کتب درسى قدیم

میرزا طاهر تنکابنى
قبل از طرح موضوع مقاله مرورى داریم کلى برشرح حال نویسنده مرحوم محمدالطاهرالطبرسى معروف به[ میرزا طاهرتنکابنى].

میرزاطاهر تنکابنى فرزند میرزا فرج الله تنکابنى در 18 رمضان المبارک سنه 1280 قمرى در قریه[ کردى چال] کلاردشت مازندران متولد شد و در روز جمعه 16 ذى القعده سنه 136 قمرى مطابق 14 آذر 1320 شمسى در تهران وفات یافت . و بر حسب وصیت خود وى در جوار مزار مرحوم میرزا ابوالحسن جلوه[ ره] واقع درابن بابویه - شش کیلومترى جنوب تهران - مدفون گردید. تا سن 11 سالگى در موطن خود (کلاردشت ) و سپس تا 16 سالگى در بلوک[ لنگاى تنکابن] به تحصیل مقدمات اشتغال داشت و بعد براى تکمیل تحصیلات خود به تهران عزیمت نمود. و نخست در مدرسه کاظمیه و مدرسه قنبر علیخان و سپس در مدرسه سپهسالار مشغول تحصیل گردید.اساتید وى در حکمت : مرحرم میرزا محمد قمشه اى مرحوم یرزا ابوالحسن جلوه و مرحوم آقا على مدرس و در نجوم : مرحوم میرزا عبدالله بودند .

در حکمت و فلسفه قدیم بسیار متبحر و بااطلاع بود در مدرسه سپهسالار تدریس مى کرد واز قرار مذکور قدرت مطلقه حکام ناحیه تنکابن تمام املاک خانواده او را که به بنى فقیه معروف بودند در آنجا غصب کرده بود و حتى در تهران نیز گویااو رااز تدریس در مدرسه مزبور منع کرده بودند و لذا در خانه اش درس مى گفت .

مرحوم تنکابنى بواسطه ذکاوت فطرى و عشق و علاقه مفرطى که در تعلیم و تربیت داشت سر آمداقران گردید و مرحوم جلوه که استاد وى بود به فضلش معترف بود و محصیلین را به استفاده ازاو توصیه مى فرمود.

علاوه براحاطه به فلسفه و حکمت در فقه و اصول و نجوم وادبیات و ریاضیات نیز تخصص داشت . طب قدیم را مطلع بوده و قانون بوعلى را چندین دوره تدریس نموده و حواشى ذیقیمتى بر قانون نوشته که در کتابخانه مجلس موجوداست . همچنین بر کتاب [مصباح الانس] تفسیر ملاصدرا (صلوه ) واصول شیخ هادى تهرانى (محجه العلماء) مقدمه نوشته است . آن مرحوم خط بسیار نیکوئى داشت و کتب و رسائل زیادى به خط وى در دست است . سالیان دراز در مدرسه سپهسالار مدرس معقول بوده و در مدرسه علوم سیاسى نیز تدریس مى کرد.

در دوره اول مجلس شوراى ملى که انتخابات طبقاتى بودمرحوم میرزااز طرف طبقه طلاب به نمایندگى در مجلس انتخاب شد. و در دوره سوم نیزاز تهران به نمایندگى برگزیده شد. در جنگ بین المللى اول که مهاجرت آزادى خواهان پیش آمد وى نیز با آزادى خواهان مهاجرت کرده و مدتى را دراماکن مقدسه عتبات مشرف بود و چندى را در موصل بسر برده و در محاورات با علماى آنجا که اهل تسنن بودند خاطرات جالب توجهى از خود گذاشته و فوق العاده مورد تجلیل و احترام واقع گردید .

دراول کودتاى[ رضاخان] ا ز طرف آقا سیدضیاءالدین دستگیر و چندى زندانى بود و یک بار دیگراواخر سلطنت[ رضاخان] زندانى شد. سپس به کاشان تبعید گردید. کتابخانه قابل توجهى داشت که تعداد کتابهاى آن زیاد نبود ولى از حیث کیفیت مهم بود که دراختیار کتابخانه مجلس قرار گرفت . 1

مرحوم مطهرى درباره مرحوم تنکابنى چنین مى نویسد:

او نیز از اساتید مسلم فلسفه در دوران اخیر بود ممحض در فلسفه بوده واحاطه وى به متون آراء فلسفى حیرت انگیز بوده است . دوره میرزاى جلوه و حکیم قمشه اى و حکیم مدرسى را درک کرده و پس از دوره این سه حکیم اوازاساتید مسلم به شمار رفته است] 2 .

قابل تذکراست که این نوشتاراز کتاب[ فرهنگ ایران زمین] ج 20 به کوشش ایرج افشار تهیه شده است . و هدف از آوردن این این مقاله که قسمت دوم آن در شماره بعدى خواهد آمد - مجسم کردن جامعیت حوزه هاى علمیه قدیم است و نشان مى دهد که حوزه هاى قدیم احاطه قابل توجهى در رشته هاى مختلف علمى که مورد نیاز زمان خود بوده است داشته اندامید مى رود که انشاءالله حوزه هاى علمیه ما دراین زمان توجه جدى به جامعیت فرهنگ اسلامى نموده و مانند صلحاى سلف خود به رشته هاى مختلف علمى احاطه کامل پیدا نمایند .

[حوزه]