چرا ((خاک بازى)) براى کودکان مفید است؟
خبرگزارى جمهورى اسلامى
ایجاد محیطـى به کلـى ضدعفـونى شده و عارى از میکرب براى کـودکان مـى تـواند سبب تضعیف سیستـم ایمنى بدن آنان و مستعد شدنشان براى ابتلا به بیماریهاى مختلف شود.
به گزارش نشریه نیوساینتیست, الگـوى زندگى جدید و پیشرفتهایى که در حـوزه پزشکى و تکنولـوژى پدید آمده, هنجارهاى رفتارى جدیدى را در جوامع به وجـود آورده است.
از جمله ایـن هنجارها نوعى گرایش افراطى به سوى میکرب زدایى و ضدعفونى کردن محیط زیست است.
هاوارد هیـوز میلیاردر آمریکایى که در سال 1355 درگذشت از اواسط عمر دچار چنیـن وسواسى شده بـود تا حدى که از سال 1337 به بعد هر نوع دیدار و ملاقات با اقوام و خـویشان را از ترس ابتلا به بیماریهاى واگیر و یا آلـوده شـدن به یکـى از انـواع باکتریها و میکربها, کنار گذاشت و در سالهاى آخر عمر, خـود را در اتاق هتلـى در بورلى هیلز محصور ساخت.
در ایـن اتاق که به شیـوه اى سختگیـرانه تـر از بخـش مـراقبتهاى ویژه بیمـارستـان ضدعفونى شده بـود, هیوز با احتیاط کامل هر چه را که مى خـواست مورد استفاده قرار دهد یک بار دیگر ضد عفونى مى کرد.
در سالهاى اخیر انـواع محصـولات شیمیایى براى ضد عفـونى محیط خانه و محیط کار به بازار آمده است. شامپـوها و صابـونهاى ضـدعفـونـى کننده و باکترى کـش رواج کامل یافته اند.
علاوه بـر آن پتـوهاى باکترى کـش نیز در دسترس خریـداران قرار گرفته که در هنگام استـراحت در زیـر آن, بـاکتـریهاى مـوجـود در محیط را از بیـن مـى برد.
در ژاپـن مسإله آنقدر جدى گرفته شده که یکى از بانکها دفترچه هاى حساب پـس انداز تازه اى در اختیار مشتریان خـود قرار داده که ضد باکترى و عارى از آلودگى هستند.
پـرسشـى که بـراى بسیارى از شهرونـدان در شهرهاى مختلف مطـرح است آن است که بـا وجـود ایـن همه بیماریهاى گوناگون که به وسیله باکتریها و میکربها منتقل مى شود, آیـا انجـام ایـن گـونه اقـدامـات پیشگیـرانه شـرط عقل نیست.
و آیـا راه دیگـرى بـراى مقـابله بـا خطـر ابتلا به بیمـاریها وجـود دارد.
مطالعات دانشمندان در سالهاى اخیر بیش از پیـش ایـن نکته را آشکار ساخته است که وسـواس و اصـرار افـراد بـر عارى نگه داشتـن محیط زیست شان از هر نـوع باکتـرى و میکرب, نتیجه اى معکـوس به بار مىآورد و بر میزان آسیب پذیرى آنان در قبال انـواع بیماریها مى افزاید.
یکـى از بارزترین نمـونه هاى ایـن امر را مى تـوان در کشـورهاى اروپایى و ژاپـن و استرالیا مشاهده کرد که از حیث رعایت استانـداردهاى بهداشتـى و ضـدعفـونـى کردن محیط در تراز بالایى قرار دارند.
در ایـن کشورها بیمارى آسـم و انواع آلرژیهاى تازه رواج چشمگیرى پیدا کرده است.
اصرار بر ضد عفـونى کردن بیـش از حد محیط مـى تواند تـوانایى دفاعى بدن در برابر بیمـاریهایـى مـاننـد دیـابت و آرتـروز را از بیـن ببـرد.
در طـول دوره تطـور ارگانیزمهاى زنـده که به ظهور انسان و شکل گیـرى اجزإ مختلف بـدن او منجـر شـد, سیستـم ایمنـى ایـن ارگانیزمها و در نهایت انسان بـا انـواع میکـربها و بـاکتـریها در تمـاس و در حـال دست و پنجه نـرم کـردن بـوده است.
ایـن مبـارزه به عنـوان مثال, از همان لحظه اى که یک کـودک پا به دنیا مـى گذارد, آغاز مـى شـود. در ایـن نبرد مداوم سیستـم ایمنـى بدن به تدریج روشهاى مقابله با دشمنان مختلف را مىآمـوزد و بر آمادگى دفاعى خـود از طریق ابداع انواع پادزهرها و کـانـالهاى انتقـال مـواد شیمیـایـى بـاکتـرىکـش مـى افزایــد.
اما اگر نوزاد آدمى از همان ابتدا در محیطى عارى از هر نـوع آلـودگى قرار گیرد, درست در زمانى که سیستـم ایمنـى مـى بایـد از راه تجربه و سعى و خطا شکل بگیرد و تکامل پیدا کند, از کار باز مى ایستد.
مشابه ایـن امر را مى توان در رشد تـوانایى تکملى و عاطفـى نـوزادان مشاهده کرد.
در آن دسته از نـوزادانـى که از محبت و تـوجه پـدر و مـادر و اطـرافیـان محـروم مى مانند, سلولهایى که در مغز مسوول رشد قوه تکلـم و نیز بسط تواناییهاى عاطفى و احساسى فرد هستند, به فعالیت نمى افتند و به این ترتیب کـودکى که ایـن گونه بزرگ مـى شـود قادر به بیان احساسات و عواطف خود نیست و در زندگـى آینده خـود از ایـن رهگذر با مشکل روبه رو مى شود.
سیستـم ایمنـى بـدن نیز به همیـن تـرتیب در غیاب مخاطـرات سازنـده, از رشـد باز مى ماند و از تـوانایى لازم براى مقابله با خطراتـى که در محیط است, عارى مى گردد.
گـروهـى از محققـان بـر اساس همیـن رهیافت جـدیـد در تلاشنـد تـا در نحـوه سـاخت واکسنهایى که براى حفظ سلامت نـوزادان ضرورى است, یعنى واکسنهایى نظیر واکسـن ضد فلج و یا واکسـن ضـد کزاز, تجـدید نظر به عمل آورنـد و واکسنهایـى را در اختیار نوزادان قرار دهند که مناسب تریـن عکـس العمل را در سیستـم ایمنى بدن آنان تـولید کنـد. در کشـورهاى صنعتـى پیشرفته بیماریهایـى که با بروز نقص در سیستـم ایمنـى ارتباط دارند در ظرف چند دهه گذشته به نحـو گسترده اى رو به افزایـش گذارده است.
اکنـون در انگلستان و استـرالیا 20 تا 30 درصـد جمعیت به آسـم مبتلا هستنـد و در آمریکا این بیمارى سالانه مـوجب مرگ 5 هزار بیمار مـى شـود. ایـن در حالـى است که انـواع داروهایى که براى تسکیـن مجارى هـوایى متـورم شده در ششها مناسب است, در اختیار مبتلایان قرار دارد.
بیماریهایـى نظیر تب یـونجه و اگزما و از همه بـدتـر مـرض قنـد و دیابت نیز رشـد سرسامآورى پیدا کرده است.
در مطالعاتى که در نقاط مختلف اروپا به انجام رسیده ایـن نکته روشـن شده است که ازدیاد شمار مبتلایان به آسـم صرفا به دلیل وجـود آلـودگى هوا و یا گرد و غبار و حشـرات ریزى که در گـرد و غبـار زیست مـى کننــد, نیست.
چرا که در بخشهایى از جنوب سـوئد که میزان آلودگى هوا بسیار کـم است و از گرد و غبار و آلـودگـى در محیط خانه نیز کمتر اثرى یافت مى شـود, درصد مبتلایان به آسـم بسیار بالاست.
بررسیهایى که در کشـورهاى آفریقایى صـورت گرفته نیز آشکار ساخته است که آن دسته از کـودکانـى که در سنین پاییـن به سرخک مبتلا شده اند و سپـس بهبـود یافته اند به مراتب کمتر از کـودکانـى که به ایـن بیمارى مبتلا نشده اند در معرض گرفتار شدن به انواع آلرژیها هستند.
در ژاپـن به همه کـودکان مـدرسه اى واکسـن ((ب.ث.ژ)) زده مـى شـود که حاوى باکترى ضعیف شـده سل است. اما تنها 60 درصـد از ایـن کـودکان در بـرابـر بیمارى مقـاوم مـى شـوند. ایـن قبیل کودکان تا سه برابر بیـش از دیگر کـودکان در برابر ابتلا به انواع آلرژیها و آسم مقاوم هستند.
مطـالعه دیگـرى نشـان داده انـواع آلـرژیها و نیز آسـم در میــان آن دسته از دانـشآموزان مدرسه نظام در ایتالیا که پادتـن هیپاتایتیس آ, را دریافت کرده اند, به مراتب کمتـر از دیگر افـرادى است که ایـن واکسـن را دریافت نکرده انـد. البته چنیـن نیست که همه متخصصان به رابطه میان ابتلا به انـواع ضعیف برخى از بیماریها و ایمـن شـدن در بـرابـر آلـرژیها و آسـم معتقـد بـاشنـد.
منتقدان این نظریه به ایـن نکته اشاره مـى کنند که در محله هاى پرجمعیت و برزنهاى درون شهرهاى بزرگ در آمریکا که عمدتا مسکـن افراد کم درآمد و یا فقیر است, میزان ابتلا کودکان به انـواع بیماریهاى عفـونى زیاد است, در عین حال همیـن کـودکان در سنیـن بـالاتـر به انـواع آلـرژیها و آسـم نیز مبتلا مـى شـوند.
با ایـن حال محققانى که مـدافع نظریه پـرهیز از افـراط در ضـدعفـونـى کردن محیط هستند, در سالهاى اخیر موفق شده اند شـواهدى بهترى در دفاع از نظریه خـود به دست آورند.
این گروه همچنین به تبیینهاى نظرى قانع کننده ترى در ایـن زمینه دست یافته انـد که چرا برخـى از میکروبها مـى تـوانند سبب بروز واکنـش نادرست در سیستـم ایمنـى بدن شوند. وقتى سیستـم ایمنى بدن به صورت صحیح کار مى کند سلولهاى موسوم بهTh1 پیام برنده هایـى به نام سیتـوکیـنcytokine را به سیستـم ایمنـى ارسال مـى کنـد تا به سلولهاى آلوده شده سیستـم ایمنى دستور دهد که چگونه عامل ناقل آلودگى را از پاى در آورند.
سلـولهاى دیگرى به نامTh2 سیتوکینهاى دیگرى را ارسال مى کنند که دستـورات دیگرى را به همراه مى برند از جمله ایـن دستور که چگونه از تإثیر پارازیتها بر دیواره معده جلـوگیرى به عمل آید. در ایـن حال دستورى که ازTh2 صادر شـده سبب تـولیـد پادتـنlgE و فرا خـواندن برخى سلولهاى دیگر مى شود. ایـن مجموعه سلول آلوده شده همراه با پارازیت را در لایه اى مى پیچند و آن را با سمى از پاى در مىآورند و سپـس محصـول نهایى را در لایه دیگرى از مخاط قرار مى دهند که پارازیت را از جداره روده شستشو مى دهد و بیرون مى کند.
عوامل آلرژىزا مـى توانند سبب تـولیـد عکـس العمل درTh1 یاTh2 شـونـد. اما تنها عکـس العملTh2 است که مى تواند نشانه هاى ابتلا به آلرژى از قبیل آب آمدن از بینى و چشمها را به وجود آورد.
اما چه عاملـى سبب مـى شـود که سیستـم ایمنـى بدن عکـس العملTh2 را ایجاد کند؟ بر اساس نظریه جدید در درون سیستـم ایمنـى بدن رقابتـى میان دو نـوع سلـولTh1 وTh2 برقرار است. اینکه کـدام یک از ایـن دو نـوع سلـول کنترل امـور را به دست گیرند بستگـى به نحـوه عمل سیستـم ایمنـى در دوران کـودکـى و بلـوغ و بزرگسالـى دارد.
در بزرگسالان, اغلب باکتریها مـوجب تحریکTh1 مى شـود. تحریک ایـن سلـول راه براى بروز عوارض آلرژیک را سد مى کند ولـى در مـورد نـوزادان وضع فرق مـى کند. در ایـن دوران بسیارى از سلـولهاى سیستـم ایمنى هنوز شکل نهایى خـود را پیدا نکرده اند و اینکه ایـن سلولها به صـورت سلولهاىTh1 در آیند یا سلـولهاىTh2 بستگـى زیادى به محیطى دارد که نوزاد در آن رشد مى کند.
در محیطـى که کاملا ضدعفـونـى شده نباشد و برخـى میکروبها و باکتریها در آن یافت شوند, سیستـم ایمنى بدن کودک به صورتى شکل مى گیرد که اغلب سلولهاى آن از نوعTh1 خـواهد بـود. اما اگر کـودک در محیطـى کاملا عارى از میکروب و باکترى رشـد کنـد, سلـولهاى ایمنـى بـدنـش عمـدتـا به صـورتTh2 در خـواهنـد آمــد.
و به این تـرتیب ایـن کـودک مستعد ابتلا به انـواع آلرژیها خـواهـد شـد. زیرا با برخورد کودک با هر باکترى تازه, سلولهاىTh2 وارد عمل خـواهند شد و نحـوه فعالیت ایـن سلـولها به گـونه اى است که عوارض و علایـم آلـرژى را پـدیـد مـىآورنــد.
در گزارش هفته نامه علمـى نیـوساینتیست آمده است: محققانـى که مـدافع نظریه تازه هستند اکنون در تلاش روشـن ساختـن ایـن نکته هستنـد که چه نـوع محیط حاوى باکترى بـراى بـدن مفیـد است و از کـدام نـوع محیطها و بـاکتـریها بـایـد پـرهیز کـرد.
به اعتقاد برخـى از ایـن محققان بعضى از باکتریهایى که در خاک و آب مـوجـود است اما در بدن ما یافت نمى شود و براى بدن مفیدند, مى تـوانند سیستـم ایمنى را تقویت کنند. اما در محیطهایـى جدید که ارتباط عامه با طبیعت قطع شده, کـودکان با ایـن گونه باکتریها تماس برقرار نمى کنند و در نتیجه سیستـم ایمنى بدنشان از تـوانایى لازم براى دفاع از خود برخوردار نمى شود.
