تاملی دوباره درباره اخلاق و دین

1. وظیفه خود می‏دانم که از دیوید روزنتال به خاطر نظرهای بینش افزای بسیارش در مورد تحریر اول این مقاله، سپاسگزاری نمایم.(ترجمه مقاله تاملی دوباره درباره اخلاق و دین، توسط استاد مصطفی ملکیان با متن انگلیسی مقاله، مقابله شده است.)

2.3. دیگر مدلولهای ممکن عبارتند از: (الف) ما به حقیقت‏حقایق اخلاقی خاصی به خاطر این پی می‏بریم که به حقیقت‏حقایق دینی خاصی پی برده‏ایم (شاید خداوند با وحی، درستی فعلی را به ما شناسانده است); و (ب) ما به خاطر حقیقت‏حقایق دینی خاصی، دلیل داریم تا آنچه را که درست است انجام دهیم (شاید اگر انجامش دهیم خداوند جزای خیرمان دهد). ما در این مقاله به این ادعاها نمی‏پردازیم.

4. ما در این مقاله به این سؤال نمی‏پردازیم که دقیقا استدلال مطرح شده در اوثیفرون چیست. درباره این مساله نگاه کنید به: R. Sharvy,"Euthyphro 9d - 11b", Nous 1972 ،که بیان من از آن استدلال، متاثر از این مقاله است. [اوثیفرون نام یکی از رساله‏های افلاطون است که در دوره آثار افلاطون، ترجمه آقایان حسن لطفی و رضا کاویانی، انتشارات خوارزمی، جلد اول، ص‏235-259 آمده است.م.]

5. arbitrary.

6. این ادعایی است که مؤلفان سنت کالونی قطعا آن را انکار خواهند کرد. مثلا جاناتان ادواردز درباره رستگاری و عذاب ابدی چنین می‏نویسد:

درخور خداوند است که هرچه دوست دارد، دستور دهد. به خاطر عظمت و جلالش (که او را بی‏نهایت فراتر از هر چیزی می‏سازد)، شایسته است که فرمان براند، و خواسته‏اش برای هر چیزی حتما تحقق یابد.، [Jonathan Edwards (Hill and Wang:1935)p.119]

7. البته می‏تواند مبتنی بر اصل ضعیف‏تری باشد، که تنها در مواردی است که «ک‏» خواستن فاعلی چیزی را می‏باشد. اما تمام اشکالاتی که خواهیم آورد به این اصل ضعیف‏تر هم وارد است.

8. تشبیه اطاعت در برابر خواسته خداوند و خواسته والدینمان [به یکدیگر] مبتنی بر بحثی است در تلمود[ Talmud: مجموعه قوانین شرعی و عرفی دین یهود که بعد از تورات مهم‏ترین کتاب دینی آنان است. (گواهی، واژه‏نامه ادیان).م] (در میشنای[ Tractate مبحثهای میشنای یهودی; جمعا 65 بخش یا مبحث در میشنا وجود دارند. پیشین. م] کدوشین (30b) Kedushin که وظیفه داریم والدینمان را بزرگ داریم.

9. از این سه حرکت، حرکت‏سوم معقول‏ترین حرکت‏به نظر می‏رسد. اما متدینان بخوبی می‏توانند چنین پاسخ دهند: اجازه دهید فرض کنیم که وظایف ویژه ما نسبت‏به والدینمان به خاطر واقعیات دیگر رابطه والدین فرزند باشد (مثلا نحوه بزرگ کردن و نگهداری از کودکان و...). خداوند همان روابط را نسبت‏به تمام مخلوقاتش دارد، و بنابراین آنها هنوز وظیفه ویژه اطاعت از او را دارند.

10. [این اصطلاح را در فرهنگ کلامی ما «اراده جزافیه‏» تعبیر می‏کند.]

11. یک مورد این چنین است: اجازه دهید فرض کنیم که من دیوار بلندی در پشت ملک خویش ساخته‏ام، و بدین طریق حیاط شما را از نور خورشید محروم کرده‏ام. تردیدی نیست که شما متضرر شده‏اید، اما آیا شما را از حقی محروم ساخته‏ام؟

12. مثلا نگاه کنید به: فصل‏5 [رساله دوم حکومت مدنی ] SecondTreatise of Civil Government ،جان لاک.

13. مثلا نگاه کنید به: فصل‏3 اولین خاطره [مالکیت چیست؟ ] What is Property? ، پرودون.

14. [ appropriate را در فقه اسلامی «حیازت‏» می‏نامند]

15. اگر فرد قبل از استفاده از آن مال، از این خواسته‏ها با خبر باشد، آنگاه به نظر می‏رسد که او موظف است از آنها پیروی کند. اما اگر با خبر نبود، و اگر عجیب و یا دلبخواهی از آب درآمدند، آنگاه شاید تنها وظیفه ضعیف‏تر را داشته باشد، و آنگاه تنها از زمانی که از آن خواسته‏ها باخبر گردد.

(با الهام از آیه 7 سوره حدید، لفظ استخلاف را گزیده‏ام.). 16. stewardship

17. لازم به ذکر نیست که این محدودیتها در نظامهای کلامی مختلف، متفاوتند. البته نظامهایی که برای بحثهای جاری راجع به حقوق مالکیت‏بیشترین اهمیت را دارند، نظامهایی هستند که محدودیتهایشان فرد را ملزم می‏سازد که دست‏کم مصالح دیگران، نه فقط حقوقشان، را هم به حساب آورد.

18.ر.ف. هلند (Holland) در [«خودکشی‏» ] "suicide" ،در [مسائل اخلاقی ] Moral Problems ،به گردآوری ریچلز (Harper and Row:1971) ,,Rachels ،ارتباطات دیگری را که مسائل اخلاقی خودکشی با مسائل کلامی دارند، بحث کرده است.

19. در دوره آثار افلاطون، مذکور در پی‏نوشت‏3، جلد اول، ص‏488 آمده است.

20. پیشین، ص‏489.

21. افلاطون در اینجا فرض بسیار قوی‏ای دارد; این که ما هیچ‏گاه حقی نداریم که مایملک دیگری را بدون اجازه او از بین ببریم. این که آیا او می‏تواند به رای ضعیف‏تری برسد به طوری که استدلال دست نخورده باقی ماند یا نه، و اگر می‏تواند چگونه می‏تواند، چیزی نیست که بتوانیم در اینجا مطرح کنیم.

22. برای بررسی چنین مواردی نگاه کنید به نظر ربنو تم) Rabenu Tam که در تفاسیر تسافوت[ Tosafoth: اضافات یا مطالب تکمیلی بر شرح راشی، (Rashi) بر تلمود که در قرون دوازدهم و سیزدهم میلادی نوشته شده است. (گواهی، واژه‏نامه ادیان).م] تلمود، میشنای آودات زاره) 18 a ,(Avodat Zarah) ،آمده است.

23. توجه دارید که وظیفه گوش کردن به خواسته‏های صاحب دارایی، در اینجا قوی‏تر از مورد پیش است. حتی اگر خواسته‏های او عجیب و یا دلبخواهی باشند، ما حق نداریم که آنها را نادیده بگیریم و دارایی را از بین ببریم.

24. شاهد این معنی، سخن تلمود (کدوشین 22 b )است که نباید انسانها خودشان را به عنوان برده به دیگران بفروشند; زیرا خداوند چنین اشکال خواهد کرد: «آنها بردگان من‏اند، و نه برده بردگان.»

25. البته خاخام به خاطر پاسخش تنبیه شد، اما چنانکه متن آشکار می‏سازد، تنها به دلیل این که او همدردی نشان نداده، نه به این دلیل که پاسخش نامعقول بوده است.

26. B. Metzia.