بی‌پرده با تاریخ/ اردیبهشت و خرداد 1359 انقلاب فرهنگی/ حمله نظامی آمریکا به ایران برای آزاد‌سازی 53 گروگان/ اشغال سفارت ایران در لندن

بی‌پرده با تاریخ/ اردیبهشت و خرداد 1359

انقلاب فرهنگی/ حمله نظامی آمریکا به ایران برای آزاد‌سازی 53 گروگان/

اشغال سفارت ایران در لندن

سید روح‌الله امین‌آبادی

اردیبهشت 1359 با سه رویداد بسیار مهم در تاریخ انقلاب شناخته می‌شود. انقلاب فرهنگی، حمله نظامی آمریکا به ایران برای آزادسازی 53 گروگان که به شکستی تاریخی در طبس منتهی شد و اشغال سفارت ایران در لندن.

در خردادماه همین سال نیز رویدادهایی چون افتتاح نخستین مجلس شورای اسلامی، اعدام کادر مرکزی گروهک تروریستی فرقان و آغاز تحریم اقتصادی ایران از سوی متحدان اروپایی کارتر مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

انقلاب فرهنگی و ضرورت بازنگری در کار دانشگاه‌ها

30 فروردین ماه کلیه دانشگاه‌های کشور به علت درگیری‌های سیاسی متعدد میان دانشجویان و لزوم پاکسازی دانشگاه‌ها از اساتید و جریانات غرب‌زده و ضدانقلاب با عنوان انقلاب فرهنگی تا اطلاع ثانوی تعطیل شد.

شورای انقلاب در این روز طی اطلاعیه‌ای به کلیه گروه‌های سیاسی 3 روز مهلت داد تا دفاتر خود را از دانشگاه‌ها تخلیه کنند.

اولین روز اردیبهشت 1359 نیز امام خمینی در مورد ضرورت انقلاب فرهنگی اظهار داشتند: اگر دانشگاه‌های ما تربیت اسلامی و اخلاق اسلامی داشت، میدان زد و خورد عقایدی که مضرّ به حال این مملکت است نمی‎شد. اگر اخلاق اسلامی در این دانشگاه‌ها بود این زد و خوردهایی که برای ما بسیار سنگین است، تحقق پیدا نمی‌کرد، اینها برای این است که اسلام را نمی‎دانند و تربیت اسلامی ندارند.⁽¹⁾

دوم اردیبهشت نیز مقارن ساعت 9 صبح در حالی بنی‌صدر و اعضای شورای انقلاب در میان خیل جمعیت به دانشگاه تهران رسیدند که مردم یکپارچه شعار می‌دادند «مرگ بر سه مفسدین، توده‌ای، فدایی و منافقین».

بنی‌صدر در همین روز در محل دانشگاه تهران و طی سخنانی اظهار داشت: دانشگاه‌ها باید دایر باشند و تا 15 خرداد به کار خود ادامه دهند و از اول سال تحصیلی آینده هم نظام آموزشی جدید در کلیه سطوح دانشگاه‌ها و موسسات عالی پیاده خواهد شد.

23 خرداد ماه همین سال نیز با فرمان امام خمینی آقایان محمد جواد باهنر، مهدی ربانی املشی، حسن حبیبی، عبدالکریم سروش، شمس آل‌احمد، جلال‌الدین فارسی و علی شریعتمداری مسئول تشکیل شوراهای برنامه‌ریزی رشته‌های مختلف و خط‌مشی فرهنگی دانشگاه‌ها شدند.

در بخشی از حکم رهبر انقلاب آمده بود: مدتی است ضرورت انقلاب فرهنگی که امری اسلامی است و خواست ملت مسلمان می‎باشد، اعلام شده است و تاکنون اقدام مؤثر اساسی انجام نشده است و ملت اسلامی و خصوص دانشجویان با ایمان متعهد، نگران آن هستند و نیز نگران اخلال توطئه‎گران که هم‌اکنون گاه‎گاه آثارش نمایان می‎شود و ملت مسلمان و پایبند به اسلام خوف آن دارند که خدای نخواسته فرصت از دست برود و کار مثبتی انجام نگیرد، و فرهنگ همان باشد که در طول مدت سلطه رژیم فاسد کارفرمایان بی‎فرهنگ، این مرکز مهم اساسی را در خدمت استعمارگران قرار داده بودند.

امام خمینی افزودند: ادامه این فاجعه که مع‎الأسف خواست بعض گروه‌های وابسته به اجانب است، ضربه‎ای مهلک به انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی وارد خواهد کرد، و تسامح در این امر حیاتی، خیانت عظیم بر اسلام و کشور اسلامی است.

رهبر انقلاب در این حکم به افرادی که اسم آنها ذکر شد ماموریت دادند تا «ستادی تشکیل دهند و از افراد صاحب‌نظر متعهد، از بین اساتید مسلمان و کارکنان متعهد و دانشجویان متعهد با ایمان و دیگر قشرهای تحصیلکرده، متعهد و مؤمن به جمهوری اسلامی دعوت نمایند تا شورایی تشکیل دهند و برای برنامه‎ریزیِ رشته‎های مختلف و خط‎مشی فرهنگی آینده دانشگاه‌ها، براساس فرهنگ اسلامی و انتخاب و آماده‎سازی اساتید شایسته متعهد و آگاه و دیگر امور مربوط به انقلاب آموزشی اسلامی اقدام نمایند.»⁽²⁾

وضعیت دانشگاه‌ها در سال 1359 چگونه بود؟!

در این زمینه بازخوانی خطبه‌های 29 فروردین 1359 آیت‌الله خامنه‌ای ضروری به نظر می‌رسد.

آیت‌الله خامنه‌ای 29 فروردین و پیش از تعطیلی دانشگاه‌ها در خطبه‌های نمازجمعه وضعیت دانشگاه‌های کشور را تشریح کردند.

ایشان در خطبه اول نماز با اشاره به فضای آن روز دانشگاه‌های کشور اظهار داشتند: امروز در سراسر کشور گروه‌هایی نمی‌خواهند بگذارند که دانشگاه کار درست و رسالت واقعی خود را به این مملکت انجام دهد، می‌خواهند مرکز علم و دانش توسعه و گسترش اسلام و نیز مرکز تربیت و پرورش نسل‌های مومنی را که باید آینده جامعه اسلامی را اداره کند این پایگاه را تبدیل کنند به پایگاهی برای انجام مقاصد شوم خارجی و ضدیت با اسلام زیر لوای دانشگاه و دانش، یعنی ایجاد مسجد ضرار.

نمی‌توان به نظام کنونی دانشگاهی امیدوار بود

آیت‌الله خامنه‌ای در خطبه دوم نیز گفتند: همچنان که امام در پیام خود فرمودند ما نیاز به این داریم که در سطح جامعه و در دانشگاه‌های این کشور هم تعلیم باشد و هم تزکیه، چقدر دانشگاه‌ها به این رسالت عمل می‌کنند؟ آن کسانی که در دانشگاه‌ها درس می‌خوانند و یا درس می‌دهند، پیش از این گواهی داده و می‌دهند که نظام دانشگاهی کنونی ما همان نظام دانشگاهی رژیم گذشته است و این فرصت پیدا نشده است که این سازمان و سیستم به کلی دگرگون شود.

ایشان ادامه دادند: ملت مسلمان ایران نمی‌تواند به دانشگاه کنونی امیدوار باشد که فرزندش را برای او عالم و دارای اخلاق پاک تربیت خواهد کرد.

دانشجویان مسلمان ما دیگر تحمل ندارند

آیت‌الله خامنه‌ای افزودند: دانشجویان مسلمان ما دیگر تحمل این را ندارند که ستاد گروه‌های مسلح ضداسلامی سازماندهی‌شان را در داخل دانشگاه‌ها بکنند، دانشگاه‌هایی که با خون ملت تغذیه می‌شود، مرکزی شود برای اینکه چند نفر قداره‌بند علیه جمهوری اسلامی آنجا بنشینند [و توطئه کنند].⁽³⁾

وقتی شن‌های بیابان سربازان خدا شدند

5 اردیبهشت 1359 آمریکا در یک عملیات سری تعدادی بالگرد، هواپیما و کماندوهای دلتای خود را برای آزادسازی 53 گروگان خود عازم ایران کرد که در طبس بر اثر طوفان شن تعدادی از بالگردها و هواپیماها به همراه ۸ تن از سرنشینانش به زمین برخورد کرده و در آتش سوختند.

کاخ سفید در بیانیه‌ای بدون اشاره به این رسوایی بزرگ اعلام کرد 8 نفر از سربازانش بدون هیچ‌گونه برخوردی در طبس کشته شده‌اند.

پس از تحویل اجساد کشته‌شدگان به آمریکا در این کشور سه روز عزای عمومی اعلام شد. آمریکا این عملیات را پنجه عقاب نامگذاری کرده بود.

محمد منتظر قائم فرمانده سپاه یزد که به منطقه عملیات آمریکایی‌ها در طبس رفته بود بر اثر بمباران ادوات به جای مانده آمریکایی‌ها توسط هواپیماهای خودی به شهادت رسید. این بمباران به دستور مستقیم بنی‌صدر صورت گرفت.

روباه پیر به دنبال انتقام شیطان بزرگ!

10 اردیبهشت 1359 خبر رسید چند عضو حزب بعث عراق به سفارت جمهوری اسلامی ایران در لندن حمله و آن را اشغال کرده‌اند.

پلیس لندن در این زمینه گزارش داد: مهاجمان که 6 نفر از اعضای واحد کماندویی محی‌الدین ناصر شهید متعلق به جنبش دانشجویان خوزستان بوده‌اند پس از اشغال سفارت و به گروگان گرفتن 19 نفر خواستار آزادی 91 زندانی به اصطلاح سیاسی خوزستان شده‌اند.

اعضای این گروه در ادامه خواستار آزادی گروگان‌های آمریکایی نیز شدند ولی با حمله پلیس انگلیس به سفارت و آزادی گروگان‌های ایرانی ناکام ماندند. در جریان این حادثه 2 دیپلمات ایرانی به شهادت رسیدند.⁽⁴⁾

بازگشایی نخستین مجلس شورای اسلامی پس از انقلاب

در شماره‌های پیشین به نخستین انتخابات مجلس شورای اسلامی پس از انقلاب و تعارض دو خط و جریان رئیس‌جمهور و حامیان او با حزب جمهوری اسلامی و دیگر تشکل‌های اصیل انقلابی پرداختیم.

بنی‌صدر تلاش داشت که نخستین مجلس شورای اسلامی پس از انقلاب همسو با او بوده و در نتیجه هیچ مانعی بر سر راه برنامه‌ها و اهداف او وجود نداشته باشد.

با رای قاطع مردم به نامزدهای مورد حمایت حزب جمهوری اسلامی بنی‌صدر در این توطئه شکست خورد و تلاش‌های بعدی او در ایجاد تشکیک در نتیجه انتخابات بی‌ثمر ماند.

به هر حال نخستین دوره مجلس شورای ملی جمهوری اسلامی ایران همزمان با سالروز ولادت مولای متقیان امام علی«ع» صبح امروز گشایش یافت.

آمار نخستین مجلس شورای ملی

در این مراسم تاریخی که بنی‌صدر رئیس‌جمهور، سید احمد خمینی، اعضای شورای انقلاب، وزرا، رئیس دیوانعالی کشور، رئیس ستاد مشترک ارتش، فرماندهان قوای سه‌گانه و نیز فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی حضور داشتند آیت‌الله مهدوی کنی سرپرست وزارت کشور گفت: از نظر آمار انتخابات و آنچه که تاکنون انجام شده جمعاً ۲۳۴ نفر تا الان انتخاب شده‌اند در دور اول ۹۷ نفر، و در دور دوم ۱۳۷ نفر، اعتبارنامه ۲۱۳ نفر تا به حال صادر شده است و ۲۱ نفر به عللی صادر نشده است.

رئیسان سنی مجلس اول

وی ادامه داد: همان‌طوری که استحضار دارید مجلس نمایندگان اسلامی ما با حضور دوسوم از نمایندگان رسمیت خواهد داشت، با آماری که من عرض کردم بیش از آن تعداد نمایندگان در مجلس حضور دارند بنابراین مجلس ما آماده افتتاح هست.

 آیت‌الله مهدوی کنی در پایان از  دکتر یدالله سحابی به عنوان رئیس سنی و مهندس مهدی بازرگان به عنوان نایب رئیس سنی دعوت کرد به جایگاه آمده و مدیریت جلسه را برعهده بگیرند.⁽⁵⁾

نمایندگان جز به اسلام و عدالت الهی به چیزی فکر نکنند

در ادامه پیام امام خمینی به نخستین مجلس شورای ملی توسط سیداحمد خمینی قرائت شد. اهم نکات مطرح در این پیام عبارت است از؛

1ـ شما دوستان محترم نماینده ملتی هستید که جز به اسلام بزرگ و عدالت الهی ـ اسلامی فکر نمی‌کنید و انتخاب شما برای پیاده نمودن عدالت اسلامی است که در طول سلطنت ظالمانه و غاصبانه رژیم شاهنشاهی از آن محروم بودند.

رسیدگی به حال مستضعفین در رأس برنامه‌ها

2ـ امید آن است که رسیدگی به حال مستضعفین و مستمندان کشور که قسمت اعظم ملت مظلوم را در برمی‌گیرد، در رأس برنامه‌ها قرار گیرد.

متمایلان به شرق و غرب را هدایت و در صورت لزوم منزوی کنید

3ـ سیاست نه شرقی و نه غربی را در تمام زمینه‌های داخلی و روابط خارجی حفظ کنید و کسی را که خدای نخواسته به شرق یا غرب گرایش دارد هدایت کنید و اگر نپذیرفت او را منزوی نمایید و اگر در وزارتخانه‌ها و نهادهای دیگر کشور چنین گرایشی باشد که مخالف سیر اسلام و ملت است اول هدایت و در صورت تخلف استیضاح نمایید که وجود چنین عناصر توطئه‌گر در رأس امور یا در پست‌های حساس موجب تباهی کشور خواهد شد.

توصیه اکید امام به شورای نگهبان؛ در مأموریت خود ملاحظه منحرفین را نکنید

از حضرات فقهای نگهبان تقاضا می‌شود که در مأموریت مهم خود به هیچ‌وجه ملاحظه اشخاص و یا گروه‌های انحرافی را ننموده و به وظیفه بسیار خطیر خود قیام و اقدام نموده و نگهبانی از اسلام و احکام مترقی آن نمایند و خدمت خود را با قدرت تمام در پیشگاه خداوند متعال و ولی مطلق او، حضرت ولی‌الله اعظم امام عصر عجل‌الله تعالی فرجه شریف، عرضه دارند.⁽⁶⁾

اعدام کادر مرکزی گروهک تروریستی فرقان

سومین روز خردادماه سال 1359، 6 نفر از بنیانگذاران و کادر رهبری گروهک تروریستی فرقان که در طرح و پیشنهاد و تصویب ترور شخصیت‌هایی چون آیت‌الله شهید مطهری، شهید مفتح و حاج مهدی عراقی و فرزندش حسام عراقی و شهید قره‌نی و نیز طرح سرقت‌های مسلحانه متعدد از بانک‌ها نقش درجه یک را داشته‌اند در دادگاه انقلاب محاکمه و به اعدام محکوم شدند.

حکم صادره ساعت 3 بامداد سوم خرداد 1359 درباره اکبر گودرزی، علی حاتمی، عباس اخگری، سعید قرآب، علیرضا شاه باباوی تبریزی و حسن آقیرلو به مورد اجرا گذاشته شد. درباره این گروهک می‌توان به مواردی چند پرداخت.

 سه ماه از ورود امام به ایران و پیروزی انقلاب گذشته بود. بازار مباحث سیاسی و اعتقادی هم‌چنان داغ بود. گروه‌های مختلف با گفت‌وگو و اطلاعیه و مناظره و روزنامه و... سعی در ترویج نظرات خود داشتند. چند روزی از ترور سپهبد قرنی گذشته بود که ناگهان خبر دیگری فضای سیاسی ایران را شوکه کرد؛ استاد مطهری در حالی‌ که شب‌هنگام از منزل دکتر سحابی خارج می‌شد، با گلوله‌ای به شهادت رسید.

 در پی این ‌خبر، این سؤال در اذهان مردم نقش بست که چه کسانی و چرا آیت‌الله مطهری را به شهادت رساندند؟ ابهام به سرعت برطرف شد. «گروه فرقان» که مسئولیت ترور شهید قرنی را ـ به علت نقش وی در سرکوب شورش‌های کردستان ـ به‌عهده گرفته بود، این بار نیز با افتخار، دلیل ترور استاد مطهری را این‌گونه اعلام کرد: «فکر به قدرت رسیدن آخوندیسم و آماده‌سازی تشکیلاتی آن، از مدت‌ها قبل، حتی قبل از خرداد 42 از طرف او طرح شده بود.»

 این گروه بیکار ننشست و باز هم به سراغ بزرگان انقلاب رفت و ترور حاج‌مهدی عراقی، آیت‌الله مفتح و ترور نافرجام آیت‌الله‌هاشمی رفسنجانی را هم در کارنامه‌ی سیاهش ثبت کرد.

 آغاز گروه التقاطی و تروریستی فرقان که بنا بر اسناد به‌دست آمده از لانه‌ی جاسوسی، بازوی نظامی منافقین بود، در سال 56 به رهبری طلبه‌ی جوانی به نام «اکبر گودرزی» شروع به فعالیت کرد.

 او با ترک حوزه و پس از مراجعت به تهران لباس روحانیت را کنار گذاشت. گودرزی در همان سال‌ها خود را به عنوان مفسر قرآن معرفی کرد و در مساجد الهادی، فاطمیه‌ی خزانه، رضوان اتابک، خمسه‌ی قلهک و... به تفسیر قرآن پرداخت. او از همین جلسات برای گروه فرقان جذب نیرو کرد. به تدریج عباس عسگری، کمال یاسینی، علی حاتمی و... به این گروه پیوستند.

 گودرزی در اوایل تشکیل گروه تنها به صدور اطلاعیه و بیانیه اکتفا می‌کرد و با این روش به دنبال ورود به فضای سیاست و مبارزه بود. مثلاً اطلاعیه‌های شهید مطهری و مرحوم بازرگان به مناسبت مرگ دکتر شریعتی با واکنش شدید گروه فرقان مواجه شد.

موضع‌گیری بعدی آنها در اطلاعیه‌ای به مناسبت قیام قم و تبریز در حالی صادر شد که آنها دخالت بی‌رویه روحانیت در سیاست را فاجعه‌ای عظیم می‌پنداشتند.

 پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تصرف پایگاه‌های نظامی توسط مردم، گودرزی و همراهانش با برداشتن اسلحه و مهمات، بیشتر مسلح شدند.

 شاه رفته بود و از دید فرقان، مبارزه با آخوندیسم، مهم‌ترین رسالت به شمار می‌آمد. با همین دیدگاه بود که فرقان اقدامات تروریستی خود را از اردیبهشت 58 و با تهیه‌ی لیستی از اسامی اشخاص مذهبی و انقلابی‌های مؤثر آغاز کرد.

 تا آذر همان سال، در کنار بسیاری از این نام‌ها، واژه‌ی شهید هم اضافه شد؛ سپهبد قرنی، مرتضی مطهری، اکبر‌ هاشمی رفسنجانی، محمد مفتح، حاجی‌طرخانی، رضی شیرازی، حاج مهدی و حسام عراقی، مهدیان و حتی یک مستشار نظامی خارجی به نام ‌هانس یواخیم لایب.

 افرادی دیگری هم در این لیست و در صف انتظار بودند؛ سید محمد بهشتی، محمدجواد باهنر، حقی، امامی‌کاشانی، ناطق نوری، موسوی اردبیلی، تیمسار ولی‌الله فلاحی و... پاک کردن این نام‌ها از دفتر یاران انقلاب، ضربات بزرگ و شدیدی بود بر پیکر جمهوری اسلامی. کاری را که شاه پیش از انقلاب نتوانسته بود به ‌وسیله‌ی ساواک انجام دهد، این گروه منحرف در طول چند ماه می‌خواست به انجام برساند.

گودرزی از سال50 تا سال 55 «در جهت راهیابی آزادانه به قرآن و متون اصلی» به مطالعه‌ی قرآن مشغول شد و پس از آن به ترویج دیدگاه‌های خود به عنوان مفسر انقلابی قرآن پرداخت. طلبه‌ی جوان که حتی دروس حوزوی را نیمه‌کاره رها کرده و تنها پنج سال به مطالعه‌ی قرآن پرداخته بود، به چنان فهم و استنباطی از قرآن دست یافت که نتیجه‌اش کشتن بهترین فرزندان ملت بود.

گودرزی هنوز 25 سال نداشت که 20 جلد تفسیر قرآن نوشته بود. شرحی دو جلدی بر صحیفه‌ی سجادیه و شرح دعای عرفه هم از محصولات کارگاه اندیشه‌ی او بود که مثل همیشه با نام مستعار به چاپ می‌رسید.

واحد اطلاعات کمیته‌ی انقلاب با افزایش ترورها به خانه‌هایی مشکوک شد که مشخص گردید خانه‌ی تیمی فرقان بوده‌اند. سپس سرنخ‌هایی به دست آورد و به تدریج اعضای فرقان را دستگیر کرد و به مقامات قضایی تحویل داد. دادگاه نیز پس از بررسی اتهام ترور شخصیت‌های برجسته‌ی ‌مردمی و انقلابی، آنها را به اعدام یا زندان محکوم کرد. برخی از اعضای فرقان نیز که نقش کمتری در اعمال جنایتکارانه داشتند، عفو شدند و چند نفری نیز به خارج از کشور گریختند که هنوز هم با انتشار اطلاعیه‌هایی، جهالت‌ها و حماقت‌های پیشین را در ذهن‌ها تداعی می‌کنند.⁽⁷⁾

تحریم اقتصادی ایران توسط متحدان اروپایی کارتر

در اولین روز خردادماه سال 1359 کشورهای عضو بازار مشترک اروپا به استثنای انگلیس تصمیمات کنفرانس ناپل درباره تحریم بازرگانی ایران را به مرحله اجرا در آوردند.

انگلیس به رغم اعتراض هشت کشور عضو جامعه اقتصادی اروپا تصمیم گرفته بود قراردادهایی را که بعد از نوامبر با ایران امضا کرده است متوقف نسازد.

از سوی دیگر آمریکا از تصمیم انگلیس در مورد اینکه فقط قراردادهای بازرگانی آینده خود با ایران را به حمایت از کوشش‌های آمریکا در جهت آزادی گروگان‌ها تحریم می‌کند ابراز نارضایتی کرد.⁽⁸⁾

پی‌نوشت‌ها

1ـ صحیفه امام، جلد 12، ص 248.

2ـ صحیفه امام، جلد 12، ص 431.

3ـ اطلاعات، 30 فروردین 1359، ص 1.

4ـ روزنگار جامع ایران پس از انقلاب اسلامی، طاهرخانی رضا، ص 94.

5ـ کیهان، 8 خرداد 1359، ص 16.

6ـ صحیفه امام، جلد 12، ص 361.

7ـ رک کتاب جریان‌ها و سازمان‌های سیاسی مذهبی ایران 1320-1357)؛ رسول جعفریان؛ مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

8ـ اطلاعات، 1 خرداد 1359، ص 12.