تدبیر خانه دارى ، نیازى براى زنان روستایی

رفیع افتخار

در حالى که در دین مبین و مقدس ما ((دانایى)) با ((نور)) برابر است: ((آیا کسى که مى داند با کسى که نمى داند برابر است؟ آیا کور با بینا برابر است؟)) دختران و زنان ما ـ بخصوص روستاییان ـ در دستیابى به آگاهى, دانش, معرفت عمومى و بروز قابلیتها و تواناییهاى بالقوه با مشکلات عدیده اى مواجهند. حال آنکه تقویت زنان و دختران از طریق حداقل آموزشهاى لازم, یکى از مهمترین عوامل جهت نیل به رشد و توسعه است. آنان از این طریق قادر خواهند بود تا با کنترل بیشتر در زندگى و سرنوشت خود, تإثیر بیشتر بر تصمیمات خود و اجتماعى که در آن زندگى مى کنند و استفاده از فرصتهاى مناسب و بیشتر جهت رشد استعدادهاى خود و نهایتا مشارکت در عرصه هاى مختلف سیاسى ـ اقتصادى و اجتماعى گام بردارند.
در یک نگاه اجمالى مى توان خاطرنشان ساخت در صورت آماده سازى زنان در یک آموزش آگاهى بخش و عملکردى, مى توان حداقل به اهداف زیر دست یافت:

1ـ استفاده از خدمات بهداشتى:
چنانچه زنان تحت آموزش اصولى و موثرى در این ارتباط قرار گیرند, در بکارگیرى روشهاى بهداشتى خانواده موفق تر عمل خواهند کرد. مشکلى که اکثر روستاهاى کشورمان از آن رنج مى برند, تربیت فرزندانى سالم و ایجاد محیطى پرنشاط و آرام بخش, على الاصول در سایه رعایت بهداشت عمومى خانواده امکان پذیر است.

2ـ استفاده از خدمات تنظیم خانواده:
از مهمترین مشکلاتى که بر سر راه توسعه و پیشرفت کشورمان و بخصوص روستاها قرار دارد, مشکلات جمعیتى است. کنترل موالید و تنظیم خانواده از مهمترین دغدغه هاى فکرى برنامه ریزان اقتصادى جهت رسیدن به جامعه اى خودکفا مى باشد. آمار و ارقام نشان مى دهند خانواده هایى که بر این مشکل فایق آمده اند در کانون خود, زنانى باسواد و آموزش دیده را داشته اند.

3ـ کاهش نرخ مرگ و میر کودکان:
جهان ما, هنوز از مرگ و میر کودکان خردسال رنج مى کشد. تغذیه خانواده, رعایت اصول بچه دارى و پیشگیریهاى اولیه از جمله عواملى است که مى تواند کودکان ما را در برابر مرگ و میر ناخواسته بیمه کند. تنها زنانى که مجهز به بینش, دانش و نگرش صحیح مى باشند بر این مشکل فایق آمده اند.
بنا بر این مقدمه, زنان روستایى به عنوان خیل عظیمى از جمعیت نسوان و کشور, نیازمند پرورش و آموزش براى ارتقإ کیفیت و قابلیتهاى لازم و کافى به منظور زندگى و اشتغال هستند. بدیهى است, پرورش و آموزش دو جزء ضرورى و لاینفک در راستاى تحول و تکامل و تعالى انسانها و جامعه مى باشد.
ترویج خانه دارى (اقتصاد خانه دارى, اقتصاد خانه و یا تدبیر خانه دارى) عملیاتى موثر به منظور تحول در پندار و رفتار عملى زنان و بویژه زنان روستایى است. در این صورت از طریق مشاوره, تبادل اطلاعات و آموزش مداوم زنان روستایى, در مراحل مختلف تولید و تبدیل محصولات زراعى و دامى و همکارى در جریان روزمره زندگى با آنها ارتباط برقرار مى شود. به تعبیر دیگر ترویج خانه دارى یعنى تماس, آموزش و کار و زندگى با زنان روستایى و پرورش در خلال ارتباطات غیر رسمى روزمره. لازم به ذکر است زنان روستایى براى زندگى و تولید و افزایش کارآیى و ارتقإ ظرفیتها و قابلیتها نیازمند افزایش قابلیتهاى مهارتى و حرفه اى بوده و هستند.
در باب آموزشهاى علمى و فنى و حرفه اى زنان روستایى مى توان به موارد زیر اشاره داشت:
برنامه آموزشى پرورشى کودک (کودکیارى ـ مددکارى)
برنامه آموزشى تغذیه و بهداشت خانواده
برنامه آموزشى حفاظت محیط زیست
برنامه آموزشى باغبانى در منزل
برنامه آموزشى صنایع و حرف روستایى
برنامه هاى آموزشى مربوط به پرورش کودک, تغذیه و بهداشت خانواده و حفاظت از محیط زیست مى تواند موجب بهبود شرایط محیط زیست باشد; در حالى که برنامه هاى مربوط به اشاعه روشهاى پیشرفته و مناسب باغبانى, پرورش دام و طیور و نیز صنایع و حرف روستایى در مجموع افزایش قابلیتها و کارآیى در تولید و تبدیل محصولات و فرآورده هاى روستایى و افزایش درآمد خانوار را در پى دارند. بدین ترتیب کلیه زنان روستایى و عشایرى به تناسب سن و تنوع اشتغال در خانه و مزرعه و محیط, در یک یا تعدادى از برنامه هاى آموزشى مورد اشاره شرکت داده خواهند شد.
لازم به توضیح است که برنامه تدبیر خانه دارى در بسیارى از کشورها نتایج روشن و موثرى به همراه داشته است. نمونه اى از این کشورها, فیلیپین مى باشد.
برنامه ترویج و تدبیر خانه دارى در کشور فیلیپین تاریخچه نسبتا طولانى دارد. مبتکر برنامه تدبیر خانه دارى خانم ((ماریاوى اوروسا)) مى باشد که در سال 1302ه$. ش اقدام به اجراى برنامه ترویجى در زمینه غذا و تغذیه نمود.
این برنامه اولیه, در سال 1304ه$.ش پشتوانه قانونى پیدا کرد و بخشى از انستیتوى علوم, ایجاد شد تا مطالعات مربوط به کنسرو و نگهدارى مواد غذایى را انجام دهد. قسمت مزبور همچنین موظف شد تا کلیه امور مربوط به جنبه هاى آموزشى و نمایشى تهیه و نگهدارى غذا و مدیریت منزل را انجام دهد. در این راستا, در سال 1304ه$.ش اولین گروه که 12 نفر از زنان مروج بودند, به نواحى مختلف کشور عزیمت نموده و زنان خانه دار را در خصوص نحوه نگهدارى مواد غذایى آموزش دادند. در سال 1312ه$.ش فعالیتهاى تدبیر خانه دارى به منظور فراهم آوردن موقعیتها براى آشنایى خانواده کشاورز با دانش عملى و مهارتهاى لازم در موضوعهاى مربوط به غذا و تغذیه, مدیریت خانه و امور کشاورزى بوده است. در این شکل عاملین تدبیر خانه دارى سعى دارند تا موقعیتهاى بیشترى را براى مشارکت فعال زنان روستایى در امور مربوط به خانواده و جامعه فراهم آورند. علاوه بر این با عرضه تکنولوژى مناسب و مهارتها و خدمات مورد نیاز, سعى بر آن دارند تا با حداکثر استفاده از منابع موجود (نیروى انسانى, امکانات و سازمانهاى محلى) ترقى و تعالى جامعه روستایى را فراهم آورند.
برنامه تدبیر خانه دارى در این کشور تنها اختصاص به نوجوانان, جوانان و زنان رهبر در جامعه روستایى ندارد. بلکه این برنامه, زنان مسن و معلولین را نیز شامل مى شود.
باشگاه بهینه سازى روستا, سازمان داوطلبانه اجتماعى اقتصادى مربوط به زنان روستایى است که تا به حال بسیارى از زنان روستایى فیلیپین از آن استقبال کرده و داوطلبانه به عضویت آن در آمده اند. هدف اساسى این باشگاه, متشکل نمودن زنان روستایى است به گونه اى که بتوانند برنامه هاى توسعه اى را در جوامع خود جهت دهند. علاوه بر این, تإکید بر این است که اعضا, اعتماد به نفس پیدا کرده و مهارتهاى لازمى را که در شکل گیرى شخصیت آنان اهمیت دارد, کسب نموده تا بتوانند به مانند یک شهروند مفید در امر توسعه و در نقش همسر و مادر فعال باشند. انجمن یا باشگاه بهینه سازى روستا, عاملین تدبیر خانه دارى را یارى مى رساند تا خانواده هاى بیشترى از خدمات بهره مند شوند. به عبارت دیگر, انجمنهاى یادشده نقش افزون گر آموزشى را ایفا مى نمایند. مروجین تدبیر خانه دارى, وظیفه پرورش رهبران این باشگاهها را به عهده دارند تا از طریق انجمنهاى مزبور برنامه هاى خود را در سطح روستا به اجرا در آورند.
تعداد باشگاههاى بهینه سازى روستا در سال 1362ه$.ش, 6 هزار و 981 و تعداد اعضإ آن 279 هزار و 240 نفر بوده است. در سال 1365ه$.ش, تعداد باشگاها 7 هزار و 257 و تعداد اعضا حدود 204 هزار نفر گزارش شده است. هر باشگاه حداکثر 25 عضو دارد و حق عضویت در باشگاه براى هر نفر 5 پسوس (واحد پول فیلیپین) بوده است. برنامه هاى عمده تدبیر خانه دارى شامل موارد زیر مى شود:

بالا بردن سطح دانش زنان روستایى در مورد غذا و تعذیه: زنان روستایى تشویق مى شوند تا از طریق احداث باغچه مخصوص سبزیکارى (به وسعت 100 مترمربع) و کاشتن چند درخت میوه و نگهدارى تعدادى مرغ قسمتى از نیازهاى اعضاى خانواده به مواد غذایى تإمین شود.
مروجین تدبیر خانه دارى, کوشش مى کنند که انجمنها یا باشگاههاى بهینه سازى روستا, در حوزه کار خود سازمان یابند و تداوم پیدا کنند. به بیان دیگر, بخش عمده مسوولیت مروجین خانه دارى, سرپرستى امور باشگاههاى بهینه سازى روستا در قلمرو کارشان مى باشد. از مروجین انتظار دارند با کمتر از سه سال تجربه کارى, سه باشگاه و مروجین با سابقه کارى بیش از سه سال (5 یا 7) باشگاه در محل خدمت خود تشکیل دهند.
تشکیل مهد کودک براى اطفال 3 تا 6 سال: هر یک از مروجین تدبیر خانه دارى باید حداقل یک مهد کودک تشکیل داده و برنامه مهد کودک را به گونه اى تنظیم نمایند که امکان پرورش جسمى, فکرى, اجتماعى و اخلاقى کودکان در سنین طفولیت (قبل از مدرسه) فراهم آید.
تشکیل گروههاى بحث و تبادل نظر با والدین: گروههاى مزبور حداقل ماهى یک بار تشکیل جلسه داده تا در امور مربوط به پرورش کودک و مسایل خانوادگى بحث کنند و از طریق تبادل نظر و ارائه ایده ها و تجارب, راه حلهاى مناسب براى مشکلات فراهم آید.
صنایع روستایى: هر یک از مروجین تدبیر خانه دارى, سعى در اجراى حداقل یک پروژه در زمینه صنایع روستایى دارد تا بکارگیرى و مصرف مواد محلى, لوازم و وسایلى ساخته شود.
آموزش مدیریت خانه: هر یک از عاملین ترویج تدبیر خانه دارى در حوزه کار خود, 5 تا 10 خانه را براى انجام کارهاى آموزش در زمینه خانه دارى, انتخاب و سعى مى کنند از طریق راهنمایى و آموزش زنان خانه دار اداره امور خانه را به طور مطلوب, انجام دهند و براى دیگر زنان الگو باشند.
پوشاک و خیاطى: معمولا مروجین خانه دارى در قلمرو کارى خود اقدام به تشکیل یک کلاس آموزشى در زمینه تهیه پوشاک مى نمایند. منظور از تشکیل چنین کلاسى, آموزش خیاطى و انتخاب صحیح پوشاک براى اعضإ خانواده مى باشد تا از این طریق هزینه هاى مربوط به تهیه لباس کاهش یابد و همچنین درآمد بیشترى براى خانواده فراهم شود.
آموزش رهبران محلى: قسمتى از برنامه مروجین تدبیر خانه دارى, آموزش رهبران زن محلى است. بر این اساس, مروجین اقدام به انتخاب و آموزش زنان رهبر در باشگاه بهینه سازى روستا مى کنند و این مهم را به گونه اى به انجام مى رسانند که رهبران مزبور به طور داوطلبانه, مروجین علوم خانه دارى را در نشر اطلاعات و ایده ها یارى دهند و نقش مددکار ترویجى را ایفا نمایند.

منبع:
آمار و اطلاعات مربوط به ترویج خانه دارى درفیلیپین, صالحین روستا, شماره 99.