تازه هاى فقه ، حقوق ، اصول و رجال

انوار الفقاهة ـ کتاب الحدود و التعزیرات ـ

کتاب انوار الفقاهه تقریرات آیت اللّه مکارم در حوزه علمیه قم است.

جلد اول به حدّ زنا ویژه شده و در آن عنوانهاى زیر به چشم مى خورد:

اقسام حدود, آنچه به واسطه آن زنا تحقق مى یابد, آنچه به سبب آن زنا اثبات مى گردد, اقسام حد زنا, بعضى از آداب حدود, حجیت علم قاضى و….

صراط النجاة فى اجوبة الاستفتاءات, آیات عظام
سید ابوالقاسم خویى و میرزا جواد تبریزى, ج1, 1416, ج2, 1417, ج3, 1418, چاپ اول, دفتر آیت اللّه تبریزى, قم.
شیخ موسى مفید الدین عاملى استفتاءاتى که از آیت اللّه خویى شده و ایشان پاسخ گفته, در مجموعه اى گردآورده و آن گاه در اختیار آیت اللّه تبریزى قرار داده و معظم له مواردى که نیاز به شرح داشته, یا نظرى مخالف با دیدگاه آیت اللّه خویى داشته, جداگانه و در ذیل هر سؤال نگاشته است.

هر سه کتاب در سه بخش: عبادات, معاملات و ملحق تنظیم شده است. در بخش (محلق) استفتاءاتى گردآمده که تنها آیت اللّه تبریزى به آنها پاسخ گفته است. جلد اول, در بردارنده 1559 پرسش, جلد دوم در بردارنده 1765 پرسش و جلد سوم در بردارنده 1286 پرسش است.

ویژگى برجسته این اثر, پرسشهاى مورد نیاز و مسائل نوپیداى فراوان در آن است.

 

مبانى فقهى اقتصاد اسلامى
محمود عبداللهى, چاپ دوم, 1375, دفتر انتشارات اسلامى, قم.
1. بابهاى گوناگون فقهى مربوط مانند: احیاى موات, بیع, مکاسب محرّمه, قرار داد اجاره, جعاله, مضاربه, مزارعه و… با توجه به مبانى فقهى آنها مورد بحث قرار داده شده است.

2. اگر چه بیش تر مسائل مطرح شده در این اثر, مى تواند منبع کشف خطوط کلى نظام اقتصادى اسلام باشد, ولى پاره اى از آنها نیز این ویژگى را ندارند. بلکه آنها مباحث فقهى هستند که تنها جنبه حقوقى و مدنى دارند و براى کامل کردن بحثها, به آنها پرداخته شده است.

3. سعى شده به گونه فشرده, به شیوه اى ساده تر از آنچه در کتابهاى مبسوط فقهى آمده, مبانى و منابع این آیینها مورد بحث قرار گیرد.

4. در عین حال که هدف نویسنده, نگارش مبانى حقوقى و فقهى بوده است; اما در پاره اى از مسائل به تحلیل اقتصادى نیز پرداخته است.

 

مصباح المنهاج
سید سعید محمد طباطبایى حکیم, 3 جلد, چاپ اول, مؤسسه المنار.
(مصباح المنهاج) شرح استدلالى بر (منهاج الصالحین) نوشته آیت اللّه خویى است هر سه جلد این اثر اختصاص به کتاب طهارت دارد.

متن (منهاج الصالحین) در بالاى صفحه و شرح آن در ذیل آمده است شارح, به تفضیل به روشن گرى آراى فقهى مطرح شده پرداخته است.

جلد اول به اقسام و احکام آبها, جلد دوم به احکام تخلّى و وضو (اجزاى وضو, وضوى جبیره, شرایط وضو) است, جلد سوم به ادامه احکام وضو (احکام خلل, نواقض وضو, مسلوس, مبطون, غایات وضو) و غسل (سبب جنابت, آنچه درستى یا روایى آن, بر غسل جنابت بستگى دارد, اعمال مکروه جنب, واجبات غسل, آداب غسل) ویژگى یافته است.

معجم فقه الجواهر, ج1 و 2
چاپ اول 1417, ج3, چاپ اول 1418, مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامى, انتشارات الغدیر, بیروت.
از جمله کارهایى که نیاز شدید بدان بود و بسیار ضرورى مى نمود, تهیه معجم فقهى جواهر الکلام بود که به همت مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامى جامه عمل پوشید و تاکنون سه مجلد از آن به چاپ رسیده است.

در این اثر, واژگان و اصطلاحاتى که در جواهر به کار رفته به ترتیب الفبا گردآمده و در ذیل, گاه به مباحثى که در جواهر درباره آن عنوان مطرح شده, اشاره و جاى آن نمایانده شده و گاه شرح کافى از جواهر ارائه گردیده است. در مثل:

در ذیل واژه (بلوغ), ابتدا تعریف آن از جواهر آمده, سپس مباحثى که در جواهر درباره بلوغ ذکر شده در دو بخش گردآورى و بدانها اشاره شده است: بخش اول تحت عنوان (مایتحقق به البلوغ): علامات بلوغ طبیعى (روییدن موى خشن, خروج منى, اشتراک دختر و پسر در دو علامت روییدن مو و خروج منى, آیا حمل و حیض علامت بلوغند؟), بلوغ به سنّ, بلوغ خنثاى مشکل مورد بررسى قرار گرفته است.

بخش دوم تحت عنوان: (من یعتبر فیهم البلوغ) به چهل و یک مورد اشاره شده که بلوغ در آنها شرط است و براى آگاهى بیش تر و شرح کافى, به جاى آنها در جواهر اشاره شده است.

جلد اول, حرف (الف) تا پایان (باء), جلد دوم از حرف (ت) تا پایان (د) جلد سوم از حرف (ذ) تا پایان (صلات) را در بر دارد.

مناسب بود در شرح مدخلها, هماهنگى بیش تر به کار بسته مى شد. در ذیل بعضى مدخلها, تنها به گزاره هاى مطرح شده در جواهر اشاره شده و خواننده را بدانها ارجاع داده است, ولى در بعضى دیگر توضیح کافى و وافى آمده, به گونه اى که خواننده را بى نیاز از جواهر مى گرداند, به عنوان مثال: توضیح واژه (صلات) بیش از دویست صفحه از کتاب را به خود اختصاص داده, در حالى که توضیح مدخل (خنثى) به یک صفحه هم نمى رسد و تنها عنوانها بدون توضیح آمده و خواننده به جواهر ارجاع داده شده است.

 

المیراث اصوله و فروعه
على مبارک, 2جلد, چاپ اول, 1417.
از جمله مباحث دشوار در فقه, بحث ارث است. نویسنده در این اثر, تلاش ورزیده با استفاده از مثالها و جدولهاى بسیار, از دشوارى مباحث مربوط به ارث بکاهد و در این کار, موفق بوده است. در این اثر, افزون بر بیان تقسیمات ارث, قواعد و اصطلاحات این باب روشن شده است.

کتاب, شش فصل دارد: فصل اول, به شرح پاره اى از اصطلاحات مربوط به ارث, فصل دوم, به ارث مرتبه اول, فصل سوم, به ارث مرتبه دوم و فصل چهارم, به ارث مرتبه سوم, فصل پنجم به تعریف ولاء و احکام مربوط به آن اختصاص دارد. در فصل ششم, تحت عنوان: (لواحق المیراث) به مباحث مختلف پرداخته مى شود و در آن عنوانهایى چون: (میراث ابن الملاعنة), (میراث ابن الزنا), (المفقود) و (الغرقى والمهدوم علیهم) به چشم مى خورد.

النخبة فى الحکمة العملیّة والاحکام الشرعیّة
ملامحسن فیض کاشانى, تحقیق, مهدى انصارى قمى, چاپ دوم, 1418 سازمان تبلیغات اسلامى.
محدث کاشانى در (النخبة فى الحکمة العملیة والاحکام الشرعیّة), خلاصه اى از بابهاى فقه و اصول اخلاق را گردآورده است. این اثر, دوازده کتاب زیر را در بردارد:

طهارت, نماز, زکات, روزه, حج, حسبه, برّ, کسب, نکاح, معیشت, جنائز و فرائض.

از آن جا که تعالیم الهى, از جمله فقه, براى تربیت انسان نازل شده, نویسنده در ضمن مباحث فقهى, مباحث مربوط به اخلاق را نیز یادآور شده است. در مثل: در کتاب طهارت, طهارت باطنى را نیز در کنار طهارت ظاهرى مطرح ساخته, یا در کتاب روزه, فایده هاى گرسنگى را نیز یادآور شده است.

تاکنون, شرحهاى بسیارى بر این اثر نگاشته شده است, از جمله:

1. شرح طهارة النخبة, سید نورالدین بن محدث جزایرى (م: 1158هـ.ق.)

2. التحفة السنیة فى شرح النخبة المحسنیة, سید عبداللّه بن نورالدین جزایرى (م: 1173هـ.ق.)

3. شرح النخبة, عبدالله بن محمد کاظم تبریزى.

4. مفتاح الصحبة فى شرح النخبة, سید نورالدین بن محدث جزایرى.

5. الحاشیة على النخبة, محمد فرزند فیض کاشانى.

این اثر در سالهاى 1303, 1316, 1324, 1330 و 1333هـ.ق. به گونه سنگى به چاپ رسیده است و آقاى مهدى انصارى, با ملاحظه چند نسخه خطى و چاپى, این اثر را تصحیح کرده و حاشیه هاى سودمندى بر آن زده و سازمان تبلیغات اسلامى آن را چاپ و در دسترس اهل فکر و اندیشه قرار داده است.

نظام الاسلام ـ الاقتصاد
محمد مبارک, رابطة الثقافة والعلاقات الاسلامیة, تهران, 1417.
عنوانهاى زیر در این کتاب به چشم مى خورد:

المؤلّفات فى هذا الموضوع, العمل, الحسبة, قیود الملکیّة الفردیّة, واجبات الملکیّة, المعاملات والعقود المالیّة, انواع الملکیّة, دور الدولة فى المجال الاقتصادى, التنظیم التشریعى للتکافل الاجتماعى, التکافل فى نطاق الاسرة والقرابة, المصارف و النفقات, التنظیم التطوعى, خصائص النظام الاسلامى و….

النظام القانونى للبنوک الاسلامیّة
عاشور عبدالجواد عبدالحمید, المعهد العاملى للفکر الاسلامى, قاهره, چاپ اول, 1417.
کتاب در چهارباب, با عنوانهاى زیر, سامان یافته است.

1. تأسیس البنک الاسلامى (الشرکاء فى البنک الاسلامى, الاداة القانونیّة المنشئة للبنک الاسلامى, الشکل القانونى للبنک الاسلامى, الشخصیّة المعنویّة للبنک اللاسلامى, جنسیة البنک الاسلامى, وظایف البنک الاسلامى).

2. الموارد المالیة للبنک الاسلامى (رأس المال, الموارد المالیة الاخرى, توزیع العائد)

3. ادارة البنک الاسلامى والرقابة علیه و تسویة منازعاته.

4. انقضاء البنک الاسلامى (الانحلال, التصفیة, قسمة الاموال).

وحدة المرجعیّة والقیادة
سید عباس نورالدین, دار المداد, بیروت, چاپ اول, 1996م.
کتاب در دو بخش سامان یافته است:

بخش اول, وحدت مرجعیت و رهبرى.

بخش دوم, ولایة الفقیه, نوشته شیخ جعفر کریمى, ترجمه سید عباس نورالدین. این بخش, 16 درس را در بردارد که عنوان پاره اى از درسها چنین است:

ضرورة الحکومة, ضرورة اقامة الحکومة فى عصر الغیبة, کیفیة تعیین الحاکم الاسلامى فى عصر الغیبة, ادلّة اثبات ولایة الفقیه, شروط و خصائص الحاکم الاسلامى, وظائف الحاکم الاسلامى, ولایة الفقیه و الدستور الاسلامى للجمهوریّة, اسئلة حول ولایة الفقیه و اجوبتها و….

حقوق
ادلّه اثبات دعوى
امیرحسین شیخ نیا, تهران, شرکت سهامى انتشار, چاپ سوم, 1375.
در این اثر در مقوله هاى زیر, بررسى, تحقیق و کار انجام شده است:

1. بررسى دلیلها, از نظر حقوق مادى و از نظر حقوق آیین دادرسى.

2. بحث و بررسى دلیلهاى اثبات دعوى درحقوق مقایسه اى (حقوق اسلامى و حقوق فرانسه)

3. استناد به آراى دیوان عالى کشور, در موارد لزوم.

4. استناد به (شرایع) در حقوق اسلامى (امامیه).

5. آوردن آراى تمیزى در آخر هر مبحث, در مورد دلیلها و روش به کار بردن آنها.

 

بایسته هاى حقوق اساسى
ابوالفضل قاضى (شریعت پناهى), نشر دادگستر, چاپ دوم, 1375.
این کتاب در یازده گفتار, در برگیرنده مسائل کلیدى حقوق اساسى با بیان فشرده است.

هر یک از گفتارهاى یازده گانه, به تقسیمات فرعى تر بخش شده اند و در آنها به واجبات و نکته هاى کلى بسنده شده و در پایان هر گفتار, پرسشهایى مطرح شده است و گفتارهاى یازده گانه عبارتند از:

ویژگیهاى حقوق اساسى, قانون اساسى, دولت ـ کشور, اشکال دولت ـ کشور, رژیمهاى سیاسى, حقوق فردى و آزادیهاى عمومى, تفکیک قوا, پارلمان یا دستگاه قانونگذارى, مجریه یا دستگاه حکومت, اثرات متقابل مقننه و مجریه, انتخابات.

 

حقوق اساسى جمهورى اسلامى ایران
سید محمد هاشمى, ج2, مجتمع آموزش عالى قم, چاپ دوم, 1375.
حقوق اساسى جمهورى اسلامى ایران, با توجه به بسیارى بحثها و گزاره ها, به سه قسمت تقسیم مى گردد و هر قسمى در یک جلد به بحث گذاشته شده است.

جلد دوم, ویژه بحث از (حاکمیت و نهادهاى سیاسى) است, با این عنوانها:

فصل اول: رهبرى (کلیات و وظایف اختیارات).

فصل دوم: قوه مقننّه (کلیات و وظایف و اختیارات مجلس شوراى اسلامى و شوراى نگهبان).

فصل سوم: قوه مجریه (ریاست جمهورى, دولت و نیروهاى مسلح.)

فصل چهارم: قوه قضائیه (کلیات و تشکیلات).

فصل پنجم, نهادهاى اساسى خاص (شوراها و نهادهاى حکومتى صداوسیما, مجمع تشخیص مصلحت و شوراى امنیت ملّى).

حقوق اساسى و نهادهاى سیاسى
ابوالفضل قاضى, ج1, انتشارات دانشگاه تهران, چاپ ششم, 1375.
این مجلد در بردارنده دست چینى از مسائل کلیدى رشته حقوق اساسى است. گزاره هاى کتاب, در پنج قسمت تحت عنوان: (دفتر) گردآمده و در هر دفتر, مطالب, گفتارها, فصول و بخشهاى همانند, تا آن جا که شدنى بوده و در توان, گنجانده شده است.

در دفتر نخست, بحثى پیش کشیده که مى تواند مدخلى باشد بر حقوق اساسى و نهادهاى سیاسى. در دفتر دوم به بررسى مفهوم دولت ـ کشور, یعنى بزرگ ترین و شامل ترین نهاد سیاسى و عوامل و اقسام آن, پرداخته است.

دفتر سوم, اختصاص به رژیم سیاسى, ماهیت, ترکیب, شیوه عملکرد و مسائل کلى آن دارد. در دفتر چهارم, به شالوده بندى حکومت و نهادهاى فرمانروا که هر یک به سهم خود دارندگان و اعمال کنندگان حاکمیت هستند پرداخته شده است.

دفتر پنجم به رابطه حکومت و مردم از نظرگاه حقوق اساسى اختصاص دارد.

پاره اى از گفتارها, حقوقى اند و پاره اى سیاسى و این, دو بعدى بودن رسته حقوق را به درستى نشان مى دهد.

هدف نویسنده شناخت علمى مفاهیم بوده است, نه رد یا اثبات. بنابراین هنگام بحث در باب نظام ها و رژیم ها و… کوشیده است به ارزشهاى درون ذاتى آنان, تنها از زاویه علم حقوق و سیاست بنگرد.

نویسنده, هنگام یادآورى از نمونه هائى, از حقوق سایر کشورها استفاده کرده و حقوق اساسى ایران را جز در مواردى که ضرورت ایجاب مى کرده, نیاورده است.

 

حقوق بین الملل خصوصى
سید جلال الدین مدنى, کتابخانه گنج دانش, تهران, چاپ سوم, 1375.
وظیفه حقوق بین الملل خصوصى, شناسایى قانون مناسب است. به دیگر سخن, اشخاص ذى نفع و مراجع قضایى را هدایت مى کند که قانون کدام کشور را در خصوص موضوع باید به کار بندند. اسناد و احکام خارجى, با چه شرایطى قابلیت اجرا دارند؟ در مورد احوال شخصیه, قانون کشور متبوع شخص باید اجرا شود یا قانون محلّ اقامت؟ فعالیت اشخاص حقوقى که از مرز فراتر مى رود, تحت چه مقرراتى قرار مى گیرد؟ تابعیت آنان, اقامت گاه آنان, قراردادها و معاهدات آنان, تحت ضوابط کدام قانون است؟ در چه موارد و با چه شرایطى, دادگاه یک کشور قوانین دیگر کشورها را شناسایى و به مورد اجرا در مى آورد؟

این کتاب, به شرح به مقوله هاى بالا پرداخته است. در پایان, مجموعه اى زیر عنوان (ضمائم) گردآمده که در بردارنده متون قوانین و مقررات پراکنده مربوط به موضوع است.

 

حقوق بین الملل خصوصى
بهشید ارفع نیا, انتشارات عقیق, ج2, چاپ سوم, 1375.
کتاب داراى دو فصل است:

1. تعارض قوانین: در سطح بین الملل, بر خورد قوانین سبب ایجاد یک پدیده و به دیگر سخن, پیچیدگى ویژه حقوقى مى شود که آن را تعارض قانونها مى نامند.

در این فصل عنوانهاى زیر به چشم مى خورد:

شرایط پیدایش تعارض قوانین, سابقه تاریخى تعارض قوانین, قواعد کلى حل تعارض, ارتباط بین قواعد حل تعارض, روش اجراى قواعد حل تعارض و….

2. تعارض دادگاه ها: عنوانهاى این فصل عبارتند از:

قواعد صلاحیت بین المللى دادگاهها, مصونیتهاى قضایى, آیین دادرسى در دعاوى مربوط به حقوق بین الملل خصوصى, شناسایى و اجراى احکام خارجى و آراى داورى.

حقوق بین الملل و داوریهاى بین المللى
سید حسین صفایى, نشر میزان, چاپ اول, 1375.
این اثر از چند مقاله تشکیل شده که بیش تر ثمره مطالعات نویسنده در سالهاى اقامت در لاهه و در ارتباط با دیوان داورى دعاوى ایران و ایالات متحده است.

این مجموعه, در دو قسمت سامان یافته:

قسمت اول در بردارنده سه مقاله راجع به حقوق بین الملل عمومى است.

مقاله اول, درباره مسؤولیت بین المللى دولت در نتیجه اعمال افراد.

مقاله دوم, درباره مداخله در امور کشورهاى دیگر از دیدگاه حقوق بین الملل.

مقاله سوم, حقوق بشر در اسلام و اعلامیه جهانى حقوق بشر.

مقالات قسمت دوم, مربوط به داوریهاى بین الملل, با عنوانهاى زیر است:

مفهوم و نقش داورى در بازرگانى بین المللى, اصول کلى داورى بین المللى (عمومى و بازرگانى), تعیین حقوق حاکم بر ماهیت دعوى در داوریهاى بین المللى, تعهدات ریالى ایران در ارتباط با مقررات ارزى و بیانیه هاى الجزایر.

در پایان, پاره اى اسنادو مدارک راجع به داوریهاى بین المللى آمده است.

حقوق تجارت
حسن ستوده تهرانى, ج2, نشر دادگستر, چاپ اول, 1375.
در این جلد, در ادامه جلد اول, بحثهاى مربوط به شرکتهاى تجارتى مطرح مى شود.

این جلد, از فصل چهارم آغاز مى شود. این فصل ناظر به بحث شرکتهاى سهامى است که با توجه به قانون تجارت مصوب 1311, تدوین شده است. پس از پدید آوردن دگرگونیهایى در این قانون, آقاى سید على سید احمدى, در کتاب, تجدید نظر کرده و مطالبى را در پاورقى یا متن, افزوده است.

در فصل پنجم, شرکت با مسؤولیت محدود, در فصل ششم, شرکت مختلط غیرسهامى, در فصل هفتم شرکت مختلط سهامى مورد بحث قرار گرفته است.

فصل هشتم, اختصاص به بحث از شرکتهاى تعاونى دارد. در فصل نهم, تصفیه امور شرکتها و در فصل دهم, ثبت شرکتها مورد بحث قرار گرفته است.

 

حقوق تجارت محمود عرفانى
ج1, جهاد دانشگاهى تهران, چاپ هشتم (با تجدید نظر) 1375.
پاره اى از عناوین این اثر عبارتند از:

دوگانگى حقوق مدنى و حقوق تجارت, تاریخ حقوق تجارت, اعمال تجارتى, مضاربه در اسلام, سابقه تاریخى دفاتر تجارتى, قرارداد حمل و نقل, جهات افتراق سند رسمى با سند عادى, سیر تاریخى اسناد تجارى, مفهوم سند تجارى, خصوصیات اسناد تجارتى, افتراق برات, سفته و چک با سایر اسناد تجارتى, مقایسه برات, سفته و چک با اسکناس, تعریف برات و نقش اقتصادى آن, شرایط صدور برات, نکول برات, پرداخت و جه برات و نتایج عدم پرداخت آن, سفته, چک و….

 

حقوق تجارت به زبان ساده
محمود عرفانى, جهاد دانشگاهى, تهران, چاپ اول, 1375.
این اثر کلیه مطالب حقوق تجارت را در بردارد و تلاش نویسنده بر این بوده که مردم عادى نیز با مسائل حقوق تجارت آشنا شوند.

کتاب در 15 فصل با عنوانهاى زیر, سامان یافته است:

تعریف حقوق تجارت ـ اعمال تجارتى ـ تجار, دفاتر تجارتى, قرارداد حمل و نقل, اسناد تجارتى, شرکتهاى سهامى عام و خاص, شرکت با مسؤولیت محدود, شرکت تضامنى, شرکت نسبى, شرکت مختلط غیرسهامى, شرکت مختلط سهامى, شرکتهاى تعاونى, مؤسسات غیرتجارتى ـ ثبت شرکتهاى خارجى, مقررات مالیاتى شرکتها و مؤسات ایرانى و خارجى, ورشکستگى و تصفیه اموال, شرایط اشتغال به کار اتباع بیگانه در ایران

 

حقوق جزاى اختصاصى
محمد صالح ولیدى, نشر داد, تهران, چاپ اول, 1375.
کتاب در چهار فصل سامان یافته است:

فصل اول: جرایم علیه تمامیت جسمى افراد: در آن مسائل مربوط به انواع قتل به مباشرت یا تسبیب, اعم از قتلهاى عمدى, شبه عمد یا غیر عمد ناشى از تخلّفات رانندگى و قتلهاى خطاى محض و همچنین قتلهاى ناشى از سم دادن و مصادیق مختلف سقط جنین مطرح شده است.

فصل دوم: جرایم علیه شخصیت معنوى افراد: در آن مسائل مربوط به توقیف و حبس غیرقانونى, هتک حرمت منازل اشخاص, تهدید به قتل و اخّاذى و منافیات عفّت را درمحدوده آراى قضایى صادره از ناحیه دادگاههاى کیفرى در مسائل یاد شده, بحث شده است.

فصل سوم, جرایم علیه اموال و مالکیت: در آن مسائل مربوط به کلاهبردارى, خیانت در امانت, سرقت و معامله اموال مسروق, چک پرداخت نشدنى مورد بحث قرار گرفته است.

فصل چهارم: جرایم علیه آسایش عمومى افراد: در آن مسائل مربوط به ضرب سکّه قلب, جعل و تزویر اسناد و استفاده از سند مجعول و جرم فرار زندانیان و پنهان کردن مقصران مطرح شده است.

 

حقوق جزاى عمومى
هوشنگ شامبیاتى, ج2, انتشارات ویراستار, تهران, چاپ ششم, 1375.
جلد دوم از حقوق جزاى عمومى از دو بخش سامان یافته است: مسؤولیتهاى کیفرى, مجازات و اقدامات تامینى و تربیتى.

پس از تحقق جرم, انجام دهنده, باید داراى شرایط ویژگیهایى باشد تا بتوان وى را مسؤول شناخت و عمل مجرمانه را به او نسبت داد. بخش اول به این موضوع اختصاص یافته است و در آن به عوامل رفع کننده مسؤولیت, مسؤولیت کیفرى ناشى از عمل دیگرى و اشخاص حقوقى, مسؤولیت کیفرى مجرمان و همکاران او در انجام جرم پرداخته شده است.

در بخش دوم, ابتدا به شناسایى و شناساندن مجازات و گونه هاى آن پرداخته و سپس از اقدامات تأمینى و تربیتى و رابطه آن با مجازات سخن گفته شده است.

در پایان, از عواملى که در میزان مجازات و بخشودگیها, اثر گذارند و از سقوط, تعلیق و زوال مجازات, بحث شده است.

 

حقوق جزاى عمومى
محمد صالح ولیدى, ج4, دفتر نشر داد, چاپ دوم, 1375.
مطالب این کتاب که ناظر به مقررات حاکم بر واکنش جامعه علیه جرم است, در دو دفتر جداگانه سامان یافته اند.

در نخستین دفتر, تحت عنوان (مجازات) مفهوم مجازات و گونه هاى آن شناسایى شده و پس از آن, از عوامل و کیفیات اثر گذار درمیزان مجازات, سخن به میان آمده و سپس, مجازاتها طبقه بندى و در پایان انگیزه هاى تعلیق و سقوط مجازات, بررسى شده است.

دفتر دوم با عنوان (اقدامات تأمینى) داراى دو فصل است:

در فصل نخست, از مفهوم و هدفهاى اقدامات تأمینى و وجوه اشتراک و افتراق اقدامات تأمینى و مجازات بحث شده است.

در فصل دوم, اقسام اقدامات تأمینى سالب یا محدود کننده آزادى و سایر اقداماتى که متوجه مال یا برخى از حقوق مجرم مى شود مورد مطالعه قرار گرفته است.

 

حقوق کودک
شیرین عبادى, ج1, کانون, تهران, چاپ چهارم, 1375.
در این کتاب سعى شده برخوردهایى که یک کودک از زمان تولد تا سنّ رشد ممکن است با قوانین مختلف داشته باشد, حتى الامکان مورد بحث قرار گیرد.

منظور از حقوق کودک, بحث از حقوقى است که کودک به مناسبت خردسال بودنش دارد و یا از آن محروم است. بنابراین, آن قسمت از قوانین که شامل همه, اعم از خردسال و بزرگسال مى شود در محدوده حقوق کودک نمى گنجد.

جلد اول, تنها نگاهى به مسائل حقوقى کودکان در ایران است و در این راستا, قوانین و مقررات تا پایان شهریور 75 مورد بررسى قرار مى گیرند.

متن کامل کنوانسیون حقوق کودک مصوب 1989 و اعلامیه اجلاس جهانى سران دولتها براى کودکان 1990 ضمیمه کتاب شده است.

حقوق مؤلفان, مترجمان, هنرمندان و ناشران در فقه معاصر اسلامى
فتحى درینى, ترجمه: محمود رضا افتخارزاده, تهران, نشر هزاران, چاپ اول, 1376, 160صفحه.
کتاب در بردارنده مقالاتى است از نویسندگان گوناگون:

1. حقوق پدیدآورندگان فکرى در فقه معاصر اسلامى, فتحى درینى.

2. بررسى فقهى حق تألیف و حق چاپ, ابوالحسن على حسنى ندوى.

3. ملاحظاتى پیرامون حق تألیف و حق نشر, عمادالدین خلیل.

4. حق تألیف, وهبى سلیمان غاوجى.

5. حق تألیف, توزیع, نشر و ترجمه, عبدالحمید طهماز.

6. حق تألیف , نشر و توزیع, وهبه زحیلى.

7. حق تألیف, محمود رضا افتخارزاده.

مترجم دو مقاله ـ به عنوان مقدمه ـ با موضوعات زیر نگاشته است:

الف. پیشینه تاریخى تألیف و حقوق مؤلفان در اسلام و جوامع اسلامى.

ب. نظارت مذهب و دولت برگفتار و نوشتار در تاریخ سیاسى اسلام.

 

حقوق مدنى خانواده, ج2
شرکت انتشار, تهران, چاپ چهارم, 1375.
جلد دوم از (حقوق مدنى خانواده) به مباحث حقوقى مربوط به اولاد اختصاص دارد.

در فصل اول کتاب, نسب مشروع مورد بحث قرار گرفته و در آن, شرایط تحقق نسب و اثبات نسب مطرح شده است.

نویسنده در فصل دوم, از روابط بین والدین و اولاد, به بیان دیگر همبستگى خانوادگى و حمایت از فرزندان در خانواده بحث مى کند.

در این فصل, پیامدها و آثار گوناگون رابطه نسبى را مى نمایاند, از جمله: مانع شدن آن از نکاح با خویشان, توارث بین پدر و مادر و فرزندان, ملزم بودن خویشانِ در خطِ مستقیم, به انفاق به یکدیگر.

ایشان, توارث و ممنوع بودن از نکاح را در بابهاى دیگر مورد بحث قرار مى دهد و در این فصل, از ولایت و حضانت و وصایت و قیمومیت و الزام به انفاق, سخن مى گوید.

در فصل سوم, درباره فرزندخواندگى سخن مى گوید; یعنى رابطه اى که بدون داشتن نسب و به اراده زن و شوهر و با شرایط خاص ایجاد مى شود و پاره اى از احکام مربوط به نسب مشروع را داراست.

 

فرهنگ حقوق بین الملل
رابرت بلدسو ـ بوسلاوبوسچک, ترجمه و تحقیق علیرضا پارسا, نشر قومس, تهران, چاپ اول, 1375.
در این فرهنگ 368 موضوع مختلف در 12 فصل, که با توجه به آخرین دگرگونیها تئورى و عملى, تقسیم بندى شده اند, به رشته تحریر در آمده اند.

موضوعات و اطلاعات اضافى و تکمیل کننده آن, به ترتیب حروف الفباى لاتین در فصول مربوطه گنجانده شده اند.

کتاب داراى دوازده فصل زیر است:

کلیات حقوق بین الملل, کشورها به عنوان موضوعات حقوق بین الملل, افراد حقوق بشر و سازمانهاى بین المللى, صلاحیت و مصونیتهاى ناشى از آن, رفتار با بیگانگان, سرزمین خشکى, جو و فضاى ماوراى جو و ارتباطات راه دور, حقوق دریاها, معاهدات, حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات, اقدامات قهرى از جمله توسل به زور در جنگ, قوانین جنگ و بى طرفى.

 

القانون الدولى فى الاسلام
عباسعلى عمید زنجانى, ترجمه على هاشم, بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى, چاپ اول, 1417.
برخى حقوق دانان بر این باورند که: قانون بین الملل از فروع جدید حقوق است, لیکن بررسیها در بین ملتها و گروهها و مجتمع هاى سیاسى نشان مى دهد این فرع حقوقى از زمانهاى دور در میان ملتها بوده است.

نویسنده در این اثر, افزون بر به نقد کشیدن قانون بین الملل موجود, تلاش ورزیده قوانین بین الملل در اسلام را روشن کند. پاره اى از عنوانهاى کتاب, عبارتند از:

المبادئ العامّة للقانون الدولى فى الاسلام, نظرة تاریخیّة على العلاقات الدولیة فى الاسلام, موضوع القانون الدولى فى الاسلام, السلم اسسه ومبادؤه, مبادئ القانون الدولى فى الاسلام وقواعده.

 

مجموعه مقالات حقوق جنگ
گردآورى و ترجمه حسین شریفى طرازکوهى, دانشگاه امام حسین(ع), تهران, چاپ اول, 1375.
مقالات گردآورى شده, کامل کننده یکدیگرند. این مجموعه با طرح مسائل نظرى درباره حقوق جنگ و کارکرد آن در زمان جنگ, شروع شده و پس از آن, مطالعه موردى در خصوص جنگ تحمیلى علیه ایران (از جهت حقوق جنگ دریایى) و جنگ خلیج فارس صورت گرفته است.

عنوان مقالات:

1. تاریخچه انتقادى حقوق جنگ.

2. اجراى حقوق بشر دوستانه بین المللى.

3. حقوق بشر در مناقشات مسلّحانه.

4. حقوق بشر دوستانه بین المللى.

5. حقوق جنگ دریایى و عملکرد جمهورى اسلامى ایران در طول جنگ ایران و عراق.

6. حقوق جنگ در مخاصمه 91 ـ 1990 خلیج فارس.

7 . جنایات جنگى ایالات متحده در خلیج فارس.

مسؤولیت مدنى
میشل لورراسا, ترجمه محمد اشترى, نشر حقوقدان, تهران, چاپ اول, 1375.
این کتاب, مباحث مهم مسؤولیت مدنى, تصویرى از حقوق فرانسه و دگرگونیهاى آن در زمینه مسؤولیت را به دست مى دهد, بدین قرار:

مبناى مسؤولیت مدنى (نظریه تقصیر و نظریه خطر) انواع مسؤولیت مدنى (مسؤولیت ناشى از عمل شخصى, مسؤولیت ناشى از فعل غیر, مسؤولیت ناشى از اشیاء), مسائل مشترک و شرایط عمومى مسؤولیت مدنى (ضرر و رابطه سببیت), اقامه دعواى مسؤولیت مدنى و راههاى جبران خسارت و ترسیمى از تحول حقوق فرانسه در مسائل گوناگون.

 

اصول
علم الاصول تاریخاً و تطوّراً
على فاضل قائینى, انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى, قم, چاپ دوم, 1376.
کتاب در دو بخش سامان یافته است:

در بخش اول, زیر عنوان (نشأة علم الاصول و ظروف تأسیسه) به مباحثى چون اجتهاد در عصر ائمه(ع), زعامت دینى و فتوا, همچنین موضع شیعه در برابر قیاس و استحسان پرداخته شده است.

در بخش دوم, با عنوان (تطورّ علم اصول الفقه) سیر و تحوّل علم اصول, در قالب چهار مدرسه بزرگ بیان شده و در ذیل هر مدرسه, به مدارس کوچک تر اشاره شده است.

نویسنده در بخش دوم, شخصیتهاى برجسته علم اصول را که در دگرگونى این علم, نقش داشته اند, شناسانده است.

رجال
الفائق فى رواة واصحاب الامام الصادق(ع)
عبدالحسین شبسترى, ج1 و2, انتشارات جامعه مدرسین, قم, چاپ اول, 1418.
نویسنده در این تحقیق گسترده, موفق به شناساندن 3759تن از اصحاب و راویان بى واسطه از امام جعفرصادق(ع) شده است.

راویان در این اثر, به ترتیب حروف الفبا شناسانده شده اند و پس از هر شناسایى, منابع فراوان اولیه و ثانویه که درباره آن راوى مطالبى نگاشته اند, یاد شده است.

در جلد اوّل, راویان تا پایان حرف (ز) و در جلد دوم از آغاز حرف (س) تا پایان (ل) شناسانده شده اند که شمار آنان به 2703 مى رسد.

تعداد مشاهده مقاله: 559