زنان، مدیران فرهنگ بهره ورى درجامعه

فریبا شیرازى

((زنان از جمله متغیرهاى کلان بهره ورى هستند که نقش آنها در زمینه هاى تربیتى, اجتماعى, اقتصادى و فرهنگى قابل بررسى است.))
این مطلب را خانم شهلا حبیبى در دومین همایش خانواده و بهره ورى که توسط دفتر امور زنان نهاد ریاست جمهورى و سازمان بهره ورى ملى در تهران برگزار شد, عنوان کرد.
وى افزود: اکثریت زنان ایرانى همواره در حال فعالیت هستند و بهتر است این فعالیتها در دو بخش جنبه هاى مستقیم و جنبه هاى غیر مستقیم کار زنان مورد بررسى قرار گیرد تا به نتایج واقعى در باره نیروى کارآمد جامعه برسیم.
خانم حبیبى با اشاره به ضرورت آموزش زنان در امر بهره ورى بر نقش سه گانه آنان به عنوان ((مادران جامعه)), ((عوامل موثر تولید در نظام اقتصادى جامعه)) و ((مدیران داخلى خانواده ها)) تإکید نموده و گفت: افزایش سواد و آگاهى, توان اقتصادى مادران, مشارکت آنان در هزینه کردن درآمد خانواده و نیز افزایش آگاهیهاى لازم به مردان در جامعه نسبت به نقش مادران, بایستى در برنامه ریزیها مدنظر لازم قرار گیرد. در این صورت زنان مى توانند نقش تعیین کننده خود را در سلامتى خانواده و در نهایت بهره ورى ملى ایفإ نمایند.
در این همایش که با حضور بیش از 150 نفر از اساتید, پژوهشگران و دانشجویان برگزار شد, همچنین خانم دکتر شمس السادات زاهدى, عضو هیإت علمى دانشگاه علامه طباطبایى طى سخنانى تحت عنوان ((توسعه پایدار در گرو تغییر الگوى مصرف)) گفت: توسعه پایدار فرآیندى است که طى آن مردم یک کشور به نیازهاى خود پاسخ مى گویند و سطح زندگى خود را اعتلا مى بخشند, بدون اینکه از ظرفیتها و منابع مربوط به نسلهاى آینده سوءاستفاده کنند و سرمایه هاى آتى را براى تإمین خواستهاى خود هدر دهند.
وى افزود: در حال حاضر رفتارهاى حساب نشده و غیر عقلایى بشر و مصرف بى رویه منابع سبب شده کل اکوسیستم صدمه ببیند. این معضلى جهانى است که راه حلى جهانى را نیز مى طلبد. براى تحقق توسعه پایدار لازم است تغییراتى در شیوه زندگى ما به وجود آید. این تغییرات بدون مشارکت فعال, آگاهانه و متعهدانه زنان امکان پذیر نیست.
دکتر زاهدى با اشاره به اینکه اگر جامعه مصرفى ما با روند فعلى پیش رود, زیر بار محدودیت امکانات کمر خم خواهد کرد, گفت: آنچه که ما امروز انجام مى دهیم زمینه ساز فرداى ماست. باید زنان ما مدیریت مصرف جامعه را بر عهده گیرند و این مهم را از خویش آغاز کنند.
آقاى فرید سیدربیع از دیگر سخنرانان این همایش, با تإکید بر تإثیر دیدگاه مردان نسبت به زنان, بر عملکرد زن در خانواده گفت: پذیرش رابطه میان بهره ورى خانواده با دیدگاه مردان نسبت به جایگاه زن, مستلزم قبول این پیش فرض است که دیدگاه مرد یکى از عوامل موثر در عملکرد همسر خود بوده و تغییر آن به نحوى, موجب افزایش یا کاهش بهره ورى خانواده مى شود. به عبارت دیگر دیدگاه مرد یکى از متغیرهاى موثر در بهره ورى خانواده است.
وى افزود: واقعیتهاى اجتماعى پیرامون فرد که دنیاى عینى او را شکل مى دهد ـ در حالى که الزامات خود را بر فرد حمل مى کند ـ به درون دنیاى ذهنى او نیز نفوذ کرده و پیامهاى نگرشى خود را رسوخ مى دهد. این ویژگى در تمام عرصه هاى روابط اجتماعى اعم از خانواده, محل تحصیل, محل کار, سازمانهاى رسمى و غیر رسمى و رسانه هاى گروهى جارى است. این آگاهى طیفهایى از نگرش و طرز تلقى فرد نسبت به اشیإ, امور, پدیده ها, افراد, گروهها و تمامى آنچه که شخص از آنها شناختى بدیهى و از قبل انگاشته دارد و حاوى مضامینى عقلانى, حسى و عاطفى است, شامل مى شود.
آقاى سیدربیع افزود: زن و جایگاه او در خانواده طیفى از موضوعات این آگاهى را تشکیل مى دهد. اینکه چرا و به چه علت ((مرد)) به این یا آن تعریف از ((ماهیت)), ((قابلیت)), ((نقش)) و ((منزلت)) زن در جامعه و خانواده غافل مى شود بیش از هر چیز به ماهیت آگاهى او مربوط مى شود و نیز به قانونمندیهایى که آگاهى او همچون یک پدیده دارد. شناخت آن ماهیت و این قانونمندیها بدون تردید راه را براى تغییر موثر آن هموار خواهد کرد.
((تإثیر تلاش مادر در سلامتى و بهره ورى خانواده)) عنوان مقاله اى بود که از سوى خانمها رحمانى و اسفرجانى, اعضإ هیإت علمى انستیتو تحقیقات تغذیه اى و صنایع غذایى کشور به این همایش ارائه شد. با توجه به نکات مفید این مقاله, خلاصه آن را حسن ختام این گزارش قرار مى دهیم.
بهره ورى خانواده و بهره ورى ملى در گرو سلامت خانواده است و سلامت خانواده به میزان زیادى تحت تإثیر عواملى چون بعد خانوار, درآمد, دانش و آگاهى و چگونگى هزینه کردن درآمد مى باشد. در اکثر جوامع, مادران نقش تعیین کننده اى را در تإثیر عوامل فوق دارند و در واقع مدیریت امور خانواده, به عهده مادر است, لذا به منظور بررسى نقش مادر در سلامتى و بهره ورى خانواده پنجاه و پنج نفر از مادران توسط مربیان بهداشت مدارس مناطق 12 و 14 آموزش و پرورش تهران به صورت تصادفى مورد سوال قرار گرفتند. روش تحقیق به صورت گذشته نگر از نوع توصیفى ـ تحلیلى و با استفاده از پرسشنامه بوده و متغیرهاى مورد بررسى عبارت بودند از: سن, میزان تحصیلات, درآمد و شغل پدر و مادر, تعداد فرزندان, وضعیت مسکن, درصد هزینه هاى مصرفى خانواده, مسوولیت مدیریت و برنامه ریزى و وضعیت سلامتى خانوار.
نتایج نشان داد که میانگین تعداد فرزندان 9 / 2 نفر, و 5 / 91% پدران داراى تحصیلات دیپلم به بالا بودند. میانگین درآمد پدر و مادر به ترتیب 000 / 620 و 000 / 310 ریال بود. هیچ یک از مادران موارد سقط جنین, مرده زایى و فرزندان فوت شده, نداشته اند. همچنین 68% مادران, 3 / 83% پدران و 91% فرزندان از سلامتى نسبى برخوردار بودند.
شایان ذکر است که تإمین سلامتى خانواده اولا مرهون میزان سواد و آگاهى مادران است که در جامعه مورد بررسى, از وضعیت خوبى برخوردار بوده, ثانیا مادران در مدیریت, برنامه ریزى و هزینه کردن نیازهاى خود و خانواده نقش مهمى داشته اند, زیرا 70% مادران بیش از 50% درآمد خود را صرف هزینه خانواده مى نمایند و حدود 87% در هزینه کردن درآمد خود و خانواده استقلال داشته اند. همچنین نحوه هزینه کردن درآمد خانواده نشان مى دهد که توزیع درصد هزینه مصرفى با توجه به اینکه حدود 70% خانواده ها داراى منزل شخصى یا سازمانى هستند به ترتیب اولویت مربوط به خوراک, تحصیل, بهداشت و درمان, پوشاک و امور متفرقه مى باشد.
این تحقیق نشان مى دهد که سواد و آگاهى مادر و درآمد خود و خانواده و استقلال در هزینه کردن درآمدها مى تواند نقش تعیین کننده اى را در سلامتى و بهره ورى خانواده و نهایتا بهره ورى ملى داشته باشد. لذا پیشنهاد مى شود در زمینه افزایش سواد و آگاهیها, توان اقتصادى مادران و نیز مشارکت آنان در هزینه کردن درآمد خانواده و همچنین افزایش آگاهیهاى لازم به مردان در جامعه نسبت به نقش مادران, برنامه ریزى و سرمایه گذاریهاى لازم صورت گیرد.