سیره معصومان«ع» در شب قدر

سیرهمعصومان«ع» در

 شب قدر

حجت‌الاسلام سیدجواد حسینی

 

ای شب ای همراه بی‌همتای دل

پا نهی هرجا به جای پای دل

ای شب ای میعاد جمله عاشقان

لیله‌القدری تو و قدرت نهان

شب، نماز مصطفی را دیده است

شب، مناجات علی بشنیده است

هست با گوش دل شب آشنا

صوت زهرا و حسین مجتبی«ع»

دیده شب‌ها دور از چشم همه

اشک زینب دیده، دفن فاطمه

در دل شب عاشقان پاکباز

با خدای خویش در راز و نیاز

با چنین رخشنده گوهرهای شب

من کی‌ام تا نام رب آرم به لب

«اسماعیل منصوری»

 

شب قدر در فرهنگ قرآن و روایات از جایگاه بس عظیمی برخوردار است تا آنجا که شب قدر در قرآن برابر با هزار ماه و شب نزول قرآن و شب تعیین تقدیرات یک‌ سال و شب مبارک معرفی شده است و در روایات هم تعبیرات زیبایی از شب قدر آمده است، همچون شب بخشیده شدن گناهان و این که هر کس در آن شب بخشیده نشود، مورد نفرین خدا واقع می‌شود.⁽¹⁾

پیامبر اکرم«ص» فرمودند: «مَنْ حُرِمَها فَقَدْ حُرِمَ الْخَیرَ کُلَّهُ؛⁽²⁾ هر کس از شب قدر محروم گردد، از تمام خیرات بی‌نصیب شده است».

با توجه به عظمت شب قدر جا دارد که برای نحوه بهره‌گیری و بهره‌برداری بیشتر از فیض‌های معنوی آن، سیری در سیره پیشوایان معصوم«ع» در شب قدر داشته باشیم، باشد که ره توشه‌هایی از آن برگیریم. البته همه حالات معصومان«ع» در این شب با عظمت و ارتباطی که با عالم بالا و ملکوت داشته و دارند، نه قابل درک و فهم غیر معصومان است و نه در تاریخ انعکاس یافته است و آنچه بیان می‌شود فقط گوشه‌هایی از رفتارهای ظاهری آنان است و نه عمق و ژرفای حالات آنها.

 

الف) شب زنده‌داری

از اعمالی که در طول سال، مخصوصاً شب‌های مبارک رمضان و علی‌الخصوص در شب قدر بدان سفارش اکید شده است، اِحْیا و شب زنده‌داری است. پیامبر اکرم«ص» فرمودند: «مَنْ اَحْیا لَیلَه الْقَدْرِ حُوِّلَ عَنْهُ الْعَذابُ اِلَی السَّنَه الْقابِلَه؛⁽³⁾ کسی که شب قدر را زنده بدارد، عذاب تا سال آینده از او روی می‌گرداند».

معصومان«ع» نیز همه این سنت حسنه را پاس و گرامی می‌داشتند و از آن بهره می‌بردند:

1ـ پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله نه تنها در شب قدر بیدار بود، بلکه در دهه سوم ماه مبارک رمضان کاملاً بستر خواب را جمع می‌کرد و به عبادت می‌پرداخت. حضرت علی«ع» در این باره فرموده است: «أنَّ رَسُولَ اللّهِ کانَ یطْوی فِراشَهُ وَ یشُدُّ مِئْزَرَهُ فِی الْعَشْرِ الاْءَواخِرِ مِنْ شَهْرِ رَمَضانَ وَ کانَ یوقِظُ أَهْلَهُ لَیلَةَ ثَلاثٍ وَ عِشْرینَ وَ کانَ یرُشُّ وُجُوهَ النِّیامِ بِالْماءِ فی تِلْکَ اللَّیلَةِ؛⁽⁴⁾ رسول خدا«ص» در دهه آخر از ماه رمضان رختخواب خویش را جمع می‌کردند و کمربند [همّت برای عبادت] را محکم می‌بستند و همیشه اهل و عیالش را در شب بیست و سوم بیدار نگه می‌داشتند و بر روی خواب رفتگان در آن شب آب می‌پاشیدند [تا از درک شب قدر و درک شب زنده‌داری محروم نشوند]». ایشان حتی در شب‌های بارندگی در حالی که مسجد مدینه سقف نداشت، عبادت و شب زنده‌داری را ترک نمی‌کردند و دیگران را با رفتار خویش وامی‌داشتند که در همان گِل و باران بیدار باشند و نماز گزارند.⁽⁵⁾

2ـ امام علی«ع» نیز در طول سال، آنگاه که شب پرده‌های تاریکی را می‌انداخت، بیدار و مشغول عبادت و شب زنده‌داری می‌شدند،⁽⁶⁾ اما در شب‌های قدر حال ویژه‌ای داشتند و در بدترین وضعی که مسجد مدینه را آب و گِل فرا گرفته بود، مشغول عبادت و شب زنده‌داری می‌شدند و به ویژه در شب قدر آخر عمر خویش، حال فوق‌العاده عجیبی داشتند.

3ـ فاطمه زهرا«س» نیز آن قدر عبادت می‌کردند که امام حسن«ع» می‌فرمایند: «ما کانَ فِی الدُّنْیا اَعْبَدَ مِنْ فاطِمَه«س»، کانَتْ تَقُومُ حَتّی تَوَرَّمَ قَدَماها؛⁽⁷⁾ عابدتر از فاطمه«س» در دنیا نبود. همیشه آن قدر به عبادت می‌ایستادند که پاهای [مبارکشان] ورم می‌کرد.»

علت نامگذاری ایشان به «زهرا» نیز این است که شب‌ها نور عبادت و شب بیداری‌شان به سوی آسمان می‌تابید⁽⁸⁾؛ امّا در شب قدر حال به‌خصوصی داشتند، نه تنها بیدار بودند که بچه‌ها و فرزندان خویش را نیز وادار می‌کردند که شب بیدار باشند، چنان که در روایتی می‌خوانیم: «وَ کانَتْ فاطِمَه «ع» لا تَدَعُ اَحَدا مِنْ اَهْلِها ینامُ تِلْکَ اللَّیلَه وَ تُداویهِمْ بِقِلَّه الطَّعامِ وَ تَتَأَهَّبُ لَها مِنَ النَّهارِ وَ تَقُولُ مَحْرُومٌ مَنْ حُرِمَ خَیرَها؛⁽⁹⁾ روش فاطمه «ع» این بود که هیچ فردی از خانواده خویش را نمی‌گذاشتند در آن شب (بیست و سوم) بخوابد و [مشکل خواب] آنها را با کمی غذا و آمادگی در روز درمان می‌نمودند و می‌فرمودند: «محروم است کسی که از خیر [و برکت] آن شب محروم شود.»

4ـ امام باقر «ع» فرمودند: «هر کسی شب قدر را احیا بدارد، خداوند مهربان گناهان او را می‌آمرزد.»⁽¹⁰⁾ و شیخ عباس قمی نقل کرده است که «امام باقر«ع» در شب بیست و یکم و بیست و سوم تا نیمه شب دعا می‌خواندند و آنگاه به نماز می‌پرداختند».⁽¹¹⁾

5ـ امام هفتم «ع» نیز در طول سال اهل شب زنده‌داری و عبادت بودند. در زیارت نامه آن حضرت می‌خوانیم: «شب‌ها تا سحر بیدار بود و طلب آمرزش می‌کرد و همدوش سجده‌های طولانی، چشم گریان و اشکبار و مناجات بسیار و زاری‌های پیوسته و پی‌درپی بود.»⁽¹²⁾ وقتی حضرت در غیر رمضان چنان باشند، حالِ آن حضرت در شب قدر قبل توصیف نیست.

امام نه تنها خود شب زنده‌داری و عبادت داشتند که به دیگران نیز می‌فرمودند: «مَنِ اغْتَسَلَ لَیلَةَ الْقَدْرِ وَ أَحْیاها اِلی طُلُوعِ الْفَجْرِ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ؛⁽¹³⁾ کسی که در شب قدر غسل کرده و تا سپیده صبح شب زنده‌داری کند، گناهانش آمرزیده می‌شود».

6ـ امام حسن عسکری «ع» نیز چون پدران خود، در طول سال و مخصوصاً در شب قدر اهل مناجات‌های طولانی و شب زنده‌داری بودند.⁽¹⁴⁾ و به شیعیان خود نیز این اعمال را اکیداً سفارش می‌کردند؛ از جمله، می‌فرمود: «فَلا یفُوتُکَ إِحْیاءُ لَیلَه ثَلاثٍ وَ عِشْرینَ؛⁽¹⁵⁾ پس بیداری در شب بیست و سوم را از دست نده!»

 

ب) تجمع در مساجد

از مسائلی که معصومان «ع» نسبت به آن حساسیت ویژه نشان داده‌اند، حضور در مسجد در شب قدر است. اشاره شد که پیامبر اکرم «ص» حتی در شب‌های بارانی و گِل بودن مسجد مدینه، حضور در مسجد را در شب‌های قدر ترک نمی‌کردند. از آن بالاتر در دهه سوم ماه مبارک رمضان، شب و روز در مسجد معتکف بودند. این همان سنّت حسنه‌ای است که در سال‌های اخیر در بسیاری از شهرها، از جمله «قم» در ایام ماه رجب ـ سیزدهم تا پانزدهم ـ زنده شده است و باید دانست که بهترین زمان برای اعتکاف، ماه مبارک رمضان است.

امام علی «ع» در این زمینه می‌فرمایند: «فَلَمْ یزَلْ یعْتَکِفُ فِی الْعَشْرِ الاْءَواخِرِ مِنْ رَمَضانَ حَتّی تَوَفّاهُ اللّهُ؛⁽¹⁶⁾ پس [پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله] همیشه در دهه آخر ماه رمضان در حال اعتکاف بودند تا آن وقت که خداوند ایشان را گرفت».

یحیی بن رزین نقل کرده که «کانَ اَبُو عَبْدِ اللّهِ مَریضا مُدْنِفا فَأَمَرَ فَأُخْرِجَ اِلی مَسْجِدِ رَسُولِ اللّهِ فَکانَ فیهِ حَتّی أَصْبَحَ لَیلَه ثَلاثٍ وَ عِشْرینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضانَ؛⁽¹⁷⁾ امام صادق «ع» بیماری شدیدی داشتند. دستور دادند ایشان را به مسجد پیامبر «ص» ببرند و تا صبح شب بیست و سوم ماه رمضان در آنجا باقی ماندند».

موارد فوق نشان می‌دهد که حضور در مساجد، در شب‌های با عظمت قدر خصوصیتی دارد که باید بدان توجه شود و پیروان اهل بیت «ع» شایسته است که به‌خوبی از مساجد استقبال کنند.

 

ج) قرآن سرگرفتن

یکی دیگر از اعمال شب قدر که در سیره معصومان«ع» دیده می‌شود و بحمداللّه، در جامعه تشیع به‌خوبی جایگاه خود را یافته است، مراسم قرآن سرگرفتن است. امام صادق «ع» در این باره فرمودند: «برای سه شب قرآن کریم را مقابل خود قرار دهید و آن را بگشایید و بخوانید: «اَللّهُمَّ اِنّی أَسْئَلُکَ...»⁽¹⁸⁾

 

د) اقامه نماز جماعت

از عباداتی که مخصوصاً در ماه مبارک رمضان، سخت بدان سفارش شده، برپایی نماز جماعت است. انس‌بن مالک از پیامبر گرامی اسلام «ص» نقل کرده که فرمودند: «مَنْ صَلّی مِنْ اَوَّلِ شَهْرِ رَمَضانَ اِلی آخِرِه فی جَماعَه فَقَدْ اَخَذَ بِحَظٍّ مِنْ لَیلَه الْقَدْرِ؛⁽¹⁹⁾ کسی که از اوّل تا آخر ماه رمضان در نماز جماعت حاضر شود، بهره‌ای از شب قدر گرفته است.» و امام صادق «ع» نیز نماز صبح را به جماعت برگزار می‌کردند و بعد از آن تا مدّتی مشغول تعقیبات می‌شدند.⁽²⁰⁾

موارد فوق نشانه اهمیت نماز جماعت در شب‌های قدر است که متأسفانه برخی مساجد ما در این زمان، نماز جماعت صبح را برپا نمی‌دارند و آنهایی هم که جماعت دارند، صبح شب قدر نماز جماعت را تعطیل می‌کنند و بعد از مراسم قرآن سرگرفتن، همه به منازل خویش می‌روند که گاه باعث فوت نماز صبح می‌شود؛ ولی پیامبر اکرم «ص» و یاران ایشان و دیگر معصومان «ع» در سخت‌ترین شرایط نیز نماز جماعت شب قدر را ترک نمی‌کردند. حضرت علی «ع» می‌فرمایند: «شب بیست و سوم در حالی که باران شدیدی آمده بود و مسجد مدینه را گِل و آب فرا گرفته بود، رسول خدا «ص» ما را به نماز وامی‌داشتند.» آنگاه فرمودند: «فَصَلّی بِنا رَسُولُ اللّهِ صلی‌الله علیه و آله وَ إِنَّ أَرْنَبَه اَنْفِهِ لَفِی الطّینِ؛⁽²¹⁾ پس رسول خدا «ص» با ما نماز [جماعت] خواندند، در حالی که نوک بینی حضرت در گل [فرو رفته] بود».

 

هـ) اطعام و افطاری دادن

از اعمالی که در ماه مبارک رمضان مورد تأکید قرار گرفته، افطاری دادن به دیگران است. پیامبر اکرم «ص» در خطبه معروف شعبانیه می‌فرمایند: «مردم بیدار باشید! کسی که از شما به روزه‌دار مؤمن در این ماه افطاری دهد، پاداش آزاد نمودن یک برده و بخشش گناهان گذشته را همراه دارد. عرض شد:‌ ای رسول خدا! ما توان افطاری دادن نداریم. حضرت فرمود: بترسید از آتش! ولو با دادن نصف دانه خرما و از آتش بپرهیزید! گر چه با دادن شربت آب باشد.»⁽²²⁾

پیامبر اکرم «ص» از کسانی بودند که هر چه به دیگران می‌فرمودد، خود بیش از دیگران بدان عمل می‌کردند و در این مورد نیز چنین است. «ابو شیخ ابن حیان» از پیامبر اکرم «ص» نقل کرده که حضرت فرمودند: «مَنْ فَطَرَ صائِما فی شَهْرِ رَمَضانَ مِنْ کَسْبٍ حَلالٍ صَلَّتْ عَلَیهِ الْمَلائِکَهُ لَیالِی رَمَضانَ کُلَّها وَ صافَحَهُ جَبْرائیلُ لَیلَهَ الْقَدْرِ وَ مَنْ صافَحَهُ جَبْرائیلُ یرِقُّ قَلْبُهُ وَ تَکْثُرُ دُمُوعُهُ...؛⁽²³⁾ کسی که با مالی که از راه حلال به دست آورده در ماه رمضان روزه‌داری را افطاری دهد، در تمام شب‌های رمضان فرشتگان بر او درود می‌فرستند و جبرئیل در شب قدر با وی مصافحه می‌کند و هر کس جبرئیل با او مصافحه کند، قلبش نرم و اشک چشمش زیاد شود».

امام علی «ع» نیز در شب‌های مبارک رمضان و شب‌های قدر به مردم اطعام و آنها را موعظه می‌کردند؛ چنان که در روایتی می‌خوانیم: «کانَ عَلِی بْنُ أَبی طالِبٍ «ع» یعُشُّ النّاسَ فی شَهْرِ رَمَضانَ بِاللَّحْمِ وَ لا یتَعَشّی مَعَهُمْ فَإِذا فَرِغُوا خَطَبَهُمْ وَ وَعَظَهُمْ... وَ قالَ فی خُطْبَتِهِ إِعْلَمُوا أَنَّ مِلاکَ اَمْرِکُمُ الدّینُ وَ عِصْمَتَکُمُ التَّقْوی وَ زینَتَکُمُ الاْءَدَبُ وَ حُصُونُ اَعْراضِکُمُ الْحِلْمُ؛⁽²⁴⁾ علی‌بن ابی طالب «ع» همیشه در ماه رمضان، شام [و افطاری تهیه شده] از گوشت را به مردم می‌دادند، ولی خود از آن [گوشت] استفاده نمی‌کردند و هنگامی که آنان [از خوردن شام] فارغ می‌شدند، برای آنها خطبه می‌خواندند و آنها را موعظه می‌کردند و می‌فرمودند: بدانید ملاک امر [و کارهای] شما دین است و نگه دارنده شما تقوا، و زینت شما ادب و دژهای [نگه‌دارنده] آبروی شما حلم است».

امام زین‌العابدین «ع» نیز در طول ماه مبارک رمضان در راه خدا انفاق می‌کردند و صدقه می‌دادند، چنان که در حدیثی می‌خوانیم: «کانَ إِذا دَخَلَ شَهْرُ رَمَضانَ تَصَدَّقَ فی کُلِّ یوْمٍ بِدِرْهَمٍ فَیقُولُ: لَعَلّی اُصیبُ لَیلَةَ الْقَدْرِ؛⁽²⁵⁾ (امام سجاد «ع» روش‌شان این بود که هر روز از ماه [مبارک] رمضان درهمی صدقه می‌دادند و می‌فرمودند: «شاید [با این کار صدقه] شب قدر را دریابم».

امام صادق «ع» فرمودند: «جدّم امام زین‌العابدین «ع» روزی که روزه می‌گرفتند، دستور می‌دادند گوسفندی را ذبح کنند و بپزند. هنگام افطار که نزدیک می‌شد، حضرت به دیگ‌ها سر می‌زدند تا بوی آنها را استشمام کند، در حالی که روزه‌دار بودند. سپس دستور می‌دادند ظرف‌ها را پر کنند و یکی یکی به در خانه افراد [فقیر] ببرند تا آنجا که غذا تمام می‌شد. آن گاه خود با نان و خرما افطار می‌کردند.»⁽²⁶⁾

امام صادق «ع» نیز شب در خانه فقرا می‌رفتند و به آنها نان و خرما می‌دادند و سفارش می‌فرمودند: «در ماه رمضان به مردم افطاری بدهید.»⁽²⁷⁾

 

همراه با امیرمؤمنان، علی «ع»لیه‌ در شب قدر

آن شب به داغ مولی مهتاب گریه می‌کرد

تصویر ماه در آب بی‌تاب گریه می‌کرد

شد چهره  عدالت، گلگون به تیغ فتنه

پیش نگاه مسجد، محراب گریه می‌کرد    

علی «ع» در رمضان آخر عمر خویش حال عجیبی داشتند و هر شبی را در جائی میهمان بودند. غذا کم میل می‌فرمودند و...

ابن‌حجر چنین می‌گوید: «هنگامی که رمضان [آخر عمر حضرت] فرا رسید، هر شب در منزل یکی از بستگان افطار می‌کردند. شبی در منزل امام حسن «ع»، شبی در منزل امام حسین «ع» و شبی نزد عبداللّه بن جعفر [شوهر دخترشان زینب]، و بیش از سه لقمه غذا نمی‌خوردند، «وَ یقُولُ: اُحِبُّ اَنْ اَلْقِی اللّهَ وَ اَنَا خِمْصٌ؛ و می‌فرمودند: دوست دارم خدا را [با شکم] گرسنه ملاقات کنم.»⁽²⁸⁾

در شب نوزدهم منزل دخترشان ‌ام‌کلثوم میهمان بودند. غذای سفره را دو قرص نان جُو و مقداری شیر و نمک تشکیل می‌داد. حضرت با نان و نمک افطار کردند و بیش از سه لقمه میل نکردند و فرمودند: «دوست دارم خدایم را گرسنه ملاقات کنم».  در آن شب حضرت سوره یس می‌خواندند و مرتب به آسمان نگاه می‌کردند و می‌فرمودند: «امشب، همان شبی است که به من وعده دیدار داده شده است.»⁽²⁹⁾

استاد مطهری می‌گوید: «علی«ع» در آن شب، انتظاری داشت. گاهی به آسمان نگاه می‌کرد و می‌گفت که حبیبم به من خبر داده است و او راست گفته و هرگز دروغ نمی‌گوید... بچه‌ها تا پاسی از شب در خدمت علی«ع» بودند. امام حسن «ع» به منزل خود رفت. هنوز خورشید طلوع نکرده بود که بازگشت و مستقیم به مصلّای پدر رفت. حضرت به فرزندشان فرمودد: پسر جان! دیشب لحظه‌ای خوابم برد وپیامبر اکرم «ص» را در عالم رؤیا دیدم، عرض کردم: یا رسول اللّه! من از دست این امّت چه خون دل‌ها خوردم. حضرت فرمودند: نفرین‌شان کن! من هم نفرین کردم که خداوند مرا از آنها بگیرد».⁽³⁰⁾

 علی «ع» هیجان عجیبی داشتند و می‌گفتند: هر کار کردم، راز مطلب را نفهمیدم؛ «مازِلْتُ اَفْحَصُ عَنْ مَکْنُونِ هذَا الاْءَمْرِ وَ اَبَی اللّهُ اِلاّ اَخْفاهُ؛ ⁽³¹⁾ خیلی تلاش کردم که سرّ و باطن این امر را به دست بیاورم، ولی خدا آن را پنهان کرد». آنگاه رهسپار مسجد شدند و چند رکعت نماز گزاردند. سپس بالای مأذنه رفتند و اذان گفتند. وقتی از بالای مأذنه پایین می‌آمدند، ‌فرمودند: «خَلُّوا سَبیلَ الْمُؤْمِنِ الْمُجاهِدِ فِی اللّهِ لا یعْبُدُ غَیرَ الْواحِدِ»: باز کنید راه مؤمن رزمنده در راه خدا را که [افتخارش این است که] غیر از [خدای] واحد را نپرستیده است».

آنگاه به مسجد بازگشتند و مشغول نماز شدند. هنگامی که سر از سجده برداشتند، شمشیر زهرآگین فرقشان را شکافت. در این حال، فرمودند: «بِسْمِ اللّهِ وَ بِاللّهِ وَ عَلی مِلَّه رَسُولِ اللّهِ فُزْتُ وَ رَبِّ الْکَعْبَه... هذا ما وَعَدَنَا اللّهُ وَ رَسُولُهُ؛⁽³²⁾ به نام خدا و به یاری خدا و بر دین رسول خدا. قسم به پروردگار کعبه که رستگار شدم... این [شهادت] چیزی بود که خدا و رسولش وعده داده بودند».

پی‌نوشت‌ها

1. ر.ک: بحارالانوار، ج 94، ص 80 .

2. کنز العمّال، علی متقی هندی، مؤسسه الرساله، ج 8، ص 534.

3. بحارالانوار، ج 95، ص 145.

4. همان، ج 95، ص 10.

5. همان، ص 10.

6. همان، ج 41، ص 21.

7. همان، ج 43، ص 76.

8. همان، ص 12.

9. بحارالانوار، ج 94، ص 10؛ مستدرک الوسائل، ج 7، ص 470.

10. وسائل الشیعه، ج 7، ص 261.

11. مفاتیح الجنان، اعمال شب 21، ص 425.

12. مفاتیح الجنان، ص 720.

13. بحارالانوار، ج 80، ص 128.

14. ر.ک: مصباح المتهجد، ص 227؛ نهج الدعوات، ص 277.

15. وسائل الشیعه، ج 7، ص 261.

16. بحارالانوار، ج 94، ص 7.

17. همان، ص 4، ذیل روایت 4.

18. همان، ح 5، ر. ک: مفاتیح الجنان، ص 224.

19. کنزالعُمال، ج 8، ص 545، ح 24090.

20. وسائل الشیعه، ج 7، ص 260.

21. بحارالانوار، ج 95، ص 10.

22. عیون اخبار الرضا علیه‌السلام، ج 1، ص 230.

23. الترغیب و الترهیب، ج 2، ص 95، ح 14.

24. سفینه البحار، ج 1، ص 703.

25. بحارالانوار، ج 95، ص 82.

26. من لایحضره الفقیه، ج 2، ص 134.

27. همان، ص 134.

28. انوار البهیة، شیخ عباس قمی، ص 31؛ صواعق ابن حجر، ص 80.

29. همان، ص 80؛ ر.ک: زندگی امیرالمؤمنین، رسولی محلّاتی، ج 2، ص 247.

30. نهج‌البلاغه، صبحی صالح، ص 99؛ انسان کامل، مرتضی مطهری، ص 45.

31. منتهی‌الآمال، ج 1، ص 126؛ نهج‌البلاغه، خطبه 177.

32. نهج‌البلاغه، صبحی صالح، ص 379؛ زندگانی امیرالمؤمنین، ج 2، ص 321؛ انسان کامل، مرتضی مطهری، ص 49.

 

 

سوتیتر:

از اعمالی که در طول سال، مخصوصاً شب‌های مبارک رمضان و علی‌الخصوص در شب قدر بدان سفارش اکید شده است، اِحْیا و شب زنده‌داری است. پیامبر اکرم«ص» فرمودند: «مَنْ اَحْیا لَیلَه الْقَدْرِ حُوِّلَ عَنْهُ الْعَذابُ اِلَی السَّنَه الْقابِلَه؛(3) کسی که شب قدر را زنده بدارد، عذاب تا سال آینده از او روی می‌گرداند».

تعداد مشاهده مقاله: 289