تاریخ دریافت: 14 آذر 1394،
تاریخ پذیرش: 14 آذر 1394
چکیده
فخر رازی، متکلم - فیلسوف و مفسر بلندآوازه سدۀ ششم - در برخی آثار خود دلائل قرآنی در اثبات جسمانینبودن و تجرّد نفس آورده است که مبتنی بر تفسیر خاص او از برخی آیات شریفۀ قرآن کریم‌اند. در این مقاله، ضمن اشارۀ اجمالی به دیدگاه‌های فخر رازی در باب تجرّد نفس انسانی، دلائل قرآنی او بر تمایز نفس و بدن و تجرّد نفس ناطقه پرداخته می‌شود. همچنین ضمن مقایسۀ دیدگاه‌های فخر رازی با آرای دیگر مفسران نشان داده خواهد شد که برخی از آیات که فخر رازی - بر اساس تفسیر خاص خود از مفاد و سیاق آن آیات - تجرّد نفس از آنها استنباط و استنتاج کرده است هیچ دلالتی بر تجرّد نفس و حتی مغایرت نفس و بدن ندارند.
Fakhr Razi’s Quranic Arguments for the Soul’s Distinction from the Body and Its Immateriality
نویسندگان [English]
Mahdi Zakeri
چکیده [English]
In some of his works, Fakhr Razi, the well-known philosopher and Quranic interpreter of the sixth century, has presented Quranic arguments for the immateriality of the soul, which is grounded in his own interpretation of some of Quranic verses. In this paper, we will briefly introduce Razi’s view about the immateriality of the human soul, and then deal with his Quranic arguments for the soul-body distinction and the immateriality of the soul. Also with a comparison of Razi’s views with those of the other interpreters, I will show that some of the verses, from which Razi has inferred to the immateriality of the soul on his own interpretation, have no significance for the immateriality of the soul and even for the soul-body distinction.
کلیدواژه‌ها [English]
Fakhr Razi, immateriality of the soul, soul-body distinction, Quranic verses
مراجع
ابن ابى حاتم،عبدالرحمن بن محمد، (1419ه.ق) تفسیرالقرآنالعظی(مابن ابىحاتم)، تحقیق: اسعدمحمدالطیب، عربستان سعودی، مکتبةنزارمصطفىالباز.
ابن سینا، حسین‌بن علی، الشفاء( الالهیات)،مکتبةآیة اللهالمرعشى.
ابن العربى،محمد بن عبدالله بن ابوبکر، (بی‌تا) احکامالقرآن، بی‌جا.
ابن جوزىابوالفرجعبدالرحمن بن على، (1422ه.ق) زادالمسیرفىعلمالتفسیر، تحقیق: عبدالرزاقالمهدی، بیروت: دارالکتابالعربی.
ـــــــ ، (بی‌تا)المطالب العالیه من العلم الالهی، 9 جلد، دارالکتاب العربی.
ـــــــ ، النفس و الروح و شرح قواهما، تحقیق: محمد صغیر حسن المعصومی.
ـــــــ ،(بی‌تا) الاشاره فی علم الکلام(مخطوط).
ـــــــ ، و دیگران، (1340) چهارده رساله، ترجمه و تصحیح و مقدمه: سیدمحمدباقر سبزواری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
فراء،ابوزکریایحیى بن زیاد،(بى‌تا)معانىالقرآن، تحقیق: احمدیوسفنجاتى، محمدعلىنجار،عبدالفتاحاسماعیلشلبى، مصر: دارالمصریةللتألیفوالترجمة.
فراتکوفى،ابوالقاسمفرات بن ابراهیم، (141.ه.ق) تفسیرفراتالکوفى، تحقیق: محمدکاظممحمودى، تهران: سازمانچاپوانتشاراتوزارتارشاداسلامى.
قشیرى،عبدالکریم بن هوازن، (بی‌تا) لطایفالاشارات، تحقیق: ابراهیمبسیونى، مصر: الهیئةالمصریةالعامهللکتاب، چاپسوم.
قمى،على بن ابراهیم، (1367) تفسیرقمى، تحقیق: سیدطیبموسوىجزایرى، قم: دارالکتاب.
گیلانی، ملّانظرعلی، (1357) رسالةالتّحفة، در ملانظرعلی گیلانی و علی بن جمشید نوری، رسائل فلسفی، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران.
معصومی همدانی، حسین، (1365) «میان فلسفه و کلام: بحثی در آراء طبیعی فخر رازی»، مجله معارف، دورۀ سوم، شماره 1.
