معرفى الفصول المهمه فى اصول الائمه

محمد بن حسن حرّ عاملى

تحقیق و نظارت: محمد قائینى

قم, مؤسسه معارف اسلامى امام رضا(ع)

چاپ اول, 1376, 3جلد.
آشنایى و عمل به روایات, از مهم ترین امورى است که سعادت دینوى و اخروى انسان بر آن استوار است. بر این اساس, عالمان و آگاهان و سره از ناسره شناسان, همیشه و همه حال, در طول تاریخ اسلام, در کار بوده و هستند, که روایات را گردآورند, دسته بندى کنند, به تفسیر آنها بپردازند و به گونه اى زیبا و در خور فهم عرضه بدارند, تا هم از گزند روزگار به دور مانند و هم دسترسى به آنها آسان باشد.

شیخ حرّ عاملى, از جمله عالمان روایت شناس و سره از ناسره شناسِ پردغدغه جهان اسلام است که آثار ماندگار و راهگشایى در این عرصه از خود به یادگار گذارده است, از جمله: اثر مورد گفت وگو در این نوشتار: (الفصول المهمّة فى اصول الائمّة.)

نویسنده در این کتاب, اصول کلّى برگرفته از روایات را که هر مسلمانى باید آنها را بداند و به آنها باور داشته باشد و به آنها عمل کند را گردآورده و در مقدّمه به خواننده چنین سفارش مى کند:

(اعتمد فى دینک على هذه الاحادیث الصحیحة المعتمدة وارجع الى هذه القواعد الکلّیة المرویّة والاصول الممهّدة الثابتة بالنصوص المتواترة المرویّة عن العترة الطاهرة وبالقرائن القطعیّة الواضحة والادلّة القویّة الراجحة واعمل بما ثبت من المطالب الدینیة عن اهل العصمة الّذین لایخشى على من التزم بالتمسک بهم زلّة ولاوصمة واستغن عن الاستنباطات الظنیّة والادّلة الضعیفة العقلیة.)

در این اثر, 3194 روایت وجود دارد و این مجموعه, در پنج بخش سامان داده شده است:

بخش نخست
با عنوان: (ابواب الکلّیّات المتعلّقة باصول الدین ومایناسبها, در بردارنده آیات و روایات اعتقادى است که در 120 باب سامان یافته, یک باب روایات و دیگر بابها روایات.

بخش دوم
دربردارنده روایت اصول فقه است, در 86 باب, از جمله آن بابها:

انّه لایجوز القول ولاالعمل فى شىء من الاحکام الشرعیّة بغیر علم, وجوب العمل بالعلم بان یفعل کلّ ما علم وجوبه ویترک کلّ ما علم تحریمه, عدم جواز العمل بشىء من انواع القیاس فى نفس الاحکام الشرعیّة حتّى قیاس الاولویّة, وجوه الجمع بین الاحادیث المختلفة, جواز العمل بما روته العامّة عن على(ع) فى حادثة لانصّ فیها من طریق الشیعة و….

بخش سوم
دربردارنده روایات احکام فقهى است, به ترتیب بابهاى فقه. روایات این بخش, همه, از (وسایل الشیعه) انتخاب و تمام اسناد آنها حذف شده, ولى مصحح, در پانوشت, جاى آنها را در وسائل الشیعه نشان داده است.

بخش چهارم
با عنوان: (الکلیّات المتعلّقة بالطب ومایناسبها) دربردارنده 141 باب است.

تفاوت روایات این بخش با آثار طبّى ـ روایى دیگر, این است که روایات در آثار دیگر, بیش تر, مرسل هستند, لیکن احادیث این بخش از (الفصول المهمّة فى اصول الائمّة) مستند و بیشتر آنها از آثار معتبر, مانند کتابهاى چهارگانه شیعه, گردآورى شده اند.

بخش پنجم
با عنوان: (نوادر الکلّیّات) در بردارنده 138 باب است که در آن روایات در گزاره هاى گوناگون: فقه, تاریخ و اخلاق گردآمده, از آن جمله است این عنوانها:

انه ینبغى لمن عمل عملاً ان یحکمه, انه ینبغى الصبر على المصائب والبلایا, ان الدعاء یردّ انواع البلاء, خیرالمال, ان عاشوراء اعظم الایام مصیبة, استحباب ادخال السرور على المؤمنین, ان کل عین باکیة یوم القیامة الاّ ثلاث, انّ لکل شىء زکوة, ان کل لهو باطل الاّ ثلاثة, الذّ اللّذات, اعظم الفتن و….

به تازگى این اثر ارزشمند و ماندگار, با پژوهشها و ویرایشهایى که روى آن انجام شده, در سه مجلّد, چاپ و عرضه شده است:

1. استفاده از چند نسخه چاپى و خطى براى تصحیح, از جمله نسخه اى که در زمان حیات نویسنده, نگارش شده و به وى عرضه گردیدو او نیز پس از مطالعه, در حاشیه آن مطالبى را نگاشته است.

2. برابر کردن روایات با منابع اصلى که نویسنده از آنها نقل کرده است.

3. تفسیر ارجاعهاى کتاب, مانند: (کما ذکرنا).

4. شرح واژه هاى نامأنوس.

5. ذکر مأخذ روایات.

6. بازشناسى موارد تکرار حدیث.

7. کامل کردن بعضى روایتهایى که مصنّف, بخشى از آنها را نقل کرده. (مگر این که روایت طولانى باشد).

8. ردیف کردن روایات, با شماره مسلسل.