مبانی اجتهاد (تاثیر معرفت ‏بشری در معرفت دینی)

1. «و اما تفاصیل قواعده [یعنی قواعد المنطق] و دقائقه الغیر الرائجة فی لسان اهل المحاورة فلیست لازمة ولایحتاج الیها فی الاستنباط.» رساله «الاجتهاد والتقلید»، آیت الله العظمی امام‏خمینی(ره)، ص‏97، چاپ شده در کتاب «الرسائل‏»، انتشارات اسماعیلیان قم، و نیز: «واما علم المنطق فلاتوقف للاجتهاد علیه اصلا... » آیت الله العظمی خویی، «التنقیح فی شرح العروة الوثقی‏»، الجزء الاول. ص‏25.
2. ر.ک: رساله «الاجتهاد والتقلید»، ص‏97.
3. امام خمینی(ره) درباره ضرورت یادگیری علم کلام و دخالت آن در فهم احکام شرعی می‏فرمایند: «اما آنچه برخی از محققان گفته‏اند که [برخی مجتهد] آشنایی با علم کلام به مقداری که در مسائلی مانند مساله حسن و قبح عقلی مقلد نباشد لازم است، [سخن] نیکویی است; اما آنچه در باره شرط بوده قوه قدسیه، علاوه بر شرایط یاد شده، گفته‏اند از [حدود] فهم ما خارج است.» ر.ک: رساله «الاجتهاد والتقلید»، ص‏99.
4. استاد شهید مطهری در باره روش فقهی مرحوم آیت الله بروجردی می‏فرمایند: «یکی از مزایای برجسته معظم‏له سبک و روش فقهی ایشان بود... معظم‏له که به تاریخ فقه آشنا بودند و اسلوبهای فقهی را می‏شناختند و یکی از مزایا و امتیازاتشان همین آشنایی با روشهای فقهی شیعه و سنی بود... فقها و اصولیین در مبحث اجتهاد و تقلید و در مبحث قضا چندین علم را نام‏می‏برند که مقدمه اجتهاد شمرده می‏شوند... این علوم عبارت است از نحو، صرف، لغت، منطق، کلام، اصول، تفسیر، حدیث، رجال.... متاخرین، یعنی از یک قرن پیش به این طرف، اینچنین معتقد شده و در کتب خود تصریح کرده‏اند که آن چیزی که عمده و مهم و اساسی است علم اصول است و لهذا عملا چندان توجهی به سایر علوم نمی‏کنند... معظم‏له عملا چنین نبود. اولا... به تاریخ فقه آشنا بود... وثانیا بر حدیث و رجال حدیث تسلط کامل داشت... ثالثا بر فقه سایر فرق مسلمین و روش و مسلک آنها تا اندازه‏ای محیط بود... با قرآن و تفاسیر آشنایی کامل داشت... در نتیجه همه اینها جو و محیطی را که آیات قرآن در آن نازل شده و همچنین جو و محیطی را که اخبار و احادیث در آن صدور یافته و محیطهایی که فقه در آنجاها تدریجا رشد کرده و پرورش یافته کاملا می‏شناخت و بدیهی است که این جهات به وی روشن‏بینی خاصی داده‏بود.» مقاله «مزایا و خدمات مرحوم آیت الله بروجردی‏»، چاپ شده در کتاب تکامل اجتماعی انسان، ص‏203-93.
5. ر.ک: ماخذ شماره یک.
6. همان، ص‏97.