نقاشى هنرمند فلسطینى، نمایش درد، مظلومیت، ایثار و دفاع
در حاشیه برگزارى همایش سه روزه «انتفاضه، گامى به سوى آزادى»
گفتگو با خانم اعتدال شریف
محبوبه پلنگى
همایش «انتفاضه، گامى به سوى آزادى» به همت کمیته دانشجویى دبیرخانه کنفرانس بینالمللى حمایت از انتفاضه فلسطین و با حضور جمعى از افراد سیاسى و فرهنگى ایران و فلسطین و دانشجویان در دانشگاه تهران برگزار گردید. در این همایش سه روزه جمعى از دانشجویان فعال فلسطین به منظور بسترسازى براى طرح علمى و آکادمیک موضوع فلسطین در دانشگاههاى ایران و رایزنى با دانشجویان ایرانى حضور داشتند و استادان دانشگاههاى ایران و فلسطین نیز ضمن ارائه مقالاتى در زمینه موضوعاتى مرتبط با انتفاضه فلسطین به ارائه دیدگاهها پرداختند. در حاشیه این همایش، نمایشگاهى در تاریخ 2/6/82 یک ماهه با هدف حمایت از انتفاضه فلسطین و با مشارکت کمیته حمایت از انتفاضه مردم فلسطین مجلس شوراى اسلامى و باشگاه دانشجویى دانشگاه تهران و فرهنگستان هنر برپا شد که مجموعه آثار یازده هنرمند فلسطینى در این نمایشگاه به معرض دید علاقهمندان موضوع فلسطین قرار گرفت. خانمها اعتدال شریف و سامى الزورد یانوان هنرمندى بودند که در این نمایشگاه شرکت کرده بودند، با خانم اعتدال شریف به گفتگو نشستیم.
* *
پیام زن: خانم شریف، از آنجا که هنر فلسطین همانند هنر همه کشورهاى آزادىخواه داراى زبان و قرائتى است که مشخص است، از آثار به نمایش در آمده در این نمایشگاه صحبت کنید.
- همان طور که مىدانید و مىبینید، آثار یک هنرمند فلسطینى و آثار به نمایش در آمده در این نمایشگاه از نظر کیفیت، زبان و بیان بسیار خاص است و تک تک این آثار از نظر زبان و بیان قابل توجه و تحلیل است. آثارى که در این نمایشگاه به معرض دید گذارده شده است، اثر هنرمندانى است که همگى در کشورهاى همجوار فلسطین زندگى مىکنند و به این ترتیب از نزدیک با مشکلات و مسائل سرزمین مادرىشان درگیر هستند و همه آنها پر از رمز و رازند و به نوعى مبارزه مردم فلسطین را به همه آزادىخواهان تفهیم مىکند.
هنرمندان فلسطینى که در کشورهاى همجوار زندگى مىکنند چگونه مىتوانند اثرى را خلق کنند که گویاى مبارزه و مقاومت مردم آن سرزمین باشد در حالى که آنها با سرزمینشان فاصله دارند؟
- ما لحظه به لحظه در جریان اخبار و زندگى جارى در سرزمینمان هستیم و در کلیه آثارى که مىبینید همه حاکى از بیان حقیقت و حقانیت مردم ما و مبارزه و مقاومت همه فلسطینىها و بازگشت به کشورمان است و روح ما با آنها پیوند دارد و ما مىخواهیم به کشورمان برگردیم نه جاى دیگر.
از خودتان بیشتر بگویید که در خلق آثار چه احساسى دارید و چگونه با تصویر، خود را به مردمتان پیوند مىزنید؟
- ما هنرمندان فلسطینى براى زنده نگه داشتن شعلههاى درونى قیام مردم فلسطینى از هیچ تلاشى فروگذار نمىکنیم و با وجودى که طى چهل سال گذشته مجبور بودیم در کشورهاى همسایه فلسطین سکنى داشته باشیم، آثار هنرىمان را در شرایطى که در اردوگاههاى اسکان آوارگان و در شرایط نامساعد و نابسامان به سر مىبردیم خلق کردیم. به همین دلیل آثار هنرى ما تحت تأثیر این شرایط از فضاى خاصى برخوردار است.
مردم دنیا از جمله ایران، فلسطین را با انقلاب سنگ و انتفاضه مىشناسند در حالى که امروز ما شاهد آثارى به این عظمت و زیبایى از هنرهاى تجسمى فلسطین هستیم. آیا در زمینههاى دیگر هنرى مردم فلسطین فعال هستند؟
- کمیته هنرمندان فلسطینى که از 30 سال پیش تشکیل شده و بسیارى از بانیان و هنرمندان این کمیته در طى سالها از دنیا رفتهاند. کمیته هنرمندان فلسطینى در 50 کشور دنیا از جمله سوئیس، اسپانیا، پرتغال، مسکو، هلند، فنلاند، آمریکا، مصر، امارات و ... نمایشگاههایى برگزار کردهاند.
شما عضو این کمیته هستید؟
- بله و در اغلب این نمایشگاهها آثارم حضور داشته است.
رژیم غاصب صهیونیستى، نسبت به برگزارى این نمایشگاهها و نمایش مظلومیت مردم فلسطین عکسالعملى نشان نمىدهد؟ و به زبان دیگر آیا آثار هنرى در این جنگ و مقاومت آسیبى دیده است یا نه؟
- یادم مىآید در سال 1982 در بیروت نمایشگاهى بزرگ برگزار گردید که با حرکت حسابشده نیروهاى صهیونیستى، آن مکان بمباران شد و بسیارى از آثار هنرىِ هنرمندان فلسطینى از بین رفت. صهیونیستها حتى تاب و توان دیدن آثارى را که غصب ایشان و مظلومیت مردم را مىرساند نداشتند و این کار و عمل از سوى اشغالگران، پافشارى دولت غاصب براى اثبات گفته ناحقش که «قدس» عربى نیست را مىرساند. اما هنرمند فلسطینى تلاش مىکند تا میراث پراکندهشده خود را در جهان جمعآورى و احیا کند و مرتباً از آن در هر مجالى که بتواند سخن بگوید.
شما از رمز و راز آثار نقاشى و مجسمهسازى هنرمندان فلسطینى گفتید؛ به چند تا از آنها مىشود اشاره کنید.
- کبوتر که در اغلب آثار هنرمندان فلسطینى هست نشانه پرندهاى است که به لانهاش برمىگردد و زن همان طور که مىبینید در بیش از 9 درصد آثار دیده مىشود، نمادى از عشق و وفادارى است.
اشاره به زن کردید. در اغلب آثار هنرمندان فلسطینى در این نمایشگاه زن دیده مىشود.
- به نظر ما فلسطینىها، زن همان عشق و وفاست. زن مادر و همسر است، زن زمینى است که مرد و مبارزه را به بار آورده است و در حقیقت عنصر زیباترین میراثهاست. زن کبوترى سفید است. زن براى اثبات تمدن و میراث فرهنگى و انتقال آن به نسلهاى آینده در حال مبارزه است.
با توجه التقاطىشدن فرهنگ مردم فلسطین به جهت مهاجرت و تأثیر فرهنگهاى مختلف در تربیت و حفظ آداب و رسوم اصیل فلسطینى و انتقال میراث فرهنگى، مسئولیت زنان فلسطینى در خارج از مرزها بیشتر است و در داخل از کشور هم دمیدن روح مبارزه؛ در این مورد نظر شما چیست؟
- مردم فلسطین در سراسر دنیا پراکنده شدهاند و به طور طبیعى بچههاى آنان در سرزمینهاى دیگر زاده مىشوند. اما یک فلسطینى، یک زن فلسطینى ایمانى دارد که در حفظ فرهنگ ملى و میراث فرهنگىاش احساس مسئولیت مىکند و براى حفظ آداب و رسوم و فرهنگ فلسطینى، پاىبندى به اعتقادات و میراث فرهنگى وجود دارد و در کمتر جایى از دنیا دیده شده است که این فرهنگ کمرنگ شود و با تشکیل کمیته میراث فرهنگى فلسطین در این خصوص تأکید بیشتر مىکنیم.
در آثار و خلق اثر هنرى تا چه حد پاىبندى به حفظ میراث فرهنگى وجود دارد؟
- در نقاشىهایمان جلوههایى از فرهنگ فلسطین را در کنار مبارزات این مردم به نمایش مىگذاریم. براى مثال مىتوان به ترسیم پیکر زنان فلسطینى با لباس محلى که بیش از 200 سال قدمت دارد اشاره کرد.
چه تعداد هنرمند نقاش فلسطینى اعم از مرد و زن در جهان وجود دارند و آیا همه اینها در رابطه با مبارزه و مقاومت انتفاضه آثارشان را تخصیص دادهاند؟
- حدود 55 هنرمند درجه یک فلسطینى در سراسر دنیا پراکنده هستند که در این نمایشگاه تنها با 20 نفر از آنها ارتباط برقرار گردیده است و آثارشان را به ایران منتقل کردهایم. اما مىتوان گفت همه آنها متأثر از مقاومت چندین ساله کشورشان هستند و با آخرین تحولات فلسطین هماهنگ هستند.
من یک بار دیگر این سؤال را مطرح کردم که یک هنرمند فلسطینى چگونه مىتواند در خلق آثار هنرى با آخرین تحولات فلسطین هماهنگ باشد در حالى که در خارج از مرزها زندگى مىکند؟
- اگر چه در خارج از مرزها زندگى مىکنیم ولى سعى مىکنیم آن گونه زندگى کنیم که گویى در داخل سرزمین خود هستیم، چه در حفظ آداب و رسوم و نوع لباس پوشیدن و حتى غذا خوردن و آثارمان رنگ و بوى وطن دارد. مگر نه اینکه آیتاللَّه خمینى سالها دور از وطن بود و در پاریس بود ولى حوادث وطن را دنبال مىکرد؟
به تشکیل کمیته میراث فرهنگى اشاره کردید، این کمیته چیست و با چه اهدافى تشکیل شده است.
- کمیته میراث فرهنگى فلسطین در بیروت تشکیل شده است و سعى و تلاش در حفظ و احیاء فرهنگ پراکنده فلسطین را دارد. به همین دلیل در همه مجالس و کنفرانسها هر مجالى که باشد راجع به آن حرف مىزند و در هر نقاشى، آن را رسم مىکند تا زمانى که به سرزمین مادرى و آباء و اجدادىمان برگردیم. تئاتر، هنرهاى زیبا، لباس سنتى، موسیقى و آواز فلسطینى و ... همه جزئى از میراث مردمى فلسطین هستند و ما فعالیت و تلاش مىکنیم تا آن را زنده نگه داریم.
در کنار سنگ قلابها و اطلاعات یکسویه از جمع مردم فلسطین و سلطهاى که رژیم صهیونیستى روى این مردم دارد، هنر مقاومت در زمینه شعر و تجسمى را در زندگى مىتوان دید؟
- آنچه که ما تصویر کردیم، سختىهاى مقاومت و زندگى مردم در خیمهها و خیالات و رؤیاى بازگشت خودمان به وطن و همچنین صورتهاى زیباى رزمندگان را رسم کردیم.
باران و مردم در زیر باران در چادرهاى آوارگان را رسم کردیم و اسلحه و سنگ قلابها را و آفتاب را که سمبل آزادگى است و این آثار را در قالب پوستر در سراسر دنیا و وطنمان به نمایش گذاشتیم و به درون زندگى مردم رسوخ دادیم.
ما تاکنون بدون هیچ کمک و مساعدتى آثار را با وجود سختى شرایط زندگى از شهرى به شهر دیگر و از کشورى به کشور دیگر بردهایم تا حقانیتمان را اثبات کنیم. تا اینجا که در کشور جمهورى اسلامى ایران با حمایت فرهنگستان هنر این نمایشگاه را برگزار کردیم.
از چگونگى برگزارى این نمایشگاه صحبت کنید.
- همان طور که گفتم این نمایشگاه که اکنون در تهران در گالرى صبا، فرهنگستان هنر برگزار شد گام منحصر بهفردى بود و به عنوان جلوهگاه حمایت دولت ایران از نهضت انتفاضه مىباشد.
در آخر، پیامى براى مردم ایران که با مبارزات فلسطین، همیشه همگام و همسو بودهاند!
- همان طور که شما در طرحها، نقاشىها و معمارىهایتان، تاریخ هنر ایران را مىبینید، ما هنرمندان فلسطینى در آثارمان، در هر جاى دنیا که باشیم به بیان حقانیتمان تأکید خواهیم کرد و به بازگشت به کشورمان اشاره خواهیم داشت، ما به کشورمان باز خواهیم گشت و کبوتر آثار ما، کبوترى است که به سرزمینش برمىگردد.
پیام زن: با تشکر از اینکه وقتتان را به ما دادید.
