فهرست مقاله هاى سال یازدهم

- شماره 39
 فقه مطهرى/ احمد مبلغى/3
1. موقعیت ذهنى ـ معرفتى مطهرى/3
2. موقعیت محیطى ـ اجتماعى مطهرى/4
3. موقعیّت ایمانى و آرمان خواهانه مطهرى/5
پایبندى به سازوکار استنباطى و نوآورى در چارچوب آن/5
الف. تأکید بر نقش عنصر زمان و مکان/7
ب. رویکرد به علل احکام/8
ج. تطبیق قواعد بر مصادیق جدید/9
د. تأکید بر دو بخش ظاهر باطن/10

 ولایت فقیه از نگاه شهید مطهرى/ سید احمد حسینى خراسانى/11
1. اصل نیاز/12
2. اصل نوآورى/13
بایستگى تحقیق در موضوع حکومت و ولایت فقیه/14
ضرورت حکومت/15
تعریف حکومت/17
حکومت از نظر اسلام/17
جدایى دین از دولت/18
امامت و حکومت/28
1. بیان احکام الهى/28
2. قضاوت/29
3. رهبرى و مدیریت سیاسى اجتماع/29
4. ولایت/29
طرح صحیح مسئله/30
امامت به معناى مرجعیت دینى/30
حکومت در عصر غیبت/32
ولایت فقیه/33
دیدگاه نصب عام/33
ادله نصب عام/34
1. قدسى و الهى بودن منصب حکومت/34
2. انتقال شئون و مناصب پیامبر و امام به فقیه/37
3. مقایسه رهبرى سیاسى با فتوى و قضاوت/39
4. استدلال به روایات/39
5. دلیل عقلى/40
ولایت یا وکالت/42
مقام ثبوت و اثبات/43
ولایت یا نظارت/45
تفاوت راهنمایى با رهبرى/46
رهبرى عالى ترین و دشوارترین مقام/47
1. سیره رسول اکرم(ص) و على(ع)/47
2. دستورالعمل هاى آن بزرگواران/48
تفاوت مرجعیت و رهبرى/48
مسئول رهبرى نهضت و حکومت اسلامى/50
روحانیت و مشاغل دولتى/54
اختیارات رهبرى/58
1. موضوع اختیارات/59
2. در بحث طلاق قضایى/59
3. در بحث مالیات/59

 فقه و زندگى/عبدالله شفایى/67
گفتار اوّل: احکام شرعى و زندگى اجتماعى/69
الف. تعریف حکم شرعى/71
ب. ویژگى هاى احکام شرعى/72
1. کلى بودن احکام شرعى/72
2. توجه احکام شرعى به روح و معنى نه به شکل و قالب/76
3. زندگى گرایى/80
ج. اصول حاکم بر احکام شرعى/85
1. عادلانه بودن احکام/87
الف. مبنا و مفهوم و اقسام عدالت/87
ب. ثمرات فقهى اصل عدالت/90
2. عاقلانه بودن احکام/93
الف. تطبیق اصول بر فروع/94
ب. عقل; وسیله پالایش و تصفیه انحرافات/95
ج. عقل; منبع استنباط حکم شرعى/96
گفتار دوم: هنر اجتهاد/99
الف. بایسته هاى استنباط/100
ب. آسیب شناسى اجتهاد/112
1. تبدیل شدن دانشگاه دین به دانشکده فقه/112
2. مشغول شدن علما به کارهاى فرعى/114
3. فرسودگى ساختار حوزه هاى علمیه/115

 شریعت سهل و سمحه با تأکید بر نظریه استاد مطهرى/احمد عابدینى/123
برایند چند قاعده/125
مستندات قاعده سهولت/127
مؤیدها/134
ب. آیات قرآن/137
معناى حرج/143
جمع بین دو حدیث/146
نگاهى اجمالى به دو خبر/146
تقدم اهمّ بر مهم, راهى براى حلّ معماى دو معنایى حرج/147
ارتباط قاعده لاحرج با قاعده تسهیل/148
1. حکم عقلى/158
جمع بندى روایات درباره (ماجعل علیکم فى الدین من حرج)/168
شریعت سهله و سمحه در کلمات فقیهان/174
نتیجه گیرى اقوال/187

 اجتهاد فرارشته اى راز اصلى موفقیت آیةالله شهید مطهرى/ على اکبر کلانترى/196
1. ازدواج موقت/206
2. چند همسرى/207
بیان ادّعا/208
پاسخ ایشان به این ادّعا/208
3. پوشش بانوان/209
4. مسئله ارث/211
5. سهم الارث زن/212
6. اصالت فرد یا اجتماع/213
u حکمت تحریم ربا در اندیشه فقهى استاد شهید مطهرى/ معروفعلى احمدوند/217
رباى معاملى/222
تعریف رباى معاملى/222
شرایط تحقق رباى معاملى/223
1. اطلاق لفظ ربا/233
2. روایت صحیحه محمد بن مسلم/233
3. روایت صحیحه ابن مسکان/234
حکمت تحریم رباى معاملى/238
رباى قرضى/245
انواع قرض/246
حرمت ربا در قرض هاى مصرفى و سرمایه گذارى/247
فلسفه تحریم رباى قرضى/254
1. ترویج کارهاى نیک/255
2. مبارزه با ظلم/258
3. رکود اقتصادى/261
4. قطع رابطه بین ثروت و کار/263
5. فاصله طبقاتى/264
6. پول مولّد نیست عقیم است/265
حیله هاى ربا (راه هاى فرار از ربا)/268
حیله هاى رباى معاملى/269
راه اوّل. ضمیمه کردن جنس به ثمن یا مثمن/269
راه دوم. واسطه قرار دادن کالاى غیر همجنس/269
راه سوّم. هبه طرفینى/270
راه چهارم. هبه زیادى/270
راه پنجم. قرض و ابراء/270
حیله هاى رباى قرضى/270
راه اوّل. بیع نقد و نسیه/270
1. اوّل معامله نسیه/270
2. نخست, معامله نقد/271
راه دوم. بیع شرط/271
راه سوّم. خرید و فروش اسکناس/271
راه چهارم. خرید و فروش ارز/272
راه پنجم. گرفتن زیادى در ازاى عمل قرض/272
راه ششم. گرفتن زیادى در ازاى تغییر مکان/272
دیدگاه شهید مطهرى در مورد حیله هاى ربا/273

عیوب فسخ نکاح حصرى یا تمثیل با تکیه بر مبانى اجتهادى استاد مطهرى/ اسماعیل آبادى/288
1. تعریف عیب/290
2. دیدگاه مذاهب/290
الف. ظاهریان/291
ب. در مقابل دیدگاه پیشین/291
ج. جمهور فقیهان اهل سنّت/291
3. حصرى بودن عیوب/292
الف. هدف از ازدواج/292
ب. زندگى با فرد معیوبى/292
ج.عیوب/293
4. ارزیابى و نقد ادلّه/293
5. دیدگاه شیعه/297
الف. ادله مشهور/298
ب. ارزیابى ادله مشهور/299

 دلائل فقهى ضرورت تشکیل بازار مشترک اسلامى/ احمد مبلغى/310
1. قاعده لزوم برپادارى بازار مسلمین/311
2. قاعده (ولن یجعل الله للکافرین على المؤمنین سبیلاً)/314
3. قاعده (الاسلام یعلو ولا یعلى علیه)/315

- شماره 40
شعر و شاعرى در ترازوى فقه/ سید احمد حسینى خراسانى/3
شعر در لغت/5
شعر در اصطلاح منطق/5
ذوق شعرى/7
تأثیرگذارى شعر و راز آن/7
اصل مشروعیت شعر/9
مخالفان اصل مشروعیت/9
نقد و بررسى دلایل مخالفت با شعر/10
نقد وجه اوّل/10
وجه دوم: بررسى معناى شعر در آیات قرآن/14
نفى شعر و شاعرى از پیامبر(ص)/15
ائمه(ع) و شعر/17
وجه سوّم و چهارم و نقد آن/19
فقه و اصل مشروعیت شعر/21
شعر به لحاظ محتوى/22
انواع شعر/22
1. شعر حق (مشروع)/23
2. شعر باطل (نامشروع)/23
شعر باطل یا ابتذال هنرى/23
1. هجوى/24
2. تشبیبى/24
3. مدح و ذم بى مورد/24
شعر غیر باطل (مشروع)/24
1. کراهت مطلق/24
2. استحباب و گاه وجوب/24
3. تفصیل بین موارد/24
شعر حق یا اعتلاى هنرى/27
رفع تعارض و بررسى آن/33

 قاعده ارزش خون انسان/ احمد عابدینى/44
انواع قتل و جنایت/45
1. حکم قصاص به طور کلى لغو شود/46
2. حاکم اسلامى حکم قصاص را محدود کند/47
3. اولیاى مقتول ترغیب به عفو شوند/47
قتل خطایى/51
قتل شبه خطا یا شبه عمد/57
حاکم مسلمانان و دیه خون افراد/60
الف. کشته اى که معلوم نیست چه کسى او را کشته است؟/60
بررسى سند/63
فتواى فقیهان/71
u اعتبار قول هیئت دانان در رؤیت هلال/ رضا مختارى/80
گزارشى از مباحث هیئت مرتبط با رؤیت هلال/102
1. سایتهاى اینترنتى/115
2. نرم افزارهاى نجومى/116
3. تقویم هاى نجومى/116
4. کتاب آلماناک/116

 مکتب اصولى امام خمینى(1) امام و تاریخ علم اصول/ احمد مبلغى/120
یکم. تعریف مکتب اصولى/120
دوم. اهمیت و کارکرد مکتب شناسى اصولى/120
سوم. مکتب اصولى امام خمینى(ره)/121
چهارم. محورهاى بحث/123
امام و تاریخ علم اصول/123
1. پیدایش قواعد اصولى و به کارگیرى آنها/125
2. شکل گیرى تدوین اصول شیعه با وضعیتى نزدیک و شبیه به اهل سنت/126
الف. شباهت در مباحثى فرامذهبى/127
ب. شباهت در مباحث تحت تأثیر مذهب/128
3. افزایش مسائل غیر دخیل در استنباط به علم اصول/130
4. بروز دیدگاه افراطى نسبت به علم اصول/131
u نگاه تطبیقى به ضمان طبیب در مذاهب اسلامى/ على رضا اسماعیل آبادى/140
1. مسئولیت قراردادى/141
2. مسئولیت قهرى/142
3. ضمان طبیب در فقه/142
الف. ضمان طبیب در فقه اهل سنت/143
1. پزشک جاهل/143
2. پزشک متخصص و حاذق/143
اوّل. ضرورت اجتماعى/143
دوم. اذن بیمار یا ولى او/144
الف. پزشک متخصص و ماهر باشد/145
ب. اذن شرع/145
ج. اذن بیمار و یا اولیاى بیمار/145
ب. ضمان طبیب در فقه شیعه/148
1. پزشک جاهل
2. پزشک متخصص و ماهر/148
الف. دیدگاه غیر مشهور/149
1. اصل برائت مستلزم عدم ضمان و مسئولیت است/149
2. اذن شرع/150
3. اذن بیمار یا ولى بیمار به درمان/150
ب. دیدگاه مشهور/150
ج. نقد و ارزیابى ادله مشهور/152

 ماهیت حقوقى دیات/ عباسعلى حیدرى/165
معناى دیه/167
دیه در لغت/167
دیه در اصطلاح/167
انواع دیه/169
الف. دیه بدلى اختیارى/170
ب. دیه بذلى قهرى/170
عناصر مهم مجازات/173
1. قانون بودن کیفر (مجازات)/173
2. قوانین کیفرى, عطف به ماسبق نمى شوند/174
3. شخصى بودن کیفر/174
4. برابرى همه در مقابل کیفر/174
5. تناسب مجازات با اهمیت و درجه جرم ارتکابى/175
ماهیت حقوقى دیات از منظر فقها و حقوق دانان/177
الف. دیه ماهیت کیفرى ندارد, بلکه جبران خسارات است/177
1. وجوب کیفر با دیه/180
2. شهادت زنان فقط در دیات پذیرفته مى شود/180
3. کفالت در دیالت پذیرفته مى شود/181
4. بر خطاکار کیفر واجب نیست, اما دیه واجب مى شود/181
ب. دیه, مجازات مالى است/181
ماهیت دیه در قانون مجازات اسلامى/185
ج. دیه ماهیتى تلفیقى دارد/186
u تألیف استقصاء سرآغاز توجه به فقه الحدیث/ محمدحسن ربانى/191
شناسایى استبصار/197
استقصاء الاعتبار فى شرح الاستبصار/205
مبانى اصولى مؤلف/207
پاره اى از مبانى رجالى مؤلف/208

- شماره 41
* فنون فقهى, راهکارى جهت توان مندسازى و توسعه فقه/ احمد مبلغى/3
تعریف و ویژگى هاى فنون فقهى/4
1. برخوردارى از عینیت قابل شناسایى/5
2. برخوردارى از زبانى مناسب براى توصیف پذیرى/5
3. انتقال پذیرى/5
4. دنباله و ماهیتى تاریخى دارند/6
5. جاى گرفتن در دل فقه/6
فنون فقهى شکل گرفته در تاریخ/6
رابطه تقویت فنون فقهى با توسعه فقه/8
یکم. رویکرد به قواعد فقهى با هدف تقویت فقه المقاصد/10
دوم. رویکرد به قواعد فقهى با هدف اصلاح نظام آموزشى/10
سوم. رویکرد به قواعد فقهى با هدف پاسخ گویى به نیازهاى قانون گذارى/10
چهارم. رویکرد به قواعد فقهى با هدف برقرارى ارتباط میان فقه و حقوق و معرفى فقه در قالب یک نظام حقوقى/11
توسعه و بازسازى فنون فقهى/12
دو حوزه مطالعاتى قابل ارتقا تا سرحدّ فنون فقهى/13

 نفقه زن/سید حمید مشکوة/16
الف. ازدواج دائم/19
ب. اطاعت و عدم نشوز/19
حدود اطاعت/20
ییکم. توانایى ذاتى/32
دوم. توانایى مالى/35
1. دائم بودن ازدواج/35
2. عدم نشوز و اطاعت زن/35
مقدار نفقه/36
1. حیطه نفقه/36
ب. مقدار و اندازه نفقه/47
u پژوهشى در حضانت کودک/احمد طاهرى نیا/61
مباحث مقدماتى/62
مراحل رشد کودک/65
حضانت در فقه/66
مباشرت در حضانت/67
اولویت پدرو مادر بر حضانت/67
هفت سال اوّل/73
دیدگاه فقیهان/79
تعارض روایات/79
تدبیر یا ترجیح/80
الف. تفاوت حضانت دختر و پسر/80
ب. تفاوت میان زمان سازش و درگیرى/82
استحباب, نه استحقاق/83
تساوى در حضانت تا هفت سالگى/85
دفع شبهه ها/85
هفت سال دوم/87
1. آموزش قرآن/87
2. تمرین و آمادگى براى انجام واجبات/87
3. اهتمام به تربیت کودکان/88
4. دفع زمینه هاى انحراف/88
5. تنبیه بدنى, راهى براى پیش گیرى از انحراف/88
روایات بیان کننده شایستگى پدر در هفت سال دوم/89
رفع ابهام/91
برآورد نهایى/93
بررسى روایات معارض/94
دیدگاه هاى نادر/97
پاسخ به شبهه ها/99
1. تغییر قانون/102
2. حمایت از خانواده/103
شرایط حضانت/103
1. حضانت از دیدگاه اسلام/104
2. از ظاهر عبارت برخى از فقیهان/105
3. کودک, در آغاز تولد/106
الف. شرایط مشترک/107
1. عقل و قدرت/107
2. اسلام/111
3. صلاحیت اخلاقى/114
4. عدم ابتلا به بیماریهاى خطرناک/116
5. عدم اعتیاد/116
ب. شرایط ویژه مادر/117
1. عدم ازدواج/117
تسهیل نه تبعیض/120
2. شیر دادن/121
u بازشناسى نهاد حریم(1)/ عبدالله شفایى/137
واژه شناسى حریم/138
معناى لغوى حریم/138
تعریف اصطلاحى حریم/139
ارکان و عناصر حریم/141
1. وجود یک ملک/141
2. وجود اراضى موات در مجاورت آن ملک/142
3. وجود رابطه میان ملک و موات مجاور/143
پیشینه حریم/143
مصادیق حریم/143
الف. مصادیق حریم با سابقه فقهى/143
ب. مصادیق مستحدثه حریم/145
مبانى حریم/147
قاعده لاضرر/153
الف. نظر مشهور/154
ب. نظر ابن جنید اسکافى/156
تحلیل نظریه ابن جنید/159
قلمرو قاعده لاضرر در حریم/169
نظریه جدید/171
مبناى حریم در قوانین/178
مبناى حریم از دیدگاه اهل سنت/183

 مکتب اصولى امام خمینى(ره)(2) عنصر (عرف محورى) در روش اصولى امام خمینى(ره)/ احمد مبلّغى/191
عنصر اوّل: عرفى نگرى/191
ییکم. ماهیت شناسى نگاه عرف به امارات/192
دوم. مرجع مصداق شناسى/194
سوم. ترتّب/196
عنصر دوم: استفاده از گونه هاى مختلف سخن عرفى براى فهم قرآن/199
عنصر سوم: استفاده از روش هاى عرفى در فهم قرآن/200

 فقه و ضرورت مدخل نگارى/ رضا اسلامى/203
1. در بیان تعدد و تکثر منابع فقه/208
2. در بیان کم و کیف ادوار فقه و خصوصیات هر دوره و مباحث تابعه/209
3. در معرفى فقها و آثار علمى عرضه شده در هر دوره/209
4. در بیان تقسیمات داخلى فقه/209
شکل مطلوب مدخل فقه شیعه/210
1. تعریف لغوى و اصطلاحى ملک/215
2. اسباب شرعى ملکیت/215
3. تقسیم اسباب ملکیت/215
4. خصایص ملکیت/215

 نگاهى به بخش سوم رؤیت هلال/ رضا مختارى/220
میراث فقهى2/ 221

 فقه و اینترنت/ مجید غلامى جلیسه/244
اهمیت موضوع/244
انواع پایگاه ها/2246
1. پایگاه هاى مؤسسه اى/246
2. پایگاه هاى حقوقى/248

برگزیده هاى پژوهشکده فقه و حقوق/252
- شماره 42
 فقه وحدت و وحدت فقهى / احمد مبلغى/ 3
1. موضوع شناسى فقهى وحدت/ 4
الف. ماهیتِ وحدت را صلاح, و ماهیتِ تفرقه را فساد تشکیل مى دهد/ 5
ب. وحدت شیعه با اهل سنت با دست نکشیدن از آموزه هاى اصلى مذهبى قابل انجام است/ 5
ج. در وحدت باید تلقى هاى واقعى سنیان را لحاظ کرد و نه افراط گرى هاى متعصبان را/ 6
2. حکم فقهى وحدت/ 7
الف. قرآن/ 7
ب. سنت/ 8
تکفیر برجسته ترین مصداق تفرقه/ 8
u روش سید شرف الدین در نقد فقه سنى/ حسن على على اکبریان/ 11
اهداف فقه تطبیقى/ 11
1. فقه تطبیقى به هدف استنباط حکم واقعى/ 11
2. فقه تطبیقى به هدف اطلاع رسانى و ایجاد فضاى مشترک تفاهم/ 12
3. فقه تطبیقى به هدف تقریب میان مذاهب/ 12
4. فقه تطبیقى به هدف اثبات رأى یک مذهب و ابطال رأى مذهبى دیگر/ 12
ایجاد فضاى سالم روانى براى طرح مباحث علمى/ 18
نقل اتفاق قبل از نقلِ اختلاف/ 19
استناد به ادله شیعى در کنار ادله سنى/ 24
ابراز تحریف هاى پنهان/ 28
الف. گزینشى بودن روایات صحیح بخارى/ 29
ب. قرار دادن روایت در جاى نامناسب/ 30
بررسى سندى احادیث/ 32
1. روش نقد مبنایى/ 32
2. روش نقد بنایى/ 32
3. روش اعتراف/ 32
روش نقد مبنایى/ 32
روش نقد بنایى/ 36
روش اعتراف/ 39
الف. تشکیک در اعتقاد/ 39
ب. وسعت تأثیر/ 39
ج. آسانى نقد/ 39
به کارگیرى اصول عملیه/ 44
تبدیل حالت دفاعى و انفعالى به حالت فعال/ 48

 فقه و مصلحت در بازخوانى النص والاجتهاد/ سیف اللّه صرّامى/ 58
 مبانى فقهى وحدت از دیدگاه علامه شرف الدین/ احمد مبلغى/ 81
شرف الدین و کوشش فقهى جهت ایجاد وحدت/ 82
1. قاعده احترام مسلم/ 83
الف. نقل هاى گوناگون قاعده در مجامع روایى/ 83
ب. وجه دلالت قاعده بر وحدت/ 84
محور اوّل: بررسى قلمرو مفهومى و مصداقى واژه مسلم/ 84
قول اوّل. انطباق کلمه مسلم بر اهل سنت/ 85
قول دوم. عدم انطباق عنوان مسلم بر غیر شیعه/ 89
الف. قلمرو مفهومى واژه اسلام/ 90
ب. قلمرو مصداقى اسلام/ 90
محور دوم: بررسى معنى و دامنه (احترام مسلم در حوزه هاى سه گانه)/ 91
2. قاعده (تجنب از فساد)/ 92
3. قاعده وحدت/ 93

 بدعت و نوآورى در اندیشه علامه شرف الدین/ جواد فخّار طوسى/ 96
1. مفهوم بدعت و نوآورى/ 97
الف. بدعت/ 97
1. قضیه دینى/ 98
2. فقدان مستند و سابقه/ 101
3. منابع دینى معتبر/ 103
2. تفاوت بدعت و نوآورى از جهت مبنى/ 111
الف. مبانى بدعت/ 111
1. تأویل/ 111
تأویل در نظر علامه شرف الدین/ 114
1. تأویل نصوص خلافت امیرالمؤمنین(ع) و حمل آنها بر معانى مخالف ظاهر/ 115
2. قطع سهم المؤلفة قلوبهم/ 115
3. قطع سهم ذى القربى از خمس/ 116
4. نهى از متعه در حج/ 116
5. نهى از ازدواج موقت/ 116
6. حذف شرط شرعى مسبوق بودن به دو رجوع و در طلاق در تأثیر طلاق ثالث/ 116
7. حذف شرط شرعى مربوط به ارث/ 117
8. تبدیل نماز دو رکعتى در حال سفر به نماز چهار رکعتى/ 118
2. مصلحت اندیشى/ 118
1. عمل صحابه/ 123
2. اهمال نسبت به مقصود شرع نادرست است/ 123
3. نادیده گرفتن مصلحت/ 123
ب. مبانى نوآورى/ 126
1. تفسیر نصوص بر مبناى نظریه متناظر بودن منابع دینى/ 126
الف. عشور / 130
ب. وضع زکات بر اسب هاى ماده/ 132
2. توجه به دو عنصر زمان و مکان و تأثیر این دو در محدوده احکام شرعى/ 136
الف. موضوع چیست؟/ 136
ب. عنوان موضوع/ 136
ج. تأثیر شرایط بیرونى بر عنوان موضوع/ 137
3. روش شرف الدین براى مقابله با بدعت/ 141
الف. التزام به نص/ 141
ب. تصحیح منابع مورد مراجعه در استنباط/ 143

 علامه شرف الدین و فقه مقارن/ محمدرضا جباران/ 152
علم خلاف و فقه مقارن/ 152
تحولات علم خلاف/ 155
سید عبدالحسین شرف الدین و فقه مقارن/ 160
نماز مسافر/ 161
حکم قصر نماز در سفر/ 166
1. قصر جایز, ولى اتمام افضل است/ 166
2. قصر جایز است و مکلف, بین قصر و اتمام مخیر است/ 167
3. قصر از اتمام افضل است/ 167
وجوب قصر و مجزى نبودن اتمام/ 167
ادله تخییر/ 168
ادله وجوب قصر/ 171
شرایط قصر نماز در فقه اهل سنت/ 175
شرایط قصر نماز در فقه امامیه/ 176
آراى مذاهب مشهور/ 178
دلیل قول چهار برید/ 180
دلیل قول حنفى ها/ 182
ادله قول امامیه/ 183
قصد مسافت/ 186
حد ترخص/ 187
ادله اقوال/ 189
اباحه سفر/ 190
قصد اقامت/ 193
منشأ اختلاف فقها/ 194