در استقبـال از بیستمیـن سـال پیـروزى انقلاب اسلامى
زنـان در آیینه آمار
((قسمت دوم))
گیلداملکى
در استقبال از بیستمیـن سال پیروزى انقلاب اسلامى, مرورى داشتیـم بـر کـارنامه زنان در آینه آمـار. بخـش نخست ایـن مقـاله را در شماره پیـش ملاحظه کردید. آنچه مى خـوانید بخـش پایانى آن مى باشد که به موضـوعات ورزش, اشتغال, بهداشت, و امـور سیاسـى پـرداخته است.
ورزش بانوان: با تـوجه به دیدگاههاى اسلام در خصوص نحوه حضور زنان در میادیـن ورزشى و ضوابط شرعى و ارزشهاى دینى, امکان شرکت و حضـور گسترده زنان در میادیـن ورزش بیـن المللـى با تـوجه به وضعیتـى که اینک ورزش بـانـوان در دنیـا دارد, وجـود نداشته است.
ضمـن اینکه در داخل کشـور نیز با کمبـود سالنهاى ورزشـى مخصـوص زنـان و حتـى در مـواردى بـا نبـود امکـانـات مـواجه بـودیم.
فعالیتهاى ورزشى زنان در چارچوب جدید و مطابق مقررات و قوانیـن اسلامـى از سـال 1360 در قـالب اداره کل آغاز شـد.
در سـال 1373, 116 هزار و 578 نفـر از ورزشکـاران زن در سنیــن مختلف از تـإسیسـات ورزشـى بخشهاى دولتـى و خصـوصـى استفــاده مى کردند.
هر چنـد که ایـن تعداد در مقایسه با خیل عظیـم زنان رقـم بسیار ناچیزى را تشکیل مـى دهـد اما اختصاص بـرخـى از پارکهاى تهران و سایر شهرستانها به ورزش صبحگاهـى زنان, نقـش موثـرى در عمـومـى کـردن ورزش در بیـن بـانـوان ایفـا کرده است.
در ایـن سال بر اساس آمارهاى مرکز آمار, 1664 مربـى و 616 داور زن در رشته هـاى مختلف ورزشـى فعال بـودند.
تعداد ورزشکاران زن در گروههاى مختلف سنـى, بالغ بر 116 هزار و پـانصـد و هفتـاد و هشت نفـر مـى بـاشـد.
ورزشکاران والیبال, شنا و شیرجه, بسکتبال و ژیمناستیک بیشتریـن تعداد ورزشکـار زن را به خـود جذب کرده است.
در بین ورزشها, بیسبال, اسکـواش, بـولینگ و گلف کمتـریـن تعداد ورزشکار را داشته اند.
وجـود امکانات, سالنهاى ورزشـى, مربیان و عوامل مختلف فرهنگى ـ اجتمـاعى در استقبـال از ورزشها مـوثـر است.
پـس از پیروزى انقلاب اسلامـى, ایـران بـراى اولیـن بار با اعزام تیرانداز زن در بازیهاى المپیک شرکت نمـود. هرچنـد که امکان به دست آوردن رکوردى میسر نگردید, اما حضور زن ایرانى, در میادیـن ورزشى بیـن المللى از سـوى صاحبنظران ورزشى به عنـوان گام بلندى در امر ورزش بانوان تلقى گردید.
اشتغال: بـر طبق ماده 6 قـانـون کار, زنان در انتخـاب شغل در جـایـى که شوونات خانوادگى آنان رعایت شود, آزادند. در هیچ یک از قوانیـن کشـور به صراحت مانعى براى اشتغال زنان وجـود ندارد و حتـى بعد از انقلاب اسلامى قوانین حمایتى خوبى در جهت حمایت از شاغلیـن زن تدوین شد.
تـرکیب اشتغال در سال 1355 نشان دهنـده آن است که 752 هزار نفر از زنان شاغل در مناطق روستـایـى و 460 هزار نفـر در نقاط شهرى مشغول به کار بـودند. در حالى که ایـن ترکیب در سال 70 به صورت معکـوس نمـود پیدا مـى کند. در این سال شاغلیـن زن نقاط شهرى با 752 هزار نفر در اولـویت قرار مى گیرند. با وجـود افزایـش جمعیت تا بیش از 5 / 1 برابر, آمارهاى شاغلیـن زن, حکایت از کاهـش درصد اشتغال در مقـایسه بـا سال 55 دارد. در ایـن سـال, درصـد جمعیت شاغل به کل جمعیت برابر 1 / 11 درصد بـوده است در حالى که در سال 70 به 7 / 7 درصـد و در سـال 75 به 6 درصـد کـاهـش یـــافته است.
جمعیت 10 ساله و بیشتر زنان در سال 70 با 67 درصد افزایـش نسبت به سـال 55 فقط 2 درصـد افزایـش شـاغلیـن زن را نشـان مـى دهـد.
ایـن نسبت در سال 75 برابر با 99 درصد افزایش در جمعیت زنان 10 ساله به بالا در مقایسه با سال 55, 45 درصـد افزایـش شاغلیـن را نشان مـى دهـد. به سخـن دیگـر در سال 55, 8 / 10 درصـد از زنان 10 ساله به بالا شاغل بوده اند. ایـن نسبت در سال 70, 6 / 6 درصد و با اندکى افزایـش در سال 75 به 9 / 7 درصد رسیده است. در مجمـوع طـى سالهاى یاد شـده از تعداد زنان شاغل در مقایسه بـا جمعیت کاسته شـده است. اما وضعیت گروههاى عمده شغلـى زنان حکایت از آن دارد که آنان از مشاغل سطح پاییـن به مشاغل میانـى ارتقإ یافته اند.
ایـن امر نیز مـى تـوانـد ناشـى از تغییر تـرکیب اشتغال زنان از مناطق روستایى به شهرى باشد.
مإخذ: گزارش ملى زنان
کما اینکه از تعداد زنان روستـایـى که شاغل به کار بـودنـد, در سال 70 کاسته شده. ایـن گروه عمدتا در مشاغل کارگرى, دامدارى و کشاورزى فعالیت مى کردند. رونق بازرگانى و کارهاى خدماتـى مـوجب جذب تعداد بیشترى از زنان در ایـن بخشها به عنـوان کارمند شـده است. در سال 55 بالاترین درصد اشتغال در بیـن گروههاى سنى 29ـ25 سال بـوده که ایـن نسبت در سال 70 به گـروههاى سنـى 39ـ35 سـال افزایـش یـافته است. در مجمـوع به نظر مـى رسـد بـا رشـد تحصیلات دانشگاهى در بین دختران, ایـن عده دیرتر و پـس از اتمام تحصیلات وارد بازار کار مـى شـونـد. ضمـن آنکه بـا تـوجه به آرا و نظرات مختلف اوایل انقلاب اسلامـى در خصـوص اشتغال زنان, تـا سـالها از استخـدام آنان در مشاغل مختلف کاسته شـده و روند نزولـى اشتغال زنان مـویـد این نکته است.
در سال 75 بیشتریـن تعداد زنان در مناطق شهرى با 456 هزار نفـر, در مشاغل تخصصـى اشتغال داشتنـد.
کارگران صنعت گـر و کشاورزان و ماهیگیران به تـرتیب با 384 هزار و 235 هزار در ردیفهاى بعدى قرار مـى گیرنـد. ایـن دو گروه اخیر عمـدتا در مناطق روستـایـى مشغول به کار بـودنـد. میزان اشتغال زنان در بخـش قانـونگذاران و مقامات عالـى رتبه ادارى است که در سطح کشـور در سـال 75 بـالغ بـر 41 هزار نفـر بوده است.
درصد شاغلیـن زن در وزارتخانه ها و موسسات دولتى از سال 68 روند صعودى داشته است. در ایـن سال 29 درصد از کارکنان دولت را زنان تشکیل مـى دادند. بر طبق آخریـن اطلاعات در سال 1374, 5 / 31 درصـد از زنـان تشکیل دهنـده کـارکنـان دولت هستنـد. بیشتـریـن تعداد شاغلیـن زن به تـرتیب در وزارت آمـوزش و پـرورش, وزارت بهداشت, درمان و آموزش پزشکـى, وزارت دادگستـرى و وزارت فرهنگ و آمـوزش عالـى مـى باشـد. درصـد زنان شاغل در ایـن وزارتخانه ها به ترتیب 6 / 45, 4 / 42, 3 / 27 و 2 / 20 درصـد مـى بـاشـد.
کمتریـن میزان اشتغال زنان در وزارتخانه هاى جهادسازندگى, معادن و فلزات هـر یک با 2 درصد, مجلـس شـوراى اسلامـى با 5 / 4 درصـد و وزارت راه و ترابرى با 3 / 5 درصد مشاهده مى شـود. در جدول, میزان اشتغال زنان در وزارتخـانه ها و مـوسسات مختلف دولتـى به نمایـش گذاشته شده است.
معلمان که بیشتریـن گروه از کارکنان زن دولت را تشکیل مـى دهند, از 102 هزار و 924 نفـر در سال تحصیلـى 56 ـ 1355 به271 هزار و 195 نفر در سال تحصیلـى 71 ـ 1370 افزایـش یافته انـد. ایـن امر حکایت از تـوجه ویژه به تحصیلات دختران و کاهـش درصد بیسوادى در دختران دارد.
در حال حاضـر 6 / 33 درصـد زنان شاغل در بخـش دولتـى داراى مـدرک فوق دیپلـم و بالاتر هستند. ایـن رقـم در سال 1357, بالغ بر 5 / 19 درصد بوده است.
در سال 1372, 236 هزار و 658 نفر از زنان شاغل در بخـش خصـوصـى تحت پوشش سازمان تإمین اجتماعى قرار داشتند. ایـن نسبت در سال 1358, 88 هزار و 263 نفـر بـوده است. اشتغال در زمینه صنـــایع دستـى و قالیبافى از دیگر فعالیتهاى عمده زنان روستایى در بخـش خصوصى است. 75 درصد از تـولیدات صنایع دستى کشـور ما در انحصار زنان است. در رشته هاى پـرده دوزى, گلیـم بافـى, پارچه بافـى و ...
88 درصـد اشتغال, به زنـان اختصـاص دارد.
بهداشت: شاخصهاى بهداشتى در مورد زنان, بیانگر تـوجهاتى است که در طـول سـالهاى اخیـر به اولـویت پیشگیـرى بـر درمـان مبذول شـده است.
کلیه شـاخصهاى بهداشتـى مـربـوط به زنـان ماخذ: گزارش ملى زنان حکـایت از بهبـود وضعیت بهداشت زنـان در مقـایسه بـا سـال 1357 دارد. سـن امید به زندگى در زنان از 3 / 56 سال به 69 سال در سال 1372 افزایش یافته است.
بـا مـراقبتهاى بهداشتـى و بـالا رفتـن بهداشت عمـومـى و ایجـاد شبکه هاى بهداشتى درمانى در سطح کشـور خصوصا مناطق روستایى, مرگ و میر مادران از 245 درصـد هزار تـولـد زنده در سال 1357 به 54 در سال 1372 کاهـش یافته است. ضمـن آنکه 78 درصـد از مادران در سـال 1372 علیه کزاز واکسینه شـده انـد. ایـن نسبت در سـال 1357 برابر با 5 درصد بـوده است. در اختیار گذاردن وسایل ضد باردارى به صورت رایگان در بخشهاى دولتى در کاهـش بارداریهاى ناخـواسته مـوثر بوده و نرخ رشـد جمعیت را که به 8 / 3 درصـد رسیده بـود به 3 / 2 درصـد در سـال 72 و 8 / 1 درصـد در سـال 73 کـاهـش داده است.
در سال 72, 92 درصد از نـوزادان متـولد شـده بالاى 5 / 2 کیلـوگرم وزن داشته که حکایت از بهبـود وضعیت تغذیه مادر مـى کنـد. وجـود 12220 خانه بهداشت و 4000 مرکز بهداشتـى درمانى روستایى و شهرى و تعداد زیادى بهورز زن به گسترش بهداشت عمـومـى زنان کمک کرده است. میزان بارورى کلـى با تعداد فرزندانـى که از یک زن در طـى همه دوران بالقـوه بارورى ناشى مى شـود از 4 / 6 نـوزاد در سال 65 به 5 / 3 نـوزاد در سـال 75 تقلیل یـافته است. ایــن نسبت در سطح جهانـى 04 / 3 نـوزاد و در سطح کشـورهـاى پیشـرفته 71 / 1 نـــوزاد مى یاشد.
سـرویـس دهـى به مادران باردار, کاهـش میزان مرگ و میر کـودکان, پـى گیـرى سیاستهاى پیشگیـرانه در زمینه بارداریهاى ناخـواسته و افزایـش متـوسط سـن ازدواج دختران که در حال حاضر 2 / 23 سال است به علاوه مشکلات اقتصادى خـانـواده ها از عواملـى است که در کاهـش بارورى موثر بوده است.
در حال حاضر, برنامه ریزى بـراى تـربیت و تإمیـن نیروى انسانـى بهداشتـى و درمانـى کشـور نیز به گـونه اى است که حتـى الامکان در تخصصهاى خـاص زنان از پزشکـان و نیـروهاى زن استفـاده شـود. از ایـن رو سهمیه ورودى مـردان و زنـان بـراى کلیه رشته هاى تحصیلـى پزشکـى یکسان شـده و حتـى سهمیه زنان پزشک در برخـى از تخصصهاى ویژه زنـان به نحـو چشمگیـرى افزایـش را نشـان مـى دهد.
مراقبتهاى بهداشتى پیـش از زایمان و کمک قابله هاى آموزش دیده و اجراى طرح ماما روستا, کمک مـوثرى در بالا بردن شاخصهاى بهداشتى خصـوصـا در منـاطق روستـایـى کرده است.
امور سیاسى: پـس از انقلاب اسلامـى, زنـان چه به عنـوان رإى دهنــده و چه به عنـوان نامزدهاى انتخاباتـى, فعالانه در انتخاباتهاى مختلف شرکت داشتند.
روند حضور زنان در مجلس پـس از انقلاب سیر صعودى را نشان مى دهد.
سهم نماینـدگـان زن در دوره هاى اول, دوم و سـوم هـر یک بـا 5 / 1 درصـد, دوره چهارم 3 / 3 درصـد و در دوره پنجـم 1 / 5 درصـــــد از نمایندگان بـوده است. با تـوجه به آنکه 48 درصد از جمعیت کشـور را زنان تشکیل مـى دهنـد. تعداد نماینـدگـان تـا حضـور آرمـانـى فاصله اى نسبتا طولانى دارد. در آخریـن دوره مجلـس شـوراى قبل از انقلاب, 7 درصـد از نمـاینـدگـان زن بـوده اند.
تا قبل از انتخابات اخیـر ریاست جمهورى بالاتـریـن پست سازمانـى زنان مشاورت ریاست جمهور بود, که در حال حاضر با در نظر گرفتـن تـوان بـالقـوه زنان تـوانا و متعهد, زنان تا پست معاونت ریاست جمهورى ارتقـإ یافته و تعدادى از زنان متخصص در رده هاى معاونت وزیر و مشاور مشغول هستند. ضمـن آنکه ریاست محترم جمهور تإکید بیشتـرى در بهره گیـرى از زنـان مستعد و متعهد دارنـــد. قبل از انقلاب اسلامـى بالاتریـن پست سازمانى زنان, وزارت آمـوزش و پرورش بوده است.
