
تعداد نشریات | 54 |
تعداد شمارهها | 2,446 |
تعداد مقالات | 34,905 |
تعداد مشاهده مقاله | 13,860,029 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,184,973 |
ملاحظاتى در نقد مقاله حقوق و اخلاق« از کتاب «تضاد و تعارض در اسلام» نوشته کلسون | ||
فقه | ||
مقاله 7، دوره 20، شماره 75، فروردین 1392، صفحه 175-208 اصل مقاله (166.99 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
نویسنده | ||
حسنعلی علی اکبریان | ||
عضو هیأت علمى پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى | ||
تاریخ دریافت: 12 بهمن 1394، تاریخ پذیرش: 12 بهمن 1394 | ||
عنوان مقاله [English] | ||
ملاحظاتى در نقد مقاله حقوق و اخلاق« از کتاب «تضاد و تعارض در اسلام» نوشته کلسون | ||
اصل مقاله | ||
مقدمه فصل »حقوق و اخلاق« از کتاب »تضاد و تعارض در اسلام« در پى ملاحظاتى که در این نوشتار، درباره این فصل کتاب تقدیم مىگردد، در باب دو 1. تمایز قاعده حقوقى و قاعده اخلاقى، از مباحث فلسفه حقوق و فلسفه اخلاق درباره ضمانت اجراى دولتى در قاعده حقوقى، گرچه گفتوگوهایى وجود دارد پس معلوم مىشود وحدت و جدایى حقوق و اخلاق، در مکاتب مختلف، مطلوبیت یکسان روند تحولات وحدت و جدایىِ اخلاق و حقوق، در غرب یکنواخت نبوده است و در براى تبیین این مسأله، باید میان حقوق و فقه، و نیز میان قانون و حکم شرعى، ملاحظه وضعیت اجراى حکم شرعى در شرایط زمانه و تزاحمات احکام، اقتضا مىکند با این نکته روشن مىشود که میان دو سؤال، فرق است: اول این که فقه در شایان ذکر است که اخلاق، کارکردهایى در فقه دارد و در مباحث فلسفه فقه به آن پرداخته مىشود5 و بررسى آنها خارج از غرض این نقد است. 2. نویسنده محترم متن، از یک سو، اخلاق جنسى را در مجازاتِ خشن زنا مجسم 3. زنا گاه با شهادت اثبات مىشود و گاه با اقرار. آنچه غالباً با بىعفتى اولاً: اقرار نیز از اسباب اثبات زنا است، و این گونه نیست که غالباً با بىعفتى عمومى همراه باشد; ثانیاً: زنایى نیز که با شهادت اثبات مىشود، با بىعفتىِ عمومى ملازمه ندارد، گرچه غالباً چنین است; ثالثاً: معلوم نیست نکتهاى که باعث شده شارع، چهار شاهد را براى اثبات زنا 4. نویسنده محترم متن ادعاى زن در مورد سهم ارث از شوهر را مشروط به خلوتى الف( ارث را نمىتوان به هیچ وجه، بر خلوت مبتنى کرد. مسألهاى که ممکن است توضیح این که: درباره استحقاق زن به نصف یا تمام مهر، قرآن کریم معیار »مس« به هر حال، آنچه نویسنده محترم در متن آورده، در خصوص مهر، بنا بر رأى ب( اگر مراد نویسنده محترم، واقعاً ارث زن از شوهرش باشد نه مهر، باید گفت سهم ارث زن از شوهر، در صورتى که شوهر داراى فرزند باشد، یک هشتم است و در اولاً: در این مسأله فرقى نمىکند که آن فرزند از این زن باشد یا از زن دیگر; ثانیاً: به فرض هم شوهر از زن دیگرى فرزند نداشته باشد و تنها فرزندِ ممکن ثالثاً: حتى به فرض این که جماع با خلوت اثبات شود و حمل نیز احراز گردد، 5. این سخن در مشروعیت فرزند، صحیح است; به دلیل این که مراد از »الولد 6. نویسنده، خیلى خوب نشان داده که تخلف از قاعده اخلاقى در اسلام، تبعاتى 7. نویسنده محترم متن ادعا کرده که لحن قرآن غالباً اخلاقى است و این لحن توضیح آن که: الف( روش فقهى در استنباط احکام عبادى و غیرعبادى تفاوتهایى دارد. از جمله ب( سخن نویسنده محترم در سایه افکندن روش فقهىِ عبادات بر روش فقهىِ ج( تقدم ابواب و فصول عبادى بر غیرعبادى در کتب فقهى، حرف صحیحى است. اما د( این سخن صحیح است که فقها همه احکام را به چشم تکالیف مىبینند و به راقم این سطور باور دارد که این تفکیک شاید از این جهت مطلوب باشد که حکم 8. در ملاحظه ششم گفته شد که همه احکام روزه از حوزه حقوق جدا نیست. 9. نویسنده عمل واجبى را که دینى)!( است، از عمل واجبى که یک تکلیف اجتماعى در این جا ملاحظاتى وجود دارد: الف( تفکیک محرّم شخصى از محرّم اجتماعى، تفکیک معقولى است، اما تفکیک واجب ب( این که واجب و حرام اجتماعى مىتواند )یا باید( به صورت قانون درآید و ظاهر عبارات برخى از فقها گویاى انکار اطلاق ولایت از این حیث )خراسانى، 1. ادلهاى که به اطلاق، بر مسؤولیت حکومت در برابر اجراى همه احکام اسلام 2. ادلهاى که به دلالت اولویت، اطلاق را اثبات مىکنند. این ادله به 3. ادلهاى که با اثبات مجازات براى هر معصیتى، ضمانت اجراى قضایى حکومتى در برابر این ادله، یک قرینه لبى وجود دارد، و آن مناسبت حکم و موضوع است. با وجود این، به نظر مىرسد نزاعى که در این مسأله وجود دارد، بیشتر صغروى 10. نویسنده محترم، مورد آشکارِ جدایىِ حقوق از اخلاق را در احکام مستحب و در این جا هم ملاحظاتى وجود دارد: الف( معناى عدم رعایت احکام مستحب و مکروه چیست؟ به نظر راقم این سطور، در ب( به عنوان یک مطلب بسیار مهم درباره رابطه مباحات )مستحبات و مکروهات و توضیح این نکته از این جهت لازم است که نویسنده، مورد جدایى قانون از اخلاق ج( درباره مثال دوم یعنى کراهت طلاق معروف به »سه طلاق« باید گفت: اولاً در ج( نسبت احکام مستحب و مکروه با اخلاق چیست؟ گویا نویسنده محترم، اکثر اما این تصویر از دو جهت تمام نیست: 1. حیثیت فقهى و اخلاقى، دو حیثیت متفاوتند. اخلاق به فضایل و راههاى 2. حتى اگر ارتباط یادشده صحیح باشد، باید قلمرو واجبات و محرمات بیشتر از 11. در این که وى، محتسب را پاسبان رسمى اخلاق عمومى نامیده و وظیفه اصلى 12. وى متن حکمى را بیان کرده که نیازمند بیان ملاحظاتى است. اگر مردى که در این جا بیان دو ملاحظه لازم است: الف( نه در میان فقهاى امامیه و نه در میان فقهاى سنى کسى را نیافتهام که فقهاى امامیه چنین زوجهاى را تا یک سال، مستحق ارث دانستهاند; منوط به فقهاى سنى نیز برخى فقط مسأله ارث را بیان کردهاند23، و برخى براى ارث به البته در این میان، هیچ یک از فقهاى سنى به مقدار یک سال براى نهایت زمان شیخ حر عاملى در عنوانى که براى این مسأله انتخاب کرده، و پانزده روایت نیز ب( حکمت حکم یادشده قابل درک است; همان گونه که در روایت چهارم »وسائل 13. نویسنده محترم متن دو رویکرد متفاوت را در فقه معرفى کرده است: رویکرد 14. مطلب نویسنده محترم، واضح نیست. به هر حال، در این جا بیان امورى لازم است: الف( ازدواج موقت در مذهب امامیه، ازدواجى شرعى است و شرایطى دارد. این ازدواج از آنچه به عنوان فحشا رخ مىدهد، کاملاً متفاوت است. ب( این که اگر زن و مردى ادعاى ازدواج کنند، آیا ادعاى آنان پذیرفته است و ج( این یک مسأله کاملاً فقهى است که آیا قصد نادرست در ازدواج، باعث بطلان 15. در فقه امامیه در شرایط »وصیت عهدى« گفته شده است که وصیت باید عمل 16. این گونه نیست که حیل را بتوان در همه جا عمل خلاف اخلاق شمرد. مثلاً 17. اخذ قید »فرار از قاعده مسلم حقوق ماهوى« در تعریف حیله، صحیح نیست. 18. نویسنده محترم یکى از کارکردهاى وقف را ممنوع کردن برخى از وارثان از 19. واقف نمىتواند چیزى را براى خودش وقف کند )امام خمینى، همان، ص 67) 20. در ملاحظه دهم بند ج، حکم سه طلاق در یک مجلس گفته شد. 21. زنى که سه بار با شرایط خاص طلاق داده شده است، فقط در صورتى امکان 22. وضع چنین قانونى در یک جامعه اسلامى، جاى تأسف دارد. اما این ناشى از تضاد و تعارض در فرهنگ مسلمانها است، نه در اسلام. 23. مقصود از این مأموران براى راقم این سطور روشن نیست. اگر مراد محتسب باشد، اشکال ملاحظه شماره یازدهم را دارد. 24. در ملاحظه دهم بند ج، حکم سه طلاق در یک مجلس گفته شد. 25. نویسنده محترم در این مثال، قانون را پیشرفتهتر از فقه دانسته است; 26. در قانون جمهورى اسلامى ایران نیز چنین است. بیان شد که وضع چنین قوانینى با فقه تضاد ندارد. 27. خوف از عدم رعایت عدالت میان همسران، مانع از صحت ازدواج دوم نیست، 28. اولاً مقصود از رعایت عدالت میان همسران، عدالت در نفقه و قسم و مانند 29. سه حالت براى مشروعیت چنین قانونى متصور است: اول این که چنین وصیتى به 30. این نکته دقیقاً مایز بین فقه و حقوق است; و نویسنده محترم متن بدون | ||
مراجع | ||
یادداشتهاى توضیحى: 1. مانند کانت; ر. ک: فلسفه حقوق، ص585، ش221. 2. مانند جان استوارت میل; ر. ک: همان، ص576، ش217. 3. مانند استاد کاتوزیان; همان، ص577، ش218. 4. ر. ک: عبدالله جوادى آملى: ولایت فقیه ولایت فقه و عدالت، مرکز نشر اسراء، چاپ چهارم، 1383 ش، ص245; مهدى هادوى تهرانى: ولایت فقیه، چاپ اول، مؤسسه فرهنگى خانه خرد، بى جا، 1377ش، ص130; حسنعلى علىاکبریان: معیارهاى بازشناسى احکام ثابت و متغیر در روایات، چاپ دوم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى، قم، 1388 ش، ج1، ص76. 5. براى نمونه ر. ک: سعید ضیائى فر: تأثیر اخلاق در اجتهاد )گفت و گو با جمعى از اساتید حوزه و دانشگاه(، چاپ اول، پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى، قم، 1388ش. 6. و إن طلقتموهن من قبل أن تمسوهن و قد فرضتم لهن فریضة فنصف ما فرضتم. 7. أن عمر بنالخطاب قضى فى المرأة إذا تزوجها الرجل، أنه إذا أرخیت الستور، فقد وجب الصداق. 8. براى نمونه از فقه شیعه، ر. ک: شیخ طوسى: الرسائل العشر، مؤسسة النشر الإسلامى التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة، قم، ص275; محقق حلى: شرائع الإسلام، افست، چاپ سوم، تعلیق صادق شیرازى، انتشارات استقلال، طهران، مؤسسة الوفاء، بیروت، ج4، ص818. براى نمونه از فقه سنى، ر. ک: محىالدین نووى: المجموع، ج16، ص109; محمد شربینى: مغنى المحتاج، دار إحیاء التراث العربى، بیروت، 1377 ه. ق، ملتزم الطبع و النشر، شرکة مکتبة و مطبعة مصطفى البابى الحلبى و أولاده بمصر، ج3، ص27. 9. راقم این سطور معتقد است هم فقه سنى و هم فقه شیعى، پایبند به ارتباط همه احکام شرعى حتى احکام اجتماعى با خدا هستند; و آنچه نویسنده گفته، حداکثر درباره حقوق، مجال و قابلیت طرح دارد; نه در فقه. 10. براى نمونه ر. ک: علىاکبر رشاد: دموکراسى قدسى، ویرایش دوم، دانش و اندیشه معاصر، تهران، 1382ش; محمدحسن قدردان قراملکى: سکولاریزم در مسیحیت و اسلام، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، قم، 1379ش; همو: قرآن و سکولاریزم، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامى، تهران، 1384ش; و عبدالحسین خسروپناه: جامعه مدنى و حاکمیت دینى، وثوق، تهران، 1380ش. 11. محمد حسن نجفى: جواهر الکلام، تصحیح محمود قوچانى، دارالکتب الاسلامیة، تهران، چاپ ششم، 1363 ش، ج 41، ص672. آن حکمِ به شدت فردى عبارت است از ختنه مردى که از ختان پرهیز دارد. با استفاده از: سیدضیاء مرتضوى: مقاله »درآمدى بر مبانى فقهى حجاب و مسؤولیت دولت اسلامى«، مجله فقه کاوشى نو در فقه اسلامى، شماره 1386 5251ش. 12. ر. ک: سعید ضیائىفر، مقاله »مبانى فقهى و حقوقى اختیارات نظام اسلامى در زمینه جلوگیرى از بدحجابى«، مجله فقه کاوشى نو در فقه اسلامى، شماره 5251، ص123. 13. امام صادق )ع( فرمود: لو أن الناس ترکوا الحج لکان على الوالى أن یجبرهم على ذلک. حر عاملى: وسائل الشیعة، ج11، ص24. 14. امام صادق )ع( فرمود: لو ترکوا زیارة النبى )ص( لکان على الوالى أن یجبرهم على ذلک )منبع پیشین، ج11، ص24). 15. امام صادق )ع( فرمود: قال رسول الله )ص(: إن الله عز وجل جعل لکل شىء حداً، و جعل على من تعدى حداً من حدود الله عز وجل حداً )منبع پیشین، ج28، ص14). 16. ر. ک: مجله فقه کاوشى نو در فقه اسلامى، شماره 5251، مقالات سید ضیاء مرتضوى: »درآمدى بر مبانى کلى فقهى حجاب و مسؤولیت دولت اسلامى«; و حسنعلى علىاکبریان: »مبانى مسؤولیت حکومت اسلامى در ترویج حجاب«. 17. ر. ک: منبع پیشین، مقاله سید محمد على ایازى: »نقد و بررسى ادله فقهى الزام حکومتى حجاب«. 18. مانند شیخ صدوق: المقنع، تحقیق لجنة التحقیق التابعة لمؤسسة الإمام الهادى )ع(، مؤسسة الإمام الهادى )ع(، 1415 ق، ص357. 19. مانند شیخ مفید: المسائل الصاغانیة، تحقیق محمد قاضى، دارالمفید للطباعة و النشر و التوزیع، بیروت، چاپ دوم، 1414 ق، ص83; و سید مرتضى: الإنتصار، تحقیق و نشر مؤسسة النشر الإسلامى التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة، 1415 ق، ص312. 20. براى نمونه، ر. ک: فاضل هندى: کشف اللثام، تحقیق و نشر مؤسسة النشر الإسلامى التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة، ج8، ص49; و شهید اول: القواعد و الفوائد، ج1، ص399. 21. براى نمونه ر. ک: المجموع، ج17، ص69 و 77. برخى طلاق مباح را هم به چهار قسم دیگر اضافه کردهاند; مثلاً ابن قدامة: المغنى، ج8، ص234. 22. شیخ طوسى: المبسوط، تصحیح محمد باقر بهبودى، المکتبة المرتضویة لإحیاء آثار الجعفریة، ج5، ص68; قاضى ابن براج: المهذب، مؤسسة النشر الإسلامى التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة، قم، 1406 ه. ق، ج2، ص289; ابنحمزه طوسى: الوسیلة، تحقیق محمد حسون، إشراف محمود مرعشى، منشورات مکتبة آیة الله العظمى المرعشى النجفى، قم، چاپ اول، 1408 ه. ق، ص324; محقق حلى: المختصر النافع، قسم الدراسات الإسلامیة فى مؤسسة البعثة، طهران، چاپ سوم، 1410 ه. ق، ص199; و علامه حلى: تحریر الأحکام، تحقیق إبراهیم بهادرى، إشراف جعفر سبحانى، مؤسسة الإمام الصادق )ع(، قم، چاپ اول، 1422 ه. ق، ج5، ص40 )به شرط دخول(. 23. إسماعیل مزنى: مختصر المزنى، دار المعرفة للطباعة و النشر، بیروت، ص194; إمام مالک: المدونة الکبرى، دار إحیاء التراث العربى، بیروت، 1323 ه. ق، ج3، ص34; و قیروانى: رسالة إبن أبى زید، المکتبة الثقافیة، بیروت، ص463; و آبى أزهرى: الثمر الدانى، المکتبة الثقافیة، بیروت، ص463. 24. قال: سألته )ع( عن رجل طلق امرأته و هو مریض، قال: ترثه ما دامت فى عدتها و إن طلقها فى حال إضرار فهى ترثه إلى سنة فان زاد على السنة یوماً واحداً لم ترثه و تعتد منه أربعة أشهر و عشراً عدة المتوفى عنها زوجها. 25. ر. ک: شهید ثانى: رسائل الشهید الثانى )چاپ سنگى(، منشورات مکتبة بصیرتى، قم، ص246; و بجنوردى: القواعد الفقهیة، تحقیق مهدى مهریزى و محمد حسین درایتى، نشر الهادى، قم، چاپ اول، 1419 ق، ج3، ص185. فهرست منابع: 1. ابن براج، قاضى: (1406 ق(، المهذب، قم، مؤسسة النشر الإسلامى التابعة لجماعة المدرسین. 2. ابن عبدالبر: (2000 م(، الاستذکار، تحقیق سالم محمد عطا و محمد على معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول. 3. ابى أزهرى: )بىتا(، الثمر الدانى، بیروت، المکتبة الثقافیة. 4. انصارى، مرتضى: (1414 ق(، رسائل فقهیة، تحقیق لجنة تحقیق تراث الشیخ الأعظم، قم، المؤتمر العالمى بمناسبة الذکرى المئویة الثانیة لمیلاد الشیخ الأنصارى، چاپ اول. 1415) :- .5 ق(، کتاب النکاح، تحقیق لجنة تحقیق تراث الشیخ الأعظم، المؤتمر العالمى بمناسبة الذکرى المئویة الثانیة لمیلاد الشیخ الأنصارى، چاپ اول. 1420) :- .6 ق(، کتاب المکاسب، تحقیق لجنة تحقیق تراث الشیخ الأعظم، المؤتمر العالمى بمناسبة الذکرى المئویة الثانیة لمیلاد الشیخ الأنصارى، چاپ اول. 7. بجنوردى: (1419 ق(، القواعد الفقهیة، تحقیق مهدى مهریزى و محمد حسین درایتى، قم، نشر الهادى، چاپ اول. 8. حر عاملى: (1414 ق(، وسائل الشیعة، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، چاپ دوم. 9. حرانى، ابن شعبه: (1404 ق(، تحف العقول، تحقیق و تصحیح و تعلیق على أکبر غفارى، قم، مؤسسة النشر الإسلامى التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة، چاپ دوم. 10. حسینى شیرازى، صادق: (1428 ق(، ألف مسألة فى بلاد الغرب، تحقیق و تصحیح جلال عبد الرزاق معاش، بیروت، دارالعلوم، مؤسسة الإمامة، چاپ اول. 11. حفید، ابن رشد: (1415 ق(، بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، تنقیح و تصحیح خالد عطار، إشراف مکتبة البحوث و الدراسات، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع. 12. حلى، علامه: (1422 ق(، تحریر الأحکام، تحقیق إبراهیم بهادرى، إشراف جعفر سبحانى، قم، مؤسسة الإمام الصادق )ع(، چاپ اول. 13. حلى، محقق: (1410 ق(، المختصر النافع، تهران، قسم الدراسات الإسلامیة فى مؤسسة البعثة، چاپ سوم. 14. خراسانى )آخوند(، محمدکاظم: (1406 ق(، حاشیة المکاسب، تحقیق و تصحیح و تعلیق مهدى شمسالدین، تهران، وزارت إرشاد إسلامى، چاپ اول. 15. خسروپناه، عبدالحسین: (1380 ش(، جامعه مدنى و حاکمیت دینى، تهران، وثوق. 16. خمینى )امام(، سید روح الله: (1390 ق(، تحریر الوسیلة، نجف، مکتبة الأدب، چاپ دوم. 17. رشاد، علىاکبر: (1382 ش(، دموکراسى قدسى، ویرایش دوم، تهران، دانش و اندیشه معاصر. 18. رعینى، حطاب: (1416 ق(، مواهب الجلیل، ضبط و تخریج زکریا عمیرات، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول. 19. سجستانى، ابن اشعث: (1410 ق(، سنن ابى داود، تحقیق و تعلیق سعید محمد لحام، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ اول. 20. سرخسى: )بىتا(، المبسوط، بیروت، دارالمعرفة للطباعة و النشر و التوزیع. 21. سید مرتضى: (1415 ق(، الإنتصار، قم، تحقیق و نشر مؤسسة النشر الإسلامى التابعة لجماعة المدرسین. 1405) :- .22 ق(، رسائل المرتضى، تحقیق و تقدیم احمد الحسینى، إعداد مهدى رجائى، قم، دارالقرآن الکریم. 23. سید سابق: (1397 ق(، فقه السنة، بیروت، دارالکتاب العربى، چاپ سوم. 24. شهید ثانى: (1410 ق(، شرح اللمعة، إشراف محمد کلانتر، مطبعة الآداب، نجف، منشورات جامعة النجف الدینیة، قم، منشورات مکتبة الداورى، چاپ اول. 1413) :- .25 ق(، مسالک الأفهام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، چاپ اول. 26. -: )بىتا(، رسائل الشهید الثانى، چاپ سنگى، قم، منشورات مکتبة بصیرتى. 27. صدر، سید محمدباقر: (1402 ق(، اقتصادنا، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، چاپ شانزدهم. 28. صدر، سید محمد: (1420 ق(، ماوراء الفقه، تحقیق و تصحیح جعفر هادى دجیلى، بیروت، دارالأضواء للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ اول. 29. صدوق، شیخ: (1361 ش(، معانى الأخبار، تصحیح على اکبر غفارى، انتشارات اسلامى. 30. صرامى، سیف الله: (1377 ش(، حسبه یک نهاد حکومتى، واحد فقه و حقوق مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامى، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى، چاپ اول. 31. ضیائىفر، سعید: (1386 ش(، مقاله »مبانى فقهى و حقوقى اختیارات نظام اسلامى در زمینه جلوگیرى از بدحجابى«، مجله فقه کاوشى نو در فقه اسلامى، شماره 5251. 32. طباطبایى، سید محمدحسین: (1362 ش(، تفسیر المیزان، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم. 33. طوسى، شیخ: )بىتا(، المبسوط، تصحیح و تعلیق محمد باقر بهبودى، المکتبة المرتضویة لإحیاء آثار الجعفریة. 34. طوسى، ابن حمزه: (1408 ق(، الوسیلة، تحقیق محمد حسون، إشراف محمود مرعشى، قم، منشورات مکتبة آیة الله العظمى المرعشى النجفى، چاپ اول. 35. فاضل هندى: )بىتا(، کشف اللثام، قم، تحقیق و نشر مؤسسة النشر الإسلامى التابعة لجماعة المدرسین. 36. فتح الله، أحمد: (1415 ق(، معجم ألفاظ الفقه الجعفرى، دمام، مطابع المدوخل، چاپ اول. 37. قدردان قراملکى، محمدحسن: (1379 ش(، سکولاریزم در مسیحیت و اسلام، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم. 38. قدردان قراملکى، محمدحسن: (1384 ش( قرآن و سکولاریزم، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامى. 39. قزوینى، محمد: )بىتا(، سنن ابن ماجه، تحقیق و ترقیم و تعلیق محمد فؤاد عبدالباقى، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع. 40. قیروانى: )بىتا(، رسالة إبن أبى زید، بیروت، المکتبة الثقافیة. 41. کاتوزیان، ناصر: (1377 ش(، فلسفه حقوق، تهران، شرکت سهامى انتشار، چاپ اول. 42. مالک )إمام(: (1406 ق(، کتاب الموطأ، تحقیق و تصحیح محمد فؤاد عبدالباقى، بیروت، دارإحیاء التراث العربى. 1323) :- .43 ق(، المدونة الکبرى، بیروت، دارإحیاء التراث العربى. 44. مجلسى، علامه: (1403 ق(، بحار الأنوار، تحقیق إبراهیم میانجى و محمد باقر بهبودى، بیروت، دارإحیاء التراث العربى، چاپ سوم. 45. محقق حلى: (1403 ق(، شرائع الإسلام، تحقیق و تعلیق صادق شیرازى، تهران، انتشارات استقلال، چاپ دوم. 46. مرتضوى، سید ضیاء: (1386 ش(، مقاله »درآمدى بر مبانى فقهى حجاب و مسئولیت دولت اسلامى«، مجله فقه کاوشى نو در فقه اسلامى، شماره 5251. 47. مزنى، إسماعیل: )بىتا(، مختصر المزنى، بیروت، دارالمعرفة للطباعة و النشر. 48. مصباح یزدى، محمدتقى: (1377 ش(، فلسفه اخلاق، انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى، چاپ اول. 49. معزى ملایرى، إسماعیل: (1412 ق(، جامع احادیث الشیعة، إشراف آیة الله حسین طباطبائى بروجردى، چاپخانه مهر، قم. 50. مفید، شیخ: (1414 ق(، المسائل الصاغانیة، تحقیق محمد قاضى، بیروت، دارالمفید للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ دوم. 51. موسوى خوئى، سید أبوالقاسم: (1416 ق(، صراة انجاة فى اجوبة الاستفتاءات، مع تعلیقات لسماحة آیة الله العظمى المیرزا الشیخ جواد التبریزى، دفتر نشر برگزیده، چاپ اول. 52. نجفى، محمدحسن: (1363 ش(، جواهر الکلام، تحقیق و تعلیق محمود قوچانى، تصحیح إبراهیم میانجى، تهران، دارالکتب الاسلامیة. 53. نراقى، ملااحمد: (1389 ش(، معراج السعادة، قم، بهار دلها. 54. نووى، محیالدین: )بىتا(، المجموع، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع. 55. یزدى، محمد: (1415 ق(، فقه القرآن، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ اول. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,459 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 491 |