زن و خانواده, فرهنگ و آداب محلى (20)
مراسم عروسى مردم خوى
خانواده عروس براى مدت چهار روز مدعوین را دعوت مى کنند.
روز اول: ((یه گل بخور بیا)) یا ((آسترکبه)) (آستر و سجاف) روزى است که آنچه خانواده داماد اعم از لباس و زینتآلات و کفش و جورابى را که براى عروس خریده اند به همراه شیرینى به منزل عروس مى فرستند و عصر همان روز خود به منزل عروس مى روند. آنان علاوه بر لباس عروس باید براى او اسباب حمام و براى دلاک و مشاطه, خلعت در خوانچه ها بگذارند.
فرستادن خلعت براى مادر, پدر, خواهر و برادر عروس الزامى است و محتویات خوانچه ها باید به نظر تمامى میهمانان برسد.
روز بعد از حنابندان, چند نفر از زنان جوان و دختران فامیل داماد به منزل عروس آمده و به اتفاق او و همراهانش به حمامى که قبلا قرق کرده اند رفته و یک طاقه شال, سر حمامى مى اندازند.
پس از استحمام عروس, دلاکى که او را شستشو داده, مطالبه پول ((فرق باز کردن)) ((یوپولى)) مى کند که از طرف خانواده داماد باید پرداخته شود و گرنه از شانه کردن سر عروس سر باز مى زند.
سپس خانواده داماد در سربینه حمام هر یک شمع روشنى را در دست گرفته و آهنگ موزونى را مى خوانند که ترجمه آن چنین است:
براى گرفتن ماه آمده ایم
براى گرفتن شال آمده ایم
براى پسر سیاه چشم بیگ
آمده ایم یار بگیریم
بعد داخل حمام شده, طاقه شال به سر عروس انداخته و او را بیرون مىآورند و پس از لباس پوشاندن, او را به منزل خودش مى برند.
صبح روز عروسى, چند نفر از ریش سفیدان و مردان محترم فامیل داماد, براى امضاى صورت ریز جهیزیه عروس آمده و در حضور پدر یا ولى دختر, صورت ریز آن را با تعیین قیمت تهیه و امضا کرده و به منزل داماد انتقال مى دهند.
مدعوین نیز گاهى براى ناهار و گاهى براى عصر به منزل عروس دعوت مى شوند. عصر آن روز داماد به اتفاق چند نفر از نزدیکانش براى دیدن پدرزن و مادرزن به خانه عروس مى رود. پس از صرف شربت و شیرینى, پدر و مادر عروس هدیه اى به داماد مى دهند.
پس از رفتن داماد, عده اى از زنان و مردان خانواده او براى بردن عروس مىآیند. مردان نزد پدر عروس و زنان نزد بانوان مى روند. سپس عروس را به مجلس مىآورند. عروس که تا آن روز شاباش نداده, باید شاباش بدهد. بعد پسر کوچکى که از منزل داماد است کمربندى به کمر عروس بسته و مى خواند:
عروس, عروس, دختر عروس
صدفهایت را بند کن عروس
هفت پسر مى خواهم, ته تغارى
دختر, عروس.
و یک کلاه مردانه سر عروس مى گذارد تا اولین فرزندش پسر بشود. آنگاه پدر یا برادر
یا یکى از نزدیکان عروس و دیگران بر درشکه هاى دیگرى سوار مى شوند. نزدیک منزل داماد موکب عروس متوقف مى شود تا داماد به استقبال بیاید. بعد از اینکه داماد به استقبال آمد مجددا بازگشته و در پشت بام یا بالاخانه منزلش مى ایستد. ساقدوش و سولدوش هم در دو طرف او قرار مى گیرند و همین که عروس به حیاط منزل رسید پول و نقل به سر او مى ریزند. سپس عروس و همراهان او داخل اتاق شده, خواهر یا یکى از نزدیکان داماد ظرف شربتى به عروس مى دهد. عروس پس از اینکه قدرى از آن را نوشید به تناسب شخصیت داماد, پول, طلا, نقره یا اسکناس در ظرف انداخته و پس مى دهد.
پس از استراحت و صرف شام, عروس و داماد را دست به دست مى دهند و مدعوین غیر از ینگه ها (یکى از نزدیکان عزیزتر عروس) به منازل خود مى روند.
در روز پاتختى گاه مدعوین به ناهار و گاه براى عصر حاضر مى شوند. به هر حال از منزل پدر, بستگان و دوستان عروس و داماد, خوانچه هاى متعدد شیرینى و قند و خلعت به منزل داماد فرستاده مى شود که باید همه را صورت بردارى کرده و در مجلس جشن تذکر دهند تا همه آگاه شوند.
یک سوزنى و جانماز وسط اتاق پهن کرده آینه و چراغ و صندلى مى گذارند و عروس را آورده سه دور گرد صندلى طواف مى دهند. در گذشته این طواف در اطراف تنور که در تمام خانه ها وجود داشت انجام مى شد و گویا مقصود این بوده که عروس را از ابتدا با کارهاى خانه آشنا کنند. سپس دستمالى که آن را ((دو واغ)) مى نامند بر سر عروس مى گذارند و طفلى با دو تکه چوب آن را برداشته و فرار مى کند. اگر عروس مانع از رفتن آن پسر بشود هیچ; در غیر این صورت باید خلعتى به او بدهد. پس از برداشتن دستمال, نقل بر سر عروس مى ریزند و او را به حضور مادرشوهر و بزرگترهایى که در مجلس هستند, براى دست بوسى مى برند و حاضران شیرینى خورده و متفرق مى شوند. از فرداى روز پاتختى, بازدید عروس شروع شده و ابتدا از منزل پدر و بعدا به ترتیب خویشاوندى, از فامیل شروع و به دوستان ختم مى شود.
