در مسجد، جایى براى عبادت به ما بدهید

روزنامه پایونیر
ترجمه: محبوبه پلنگى

اشاره لازم:
تلقى برخى مذاهب یا فرقه هاى اسلامى, نسبت به پاره اى از احکام شریعت به گونه اى است که فرسنگها با موازین کلى و روح حاکم بر شریعت مقدسه فاصله دارد. تحریم ورود بانوان به قبرستانها و تحریم هر گونه تبرک جستن و خطاب قرار دادن درگذشتگان حتى پیامبر اکرم(ص) آنگونه که طرفداران وهابیت در عربستان, على رغم نظر قریب به اتفاق مذاهب دیگر, چنین نظریاتى را به نام اسلام بر دیگران تحمیل مى کنند, نمونه اى از اینهاست. نمونه شگفت انگیز دیگر آن ممنوعیت ورود زنان به مساجد در نظر برخى فرقه هاست. ممنوعیتى که حتى وهابیت حاکم بر حجاز نیز حداقل نسبت به مسجدالحرام و مسجدالنبى(ص) قائل نیست. در حالى که هیچ کدام از مساجد در قداست و اهمیت به پایه این دو مسجد نمى رسد. و مى دانیم که زنان مسلمان نیز همانند مردان, در مسجدالنبى به پیامبر اکرم(ص) اقتدا مى کردند و حتى پیامبر(ص) یک در را ویژه ورود و خروج آنان قرار داد. و مى دانیم که بسیارى از عالمان اهل سنت نیز عبادت زنان در مساجد را حرام نمى دانند. اما اینکه در کدام مناطق از سرزمینهاى اسلامى این ممنوعیت وجود دارد ما آگاهى کامل نداریم. آنچه در این گزارش مى خوانید مربوط به بخشى از مناطق مسلمان نشین هند و حاکى از دیدگاه بخشى از عالمان اهل سنت مى باشد. دیدگاهى که با نظر بسیارى از عالمان دیگر اهل سنت و نیز با اسلام بى پیرایه اى که حضرت امام خمینى در گفتار و عمل خویش معرفى کردند, همخوانى ندارد. و طبیعى است انعکاس این گزارش تنها به انگیزه آگاهى از واقعیتى است که پاره اى از جوامع اسلامى دارند, و نیز تلاشى که زنان در جهت رهایى از چنین برداشتهاى ناصواب از اسلام و شریعت دارند. و قهرا دیدگاه نادرست این گروه عالمان و مبلغان و ((مولوى))ها که درصد کمى از عالمان و روحانیون جهان اسلام را شامل مى شوند را باید فقط به پاى خود آنان گذاشت. ((پیام زن))
در ژانویه 1997 میلادى, مقاله اى با عنوان ((در مسجد, جایى براى عبادت زنان بدهید!)) در روزنامه ((پایونیر)) چاپ شد. طى این مقاله, به مبارزه جدى زنان مسلمان براى ورود به مسجد و عبادت در شهر ((تیروانتاپورام)) از ایالت ((کرالا))ى هند پرداخته شده است. امسال نیز در روز 18 مى 1998, نشستى با عنوان ((شکستن دیوار جدایى بین زن و مرد)) از سوى زنان مسلمان ایالت کرالا انجام شد. این سمینار سراسرى, بیش از 75 هزار نفر به مدت دو روز را گرد هم آورد تا اعلام کنند همان طورى که شریعت اسلام مى گوید: هیچ منع قانونى براى تحصیل و ورود زنان به مساجد نیست. لازم به ذکر است ارگان زنان مسلمان وابسته به جماعت اسلامى در ایالت کرالا که در نیمه دهه هشتاد میلادى تإسیس شده است ششصد شعبه در سراسر هند دارد و کمیته دختران وابسته به آن بیش از ده هزار نفر افراد فعال, در ایالات مختلف دارد.
مسجد جامع ((پالایام)) در محل تلاقى شلوغترین خیابانهاى ((تیروانتاپورام)) واقع شده است. یک بازار بزرگ, ساختمان دانشگاه, یک استادیوم ورزشى, یک کلیسا و یک معبد در مجاورت این مسجد واقع شده است. ((احمد کوتى مولوى)) امام مسجد ((پالایام)), همچون این مسجد در محل تلاقى تاریخ ایستاده است. فتواى او در دهم ژانویه سال پیش, 1997 که به ورود زنان نمازگذار به مسجد ((پالایام)) منجر گردید, عملى تحسینآور و در جهت زدودن تحریمات متعصبانه بوده است. اما مدافعان وضعیت کنونى, یعنى رهبران برجسته مذهبى و سیاسى مسلمان او را به بازى گرفتن اسلام و بى اعتنایى به کلام پیامبر اسلام متهم مى کنند. امام احمد کوتى مولوى, در چشمانش شهامت یک انسان باایمان را به نمایش گذاشته است. او بیش از آنکه اجازه ورود به زنان نمازگذار به مسجد را یک بدعت, در مذهب تلقى کند آن را یک عمل عقلى مى داند. او مى گوید که نظر قرآن در این موضوع به خوبى روشن است. قرآن, زنان را مجبور به گذاردن نماز در مسجد نکرده است, اما اگر آنان بخواهند که در مسجد نماز بگذارند, باید این اجازه به آنها داده شود.
بدین ترتیب, امام مسجد ((پالایام)), اولین فرد روحانى در هند است که اجازه ورود زنان نمازگذار را به مسجد در طول شبهاى ماه رمضان داده است. او همچنین به زنان اجازه داده است که در نمازجمعه شرکت کنند. امام احمد کوتى در پاسخ به این سوال که آیا زنان براى گذاردن نمازهاى پنجگانه مى توانند در مسجد حضور بیابند, با تإکید اظهار مى دارد که پس از وسیع تر شدن گنجایش مسجد, این اجازه نیز به آنها داده خواهد شد.
مشکلات ناشى از کمبود گنجایش مسجد, به همان اندازه تعصبات سنتى, در به تإخیر افتادن ورود زنان به مسجد ((پالایام)), نقش داشته است. واکنش مخالفان فتواى امام مسجد ((پالایام)), قابل پیش بینى بود. یک سلسله از اتهامات علیه او عنوان گردید. چنانکه روحانیون مخالف او تحت عنوان ((انجمن امامان مساجد)) با یکدیگر اتحاد کرده و علیه او فتوا صادر کرده و به سازماندهى راهپیمایى اعتراضآمیز علیه او پرداختند. همچنین عده اى از جوانان آشوب طلب به دفتر او حمله کرده و او را به شدت مورد ناسزاگویى قرار دادند و با تلفنهاى تهدید کننده بارها او را نیمه شب از خواب بیدار کردند.
((احمد کوتى)), براى سلامت عقیدتى نهضت خود دعا مى کند و این تنها نقطه اتکاى او مى باشد. او مى پرسد: اگر زنان در مکه و مدینه مجاز به برگزارى نماز هستند, پس چرا نباید در مسجد ((پالایام)) به گذاردن نماز مبادرت کنند. او همچنین فرمان مقابله عمومى علیه بدگویانش را نیز صادر کرده است. او به مخالفان خود مى گوید: نص صریحى از قرآن یا تعلیمات پیغمبر اسلام را که مخالف فتواى مذکور او مى باشند را ارایه دهند تا او نیز فتواى جنجال برانگیز خود را فسخ سازد. او با صدور فتواى خود, از زمینه معنوى بالایى در اجتماع برخوردار شد و زنان روشنفکر جامعه به حمایت او پرداختند.
((فاطمه موسیلار)) که پروفسور در زبان انگلیسى است مى گوید: ((مذهب, به خاطر آسودگى روحانیون مذهبى و در جهت حفظ قدرت آنها تحریف شده است. مردم براى تفسیر قرآن به آنها وابسته هستند و ((مولوى))ها نیز از این قدرت در جهت کنار گذاردن زنان از صحنه جامعه استفاده کرده اند.))
احمد کوتى مى گوید: ((متون مذهبى به زبان عربى بیان شده است و خارج از درک عموم مسلمانان قرار دارد. بنابراین مردم براى تفسیر آن باید به فردى عالم مراجعه کنند و در نتیجه بسیار مشخص است که قرآن در انحصار عالمان قرار مى گیرد و بدین وسیله بر اذهان مسلمانان تسلط مى یابند, و این چیزى است که در هند اتفاق افتاده است.))
آقاى دکتر ان. کریم. یک شخصیت برجسته مسلمان هندى مى گوید: ((پدرم بنا به فتواى عالمان که مدرسه را حرام مى دانستند از فرستادن من و برادرم به مدرسه خوددارى کرد. این دسته عالمان, تإثیر شومى بر روى مسلمانان دارند و عقاید ارتجاعى را در آنان القا مى کنند. قرآن یک فلسفه پیچیده نیست و در آن مفهوم نارسایى وجود ندارد. قرآن بسیار ساده است و نازل شده است تا به دستورات آن عمل شود و هر کسى مى تواند آن را بخواند و درک کند]!]((.
بسیار مشخص است که اگر مواعظ قرآنى به زبان ((مالایامى)) (زبان مخصوص آن ایالت) ترجمه شود مى تواند به سلطه روحانیون بر مردم خاتمه داده و سطح آگاهى مردم را افزایش دهد و به همین علت است که امام احمد کوتى خطبه هاى خود را به زبان ((مالایامى)) بیان مى کند.
مسجد ((پالایام)), تنها مسجدى است که اعمال مذهبى آن مطابق معمول دیگر مساجد نیست. حکمفرمایى امامان جماعت در هزاران مسجدى که در نواحى هند جنوبى قرار دارند, بلاتردید است و مردم بدون قید و شرط, به علم و راهنمایى آنها ایمان دارند. خطبه هاى نمازجمعه وسیله اى است که روحانیون از طریق آن سلطه خود را بر روى مردم اعمال مى کنند. در میان روحانیون, آنها که روشنفکرتر هستند, خطبه ها را به صورت مباحثى در جهت انتقاد از معضلات جامعه به کار مى برند. ((رامالا لطیف)) رییس انجمن زنان مسلمان, در این باره مى گوید: ((حتى مردان تحصیلکرده مسلمان نیز تمایل دارند که زنان را تحت سلطه خود قرار دهند. آنها مخالف اشتغال زنان و یا گسترش مهارتهاى اجتماعى آنان مى باشند و از قرآن براى خاموش کردن اعتراض زنان و همچنین کنترل و برده ساختن آنان استفاده مى کنند.))
بدون تردید حضور زنان در مسجد ((پالایام)), اولین قدم شجاعانه زنان در کرالاهاى جنوبى است, اما پیروزى آنان بسیار نمادىتر از واقعیت مى باشد. چرا که زنان تنها مى توانند در ایام ماه رمضان در مسجد حضور بیابند و حضور آنان در نماز جمعه واقعیت ندارد.
((نفیسه بیوى)), که یک تندروى سیاسى و فردى فعال در موضوعات مربوط به حقوق انسانى است و همچنین عضو مجمع زنان هند نیز مى باشد مى گوید: ((ما گامهاى موثر بیشترى خواهیم برداشت و باید دانست که ما اولین درخواست خود, مبنى بر ورود به مسجد را که ماه گذشته به تصویب رسید در حدود پانزده سال پیش به امام مسجد ((پالایام)) داده بودیم.))
اما با این وجود تعداد 3000 مسجد دیگر در ناحیه ((تیروانتاپورام)) وجود دارد که زنان اجازه ورود در آنها را ندارند. امام مسجد ((پالایام)), جنبشى را پیش بینى مى کند که این مساجد را مجبور خواهد ساخت که تعصبات مردانه خود را رها ساخته و درهاى خود را به روى زنان باز کنند. اما تا آن زمان مدتى طول خواهد کشید, چرا که برخى عوامل اجتماعى, مانع تحقق این خواسته خواهد شد. در حال حاضر زنانى که در ماه رمضان در مسجد ((پالایام)) حضور مى یابند اغلب به طبقه بالا تعلق داشته و از زنان برجسته جامعه مى باشند که بر خلاف زنان طبقات پایین اجتماع, در زیر سلطه شوهران خود نیستند. اگرچه براى زنان مسلمان جامعه روستایى که از نفوذ کمترى نسبت به زنان مسلمان شهرى برخوردار هستند تحولى که در مسجد پالایام اتفاق افتاده است پدیده اى غیر منتظره بوده است. از آن جایى که طریقه برخورد این زنان با جهان از طریق مرد تعیین مى شود و واقعیتى که آنان مى شناسند خشونت است, لذا قدرت انتخاب محدودى دارند. لذا مى توان گفت که براى این گونه زنان, حضور در مسجد ((پالایام)) امرى غیر ممکن و از حد یک خیال بیشتر نیست.
و به طور کلى مى توان گفت که ظهور نگرشهاى محدود و غیر قابل انعطاف در این منطقه, زنان جامعه را مجبور به تحمل محدودیتهایى مى کند که از دیر زمان جارى بوده است. چنانکه این زنان باید براى یافتن جایى در نمازجمعه به مبارزه بپردازند. ((چه کسى جوابگوى این بدفهمى ها از اسلام است, و اگر امام جماعت مسجدى, چون احمد کوتى به این نتیجه برسد که زنان حق حضور در مسجد را دارند, روحانیون ارتدکس اهل سنت, به اعتراض از این فتوا, فتواى دسته جمعى علیه این روحانى صادر مى کنند و به خانه, کتابخانه و حتى مسجدى که او نماز مى خواند حمله کرده و کتابخانه اش را به آتش مى کشند؟ به راستى در این قرن, که قرن معنویات و جذابیت دین و اسلام است, چه کسى جوابگوى کج فهمى ها مى باشد؟))