وصیتنامه اخلاقى از علامه میرزا محمد باقر موسوى خوانسارى

پى نوشتها:

1. براى آگاهى از زندگى و خاندان او بنگرید به زندگى خود نوشت او: (روضات الجنات فى احوال العلماء والسادات) ج105/2 قم مکتبة اسماعلیان.

2. پاس پیرویها و بندگیهاى خداوند و دورى از گناهان حدّ نصاب ایمان است. آن که گناهى از او سر مى زند و یا واجبى ترک مى کند کاستى در ایمانش پدید مى آید و گاه ضربه بر ایمان چنان است که تا چهل روز از دایره ایمان خارج مى شود مانند شراب خوار و… که عبادات او تا چهل روز پذیرفته نشود گرچه موظّف به انجام آنهاست و یا ترک یک روز روزه از روى عمد شصت ویک روز روزه لازم است تا جبران آن کند….

3 . به گاه نوشتن این وصیت مخاطب آن محمد مهدى شانزده ساله بود ولى چون درهر سنّى مرگ و حیات به دست خود انسان نیست باید او همان اوقاتى را که دست پیدا مى کند پاس بدارد و بهترین و سودمندترین بهایى که در برابر آنات زندگى مى شود قرار داد سربلندى در روز قیامت و کشت و کار براى آخرت است.

4. نه تنها بر هر نفسى دو شکر باید که بر هر نعمتى دو شکر باید شکر نعمت و شکر نعمت بخش. ولى هر نعمت را شکرى ویژه و مناسب خود است شکر تن با بهداشت تن و شکر روان با بهداشت روان.

فرزند در برابر پدر و مادر دو شکر باید بورزد شکر به نعمت وجود پدر و مادر و شکر بر احسانها و نیکیهاى آنان و شاید سرّ (ان اشکر لى ولوالدیّ) همین باشد.

و نیز روایت (رضا اللّه فى رضا الوالد و سخط اللّه فى سخط الوالد).

میزان الحکمه ج709/10.

5 . (عاق) اندوهگین کردن پدر و مادر است به کارى که آنان را خوش نیاید: (من احزن والدیه فقد عقّهما).

میزان الحکمه ج717/10

تعرضِ به پدر و مادر گناهى است کبیره و در ردیف شرک به خدا: (عقوق الوالدین من الکبائر لأنّ اللّه عزّوجلّ جعل العاق عصیّا شقیّا.)

بحارالانوار ج74/4

6 . سوره (اسراء) آیه 24.

7. روایات بسیارى از معصومان(ع) در دعا و نیکى به پدر و مادر پس از مرگ وارد شده و در برخى از آنها چگونگى و مصادیق نیکى برشمرده شده است.

(ما یمنع الرّجل منکم ان یبرّ والدیه حیَّین او میّیتن یصلّى عنهما ویتصدّق عنهما ویحجّ عنهما ویصوم عنهما.)

اصول کافى ج159/2

در روایت دیگر آمده است:

مردى از بنى سلمه خدمت پیامبر اکرم(ص) رسید عرض کرد: آیا کارنیکى باقى مانده است که پس از مرگ پدرم انجام دهم؟

پیامبر فرمود:

(نعم الصّلوة علیهما والإستغفار لهما وانفاذ عهدهما من بعدهما وصلة الرّحم الّتى لاتوصل الاّ بهما واکرام صدیقهما.)

میزان الحکمه ج711/10

8 . نوع دوستى حالتى است طبیعى و برخاسته از حبّ ذات. آنچه در این وصیت آمده مهرورزى است و آن در جایى است که همسو با حبّ ذات نباشد. از درد مردم دردمند شود گمراهى انسانها او را رنج دهد و رنج آنان رنجورش کند. خلق خدا عیال خدایند هر چه انسان خدایى تر شود به آفریده هاى پروردگار بیش تر مهربان مى گردد و خودبینى او در خدا بینى مستهلک مى شود و به جایى مى رسد که براى نجات مردم همه دارایى خود را نثار مى کند:

(… و یؤثرون على انفسهم ولو کان بهم خصاصة.)

سوره (حشر) آیه 9 .

9 . (اِنّ لکل امام عهدا فى عنق اولیائه وشیعته واِنَّ من تمام وفاء بالعهد وحسن الاداء زیارة قبورهم فمن زارهم رغبة فی

زیارتهم وتصدیقاً بما رغبوا فیه کان ائمّتهم شفعائهم یوم القیامة.)

بحارالانوار علامه مجلسى ج116/7

10 . تدبیر منزل . اداره درست زندگى رسیدگى به امور خانواده تلاش براى دست یابى به درآمد حلال مکانتى ویژه در فرهنگ شیعه دارد; چه در بینش قرآنى و شیعى بهشت را باید در همین دنیا ساخت.

11 . خدمت به مردم عبادتى است بزرگ آن که خدمت به مردم مى کند در روز بزرگ قیامت سربلند است:

(إنّ لله عباداً یسعون فى حوائج النّاس هم الآمنون یوم القیامة.)

امامان شیعه سفارش کرده اند: اگر دشمن نیاز به شما پیدا کرد در بر آوردن نیاز وى شتاب ورزید:

(إنّى لاسارع الى حاجة عدوّى خوفا ان اردّه فیستغنى عنّى.)

میزان الحکمة ج543/2

و در روایات بسیارى سستى در بر آوردن حاجت مؤمنان موجب بدفرجامى رسوایى در قیامت و خشم خدا شمرده شده است:

(ایما مسلم اتى مسلماً زائراً او طالب حاجة وهو فی منزله فاستأذن فلم یأذن له ولم یخرج الیه لم یزل فى لعنة اللّه عزوجل حتى یلتقیا.)

بحارالانوار ج192/72

12 . در حوزه آداب شیعه احترام به کهن سالان از جایگاه ویژه برخورداراست. احترام به کهن سالان پاس انسان است. پاس تجربه ها و آموزه هاست. نگهداشت حال گروهى است که نیرو و توان خویش را در جامعه ما و ساختن آن به کار برده اند. پیامبر اسلام(ص) برزگ شمردن از کارافتادگان و کهن سالان را شعبه اى از حرمت نهادن به جلالت حق مى داند:

(یجلّوا المشایخ فإنّ تبجیل المشایخ من اجلال الله عزّوجلّ و من لم یبجلهم فلیس منّا.)

مشکوة الانوار 168/

13 . شب خیزى و راز و نیاز با محبوب مطلق شیرین ترین کار براى خلق و خالق است. نماز شب سکوى عروج سالک است. نماز شب منبع انرژى مجاهدان است. نماز شب عامل پاى ورزى شکیبایان است. نماز شب نعمتى است که خدا نصیب هرکس نمى کند جان پاک خواهد:

(ما من عمل حسن یعمله العبد الاّ وله ثواب فى القرآن الاّ صلاة اللّیل فانّ الله لم یبین ثوابها لعظیم خطرها عنده فقال… فلا تعلم نفس ما اخفى لهم من قرة اعین جزاء بما کانوا یکسبون.)

بحارالأنوار ج126/8