت مسلمانان ضعیف‌العقیده است. همین امر سبب شده تا برخی معاندان درصدد عیب‌جویی و شبهه‌افکنی برآمده و این سهم را نوعی تطمیع مالی و رشوه برای خریدن ایمان به‌شمار آورند و علت تشریع سهم «تألیف قلوب» را ناتوانی پیامبر(ص) از ارائه ادله متقن و براهین منطقی معرفی کنند. مقالاتی که درباره سهم «تألیف قلوب» نوشته شده است، هیچ‌یک به تحلیل علّت تشریع سهم تألیف قلوب در اسلام نپرداخته‌اند و بیشتر به مسائل متداول فقهی و برخی موضوعات سیاسی توجه نموده‌اند؛ بر این اساس، ضرورت بحث و پاسخ به این شبهه به‌طور کامل روشن می‌شود. در این مقاله به روش تحلیلی - توصیفی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای و بهره‌گیری از آیات، روایات و دیدگاه‌های مفسران مشهور به تحلیل و پاسخ به این شبهه پرداخته شده است. وجه تمایز این مقاله از دیگر مقالاتی که درباره سهم «تألیف قلوب» نوشته شده، در پرداختن به نقد و پاسخ به شبهه یادشده است و نتیجه اینکه پرداخت این سهم نوعی زمینه‌سازی برای شنیدن پیام اسلام براساس حب فطری بشر به مال می‌باشد.
A Qur'anic and Narrative Analysis of the Reason for the Legalization of the Share of "Ta'alif Quloub" in Islam
نویسندگان [English]
Ehsan Nazari1؛ Javad Irvani2
1Ph.D student, Quran and Hadith Sciences, Razavi University of Islamic Sciences. Mashhad. Iran
2Full Professor, Faculty of Quranic and Hadith Sciences, Razavi University of Islamic Sciences. Mashhad. Iran
چکیده [English]
According to verse 60 of Surah Tawbah, one of the expenditures of zakat is "Ta'alif Qoloub (to attract the hearts of those who have been inclined towards Islam)". According to the hadiths and the lifestyles of the Fourteen Infallibles, the most important function and effect of zakat expenditure is to incline the hearts towards Islam and to stabilize weak-minded Muslims. This has caused some opponents to find fault, raise doubts, consider this share as a kind of financial greed, and bribe to buy faith and consider this as the Prophet's inability to present convincing and logical proofs to be the reason for legislating the share of "Ta'alif Qoloub". None of the articles that have been written about the share of "Ta'alif Qoloub" has analyzed the reasons for the legalization of Ta'alif Qoloub in Islam, and they have paid more attention to common jurisprudential issues and some political issues. In this regard, the necessity of discussing and answering this doubt is fully clarified. This article has analyzed and answered this doubt through the analytical-descriptive method and by referring to library sources and using the verses, narratives, and viewpoints of famous commentators. The distinguishing feature of this article from other articles written about the share of "Ta'alif Qoloub" is in addressing the criticism and answering the doubt. The finding suggests that paying this share is a kind of providing the context for hearing the message of Islam based on human's natural love for wealth
کلیدواژه‌ها [English]
Ta'alif Qoloub, The doubt of financial greed, verses, hadiths, interpretations
مراجع
قرآن کریم
آلوسى، محمود بن عبدالله. (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی (ج5). بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابن ابی الحدید، عبد الحمید بن هبه الله. (بی‌تا). شرح نهج البلاغة (ج7). قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی&.
ابن بابویه، محمد بن على. (1378ق). عیون أخبار الرضا× (ج1). تهران: بی‌نا.
ابن بابویه، محمد بن على. (1403ق). معانی الأخبار (چاپ اول). قم: بی‌نا.
ابن بابویه، محمد بن على. (1406ق). ثواب الأعمال و عقاب الأعمال (چاپ دوم). قم: بی‌نا.
ابن بابویه، محمد بن على. (1413ق). من لا یحضره الفقیه (ج2،چاپ دوم). قم: بی‌نا.
ابن شعبه حرانى، حسن بن على. (1404ق). تحف العقول (چاپ دوم). قم: بی‌نا.
ابن قدامة، عبدالله بن أحمد. (1388ق). المغنی (ج6). قاهره: مکتبة القاهرة.
ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب (ج1، چاپ سوم). بیروت: دار صادر.
ادبی، حسین؛ نوربخش، قاسم. (1398). قاعده فقهی «تالیف قلوب» به مثابه راهبرد توسعه گردشگری حلال. پژوهشنامه حلال، (2)، صص 77-87.
ازهرى، محمد بن احمد. (1421ق). تهذیب اللغة (ج15). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
اعرافی، علیرضا. (1398-1399). درس خارج فقه روابط اجتماعی (ج44). سایت موسسه اشراق و عرفان.
امین عاملی، سیدمحسن. (1403ق). أعیان الشیعة (ج1). بیروت: دار التعارف.
بحرانى، سیدهاشم بن سلیمان. (1415ق). البرهان فی تفسیر القرآن (ج2). قم: موسسة البعثة، قسم الدراسات الإسلامیة.
بخارى، محمد بن اسماعیل. (1410ق). صحیح البخاری (ج5، چاپ دوم). قاهره: لجنة إحیاء کتب السنة.
بیهقی، ابوبکر. (1405ق). دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة (ج4). بیروت: دار الکتب العلمیة.
تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد. (1366). تصنیف غرر الحکم و درر الکلم. قم: بی‌نا.
ثعلبى، احمد بن محمد. (1422ق). الکشف و البیان (ج5). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
جوادی آملی، عبدالله. (1395). تسنیم (ج34، چاپ دوم). قم: مرکز نشر اسراء.
حلّى، جعفر بن حسن. (1407ق). المعتبر فی شرح المختصر (ج2). قم: مؤسسه سیدالشهداء×.
حمیری معافری، عبدالملک بن هشام. (1375ق). السیرة النبویة (ج2، الطبعه الثالثه). مصر: شرکة مکتبة ومطبعة مصطفى البابی الحلبی و أولاده.
دانش، سبحان؛ نوروزی، محمدجواد. (1400). قاعده تالیف قلوب به مثابه قدرت هوشمند در روابط بین‌الملل. فصلنامه علمی -پژوهشی سیاست متعالیه، 9(4)، صص 249-272.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت: دار القلم.
راوندى، سعید بن هبهالله. (1405ق). فقه القرآن (ج1، چاپ دوم). قم: کتابخانه عمومى حضرت آیت الله العظمى مرعشى نجفى&.
زرگری‌نژاد، غلامحسین. (۱۳۹۲). تاریخ صدر اسلام (عصر نبوت). تهران: سمت.
زمخشرى، محمود بن عمر. (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل (ج2، چاپ سوم). بیروت: دار الکتاب العربی.
سیوطى، عبدالرحمن بن ابى بکر. (1404ق). الدر المنثور فى التفسیر بالماثور (ج3). قم: کتابخانه عمومى حضرت آیت الله العظمى مرعشى نجفى&.
شریعتی، روح الله. (۱۳۹۳). قواعد فقه سیاسی (چاپ دوم). تهران: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
شریف الرضی، محمد بن حسین. (1414ق). نهج البلاغة. قم: موسسة دارالهجرة.
شریف الرضی، محمد بن حسین. (1422ق). المجازات النبویة. قم: دارالحدیث.
صادقى تهرانى، محمد. (1406ق). الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن و السنه (ج12و13، چاپ دوم). قم: فرهنگ اسلامى.
طباطبایى، سیدمحمدحسین. (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن (ج2، 5، 9 و 15). بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طبرى، محمد بن جریر. (1412ق). جامع البیان فى تفسیر القرآن (ج10). بیروت: دار المعرفة.
طوسى، محمد بن الحسن. (1407ق). تهذیب الأحکام (ج4، چاپ چهارم). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
طوسى، محمد بن الحسن. (1414ق). الأمالی. قم: دارالثقافه.
طوسى، محمد بن الحسن. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن (ج5). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
عراقى، آقا ضیاء الدین؛ على کزازى. (1414ق). شرح تبصرة المتعلمین (ج3). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
عشریه، رحمان. (1398). مبانی قرآنی رابطه امنیت و دیپلماسی در فقه سیاسی با روی‌کرد به قاعده «امان، تالیف قلوب و الزام. فصلنامه علمی -پژوهشی حکمت، 24(93)، صص 47-68.
عیاشى، محمد بن مسعود. (1380ق). کتاب التفسیر (محقق: سیدهاشم رسولى محلاتى، ج2). تهران: چاپخانه علمیه.
الغفیلی، عبدالله بن منصور. (1430ق). نوازل الزکاة دراسة فقهیة تأصیلیة لمستجدات الزکاة، ریاض: دار المیمان للنشر والتوزیع.
فخر رازى، محمد بن عمر. (1420ق). التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب) (ج15و16، چاپ سوم). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
فراء، یحیى بن زیاد. (1980م). معانى القرآن (ج1،چاپ دوم). قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
فراهیدى، خلیل بن احمد. (1409ق). کتاب العین (ج5، چاپ دوم). قم: نشر هجرت.
فضل الله، سیدمحمدحسین. (1419ق). من وحى القرآن (ج10). بیروت: دار الملاک.
قمى، على بن ابراهیم. (1363). تفسیر القمی (ج1، چاپ سوم). قم: دار الکتاب.
کشتگر، امیر؛ صدری ارحامی، محمد. (1400). ارزیابی قابلیت اجرای نظریۀ «مسئولیت حمایت» در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر مبنای فقهی «تالیف قلوب». فصلنامه علوم سیاسی، 24(95)، صص 167-190.
کلینى، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی (ج2و4، چاپ چهارم). تهران: الاسلامیه.
مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (ج21). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
محمود عبدالرحمن عبدالمنعم. (بی‌تا). معجم المصطلحات والألفاظ الفقهیة (ج3). قاهره: دار الفضیلة.
مرتضى زبیدى، محمد بن محمد. (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس (ج12). بیروت: دار الفکر.
مقاتل بن سلیمان. (1423ق). تفسیر مقاتل بن سلیمان (ج2). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مکارم شیرازى، ناصر. (1371). تفسیر نمونه (ج4، 7و8، چاپ دهم). تهران: دار الکتب الإسلامیة.
نراقى، مولى احمد بن محمدمهدى. (1391). معراج السعادة (چاپ ششم). قم: بهار دلها.
نراقى، مولى احمد بن محمدمهدى. (1415ق). مستند الشیعة فی أحکام الشریعة (ج9). قم: مؤسسه آل‌البیت^.
واقدی، محمد بن عمر. (1409ق). المغازی (ج3، چاپ سوم). بیروت: اعلمى.
