گفتگو با شخصیتهاى زن فلسطینى
فریبا انیسى
ماهىهاى ساحل مدیترانه ماهىهاى بىترانه اسیرند ...
پیشدرآمد
اولین همایش دانشجویى «نقش زن در انتفاضه فلسطین» با شرکت تعدادى از اندیشمندان ایرانى و مبارزان فلسطینى در روزهاى 16 و 15 مهرماه سال جارى در دانشکده فنى دختران شریعتى - تهران برگزار شد.
هدف از برگزارى این همایش از سوى روابط عمومى دانشکده فنى چنین اعلام شد: گسترش دید و نگرش نسل جوان به ویژه دانشجویان کشور، پرورش احساس مسئولیت و عمل؛ تکلیف در راستاى حدیث شریف «من اصبح و لم یتهم بامور المسلمین فلیس بمسلم» و تأکید بر این وظیفه واجب اسلامى، دشمنشناسى جهت حفظ امنیت و از بین بردن تفکر بىتفاوتى دانشجویان در رابطه با مسئله فلسطین، تأکید بر دشمنى عام صهیونیزم با همه ملتهاى مسلمان و انتقال تفکر دفاع از قضیه فلسطین به عنوان ارزش و آرمان خاص به نسل جوان کشور.
حجتالاسلام و المسلمین محتشمىپور، دبیر کل کنفرانس بینالمللى حمایت از انتفاضه در مراسم افتتاحیه همایش گفت:
امروز هویت و ماهیت فلسطین و ملت فلسطین بستگى به انتفاضه دارد. اگر زنان و دختران شجاع فلسطینى در عرصه انتفاضه نباشند، انتفاضه شکست مىخورد و اگر انتفاضه نابود شود ملت فلسطین نابود مىشود و نقشه جغرافیایى فلسطین توسط اسرائیل و امریکا از صحنه جهان محو مىشود، پس زن فلسطینى محور فلسطین و محور آزادى فلسطین است.
حجتالاسلام و المسلمین کروبى، رئیس مجلس شوراى اسلامى در پیامى به همایش اعلام کرد: در دوران دفاع ملت فلسطین و انتفاضه مقدس نقش زنان فلسطینى کمتر از مردان آن دیار نبوده است. نگاهى گذرا به کار نامه انتفاضه، مؤید این مدعا است. ایشان همچنین از عموم نویسندگان و هنرمندان و شعرا خواستند تا نقش زنان را در جریان انتفاضه فلسطین به شایستگى ترسیم نمایند.
خانمها فاطمه عامرى و مرضیه ذاکرى از دانشگاه امام صادق(ع) مقاله «تبلور زن در شعر مقاومت» را ارائه دادند و با اشاره به اشعار پیرامون زنان فلسطینى به بررسى نمونههایى از این اشعار پرداختند.
دکتر رانیه ماضى، نماینده مرکز حمایت عمومى از فلسطین، ضمن بررسى نقش زنان در طول مبارزات، نقش زن و مرد فلسطینى را جدانشدنى توصیف کرد.
فریال شیخسلیم؛ مدیر امور آوارگان و عضو پارلمان فلسطین، وضعیت زنان و کودکان فلسطینى را در برخى از اردوگاهها از جمله اردوگاههاى لبنان اسفبار خواند. به زعم ایشان سوء تغذیه شدید، تولد فرزندان بیمار و مرده، فشار اجتماعى و اقتصادى بر جامعه آوارگان فلسطینى زندگى را بسیار سخت نموده است.
دکتر حسنیه اصلاحجاد استاد دانشگاه در سرزمینهاى اشغالى، وضعیت آموزشى زنان و دختران را اسفبار خواند و آن را توطئه شوم صهیونیزم دانست.
در بیانیه پایانى همایش تأکید شد:
به اعتراف تئوریسینهاى کهنه کار صهیونیست، شهادتطلبان فلسطینى، «پدیدهاى هولناک» هستند که با خون خود «سلاح راهبردى» ساخته و به شکلى «معجزهآسا» بر تجهیزات و ادوات مدرن نظامى اسرائیلى و امریکایى چیره شدهاند ... امروز زنان و دختران زینبگون فلسطینى همدوش و همپاى مردان و برادران خود، جامه سرخ احرام بر تن و اطراف معراجگاه پیامبر طواف مىکنند و بر گرد قبله اول مناسک حج خونین به جا مىآورند.
امروز کلید رمز شکست صهیونیزم و آزادى فلسطین، در گرو حمایت و پشتیبانى آگاهانه و هوشیارانه از نسل شهادتطلب فلسطینى است.
در این مراسم شاعران عبدالجبار کاکایى، استاد سبزوارى و علیرضا قزوه، به قرائت اشعار در این زمینه پرداختند.
آنچه مىخوانید گفتگوهایى است که در حاشیه این همایش با شخصیتهاى زن فلسطینى انجام شد.
* *
دانشآموزان من؛ خواب سنگها را بشکنید
آى دانشآموزان غزه
ما را بیاموزید مرد بودن را
که مردان ما سست و بىحال گشتهاند
ما را بیاموزید که چگونه سنگ در دستان کودکان، الماس گرانبها شده است
لطفاً خود را معرفى نمایید.
حسنیه اصلاحجاد؛ داراى دکترا در رشته علوم سیاسى هستم که استاد دانشگاه بیرزیت در راماللَّه در فلسطین اشغالى مىباشم. متأهل هستم، 51 سال دارم و سه فرزند به نامهاى ماهر، سرین و یاسمین دارم.
از چه زمانى وارد مبارزات سیاسى شدهاید؟
از سن 14 سالگى.
در مورد آموزش زن فلسطینى بگویید.
همچنان که در مقالهام ارائه دادم، زنان فلسطینى قبل از افتتاح مدرسه براى مردان در دوران قیمومت انگلیس در 1917، داراى مدرسهاى خاص بودند. اما به خاطر مسائل مربوط به دزدیدن دختران و رواج فساد و ... از رفتن به مدرسه جلوگیرى به عمل مىآمد به طورى که پس از 20 سال تنها چهار درصد زنان باسواد بودند. نقش زنان در این دوران صرفاً سنتى و دور از مسائل سیاسى و ... بود.
چگونه زنان وارد عرصه مبارزه شدند؟
گرچه صهیونیستها از زنان استفاده مىکردند، زنان صهیونیست اسلحه حمل مىکردند و در اقدامات شهرکسازى شرکت مىکردند اما جنبش ملى توجه زیادى به زن نمىکرد. در 1936 زنان روستایى وارد مبارزات شدند اما حرکت جدى زنان در 1963 با تشکیل سازمان آزادىبخش فلسطین (ساف) بود. اما پس از فاجعه اسلو نقش آنان دوباره مورد اغماض قرار گرفت.
آیا فعالیت زنان یهودى هنوز هم ادامه دارد؟
در واقع چیزى که بین ما و آنها وجود دارد درگیرى است. البته اکثر زنان فلسطینى یهودى در این اقدامات شرکت نمىکنند اما زن یهودى صهیونیست مرتکب این اقدامات مىشود. البته در مبارزات، تمام اقشار شرکت مىکنند ولى ما خواستار جنگ نیستیم؛ ما خواستار سرزمین اجدادى خودمان هستیم؛ آنها از فرانسه از امریکا و از ... آمدهاند و سرزمین ما را غصب کردهاند و با مسموم کردن زمینهاى کشاورزى، از بین بردن صنایع کوچک و ... سعى در فلج کردن اقتصاد و توان مالى فلسطینیان دارند.
تأثیر این همایشها به نظر شما چگونه است؟
مهم این است که تجارب خود را با یکدیگر مبادله کنیم و به صورت علمى دشمن را بشناسیم. هر کس باید نقش خود را ایفا کند. یک دانشجوى صهیونیست از طرق مختلف مثل آموزش زبان عبرى، جمعآورى کمکهاى مالى از طریق اینترنت و ... در جنبش صهیونیسم شرکت مىکند. ما داراى قدرت بیشترى هستیم و با کمک به فلسطینیان در بند در سرزمینهاى اشغالى و ... مىتوانیم عمر او را کوتاه کنیم.
فلسطین زخمى بگو چند صبح
به بیدارى شانهها مانده است
در عرصه فعالیتهاى سیاسى، زنان فلسطینى نیز کار مىکنند، در تنظیم بیانیه، تدوین قطعنامه و ... آنها به هر درى مىکوبند تا مظلومیت فرزندان سرزمین خود را به گوش جهانیان برسانند.
* *
دکتر رانیه ماضى
من رانیه ماضى هستم نماینده مرکز حمایت عمومى از فلسطین. البته دکتراى من دکتراى افتخارى از ژنو مىباشد. به خاطر فلسطینیان مدتهاى زیادى را در سازمان ملل متحد و سازمانهاى وابسته فعالیت کردهام.
اقدامات شما در سازمان ملل متحد چگونه بود؟
هنگامى که در سازمان ملل متحد کار مىکردم ابتدا خوشحال بودم که براى آزادى فلسطین اقدام مىکنم اما بعد ناراحت شدم چون خودم را در جنایات آنها شریک مىدانستم. گروه کارى مطالب را جهت قطعنامهها جمعآورى مىکرد. سازمان ملل متحد 11 بار قطعنامه صادر کرد. از سال 1948 و قطعنامه 294 تاکنون یازده قطعنامه براى فلسطین صادر شده است اما فایدهاى نداشت.
حالا ما چکار کنیم. منتظر باشیم تا ما را بمباران کنند. وقتى صدام به حلبچه حمله کرد همه رسانهها اعلام کردند به مردم خودش حمله کرد و آنها را کشت. اما من شاهد بودم هواپیماهاى اسرائیلى مزارع فلسطینیان را با بمبهاى شیمیایى مورد حمله قرار دادند و مزارع و کشتزارهاى ما را نابود کردند اما صداى هیچ رسانهاى در نیامد. بنابراین فعالیت در حیطههاى بینالمللى جواب مناسب به ما نداده است.
در باره نقش زنان در انتفاضه چه نظرى دارید؟
زن فلسطینى در حجاب و در لباس
در صحبت و در سکوت
در تولد و در مرگ
من آتش شعلههاى شعر خود را آوردهام
به قول محمود درویش، درگیرى ما فرهنگى است. همین زن شهادتطلب که دختر 19 ساله بود، در اردوگاه جنین آموزش دید. پسرعمویش شهید شد و او شاهد جنایات رژیم صهیونیستى در جنین بود که چنین حماسهساز شد. این مقاومت توان نظامى و کارآیى اسرائیل را از بین مىبرد. اسرائیل نشان داده است که مرز نمىشناسد براى همین موضوع است که پس از این عملیات شهادتطلبانه به سوریه و لبنان حمله کرد. در صورتى که قبل از این عملیات احتمال حمله به کشورهاى دیگر را نمىدادیم. بنابراین وظیفه ما مقاومت است و زن فلسطینى همپاى مرد فلسطینى در این مبارزه شرکت مىکند، اما بیشتر فعالیت او در حوزه فرهنگى است.
مقاومت و انتفاضه، بهترین راه مبارزه در جبهه فرهنگى است. حتى پوشیدن لباس سنتى فلسطینى سلاح مبارزه است. در صورتى که قبلاً مادران فلسطینى مىگفتند مىترسیم لباسى از رنگهاى پرچم ملى فلسطین بپوشیم. ما با کتاب و ... توانستیم به آنها ثابت کنیم که این لباس مخصوص فلسطین و لبنان و لباس ملى ما است.
به قول محمود درویش:
درگیرى ما درگیرى زمین با زمین نیست
درگیرى آب با زمین نیست
درگیرى فرهنگ و تمدن است.
* *
فلسطین، خاک آزادگان نجیب
لیلا خالد، دخترى از دهه 70 است. شرکت وى در عملیات هواپیماربایى که از سوى ارتش آزادىبخش فلسطین انجام گرفت براى دختران آن دوره حیرتانگیز بود.
او از زنان آزاده فلسطینى است، از مبارزان سنگر و خون.
لیلا خالد
من لیلا خالد هستم. در حیفا در فلسطین به دنیا آمدم. تحصیلاتم را در فلسطین و در جنوب لبنان ادامه دادم.
وضعیت خانوادگىتان چگونه است؟
متأهل هستم. به خاطر وضعیت همسرم که مدتى در زندانهاى اسرائیلى به سر برده بود و هماکنون تبعید شده است، در اردن زندگى مىکنم. الان عضو پارلمان فلسطین، عضو مجمع عالى فلسطین، عضو کمیته مرکزى جبهه آزادىبخش فلسطین و عضو شوراى ادارى اتحادیه سراسرى زنان فلسطینى هستم و دو فرزند دارم.
اینک وضعیت زن فلسطینى چگونه است؟
زنان فلسطینى در دو قسمت هستند. زنان در سرزمینهاى اشغالى؛ مسئول حمایت از رزمندگان، تحریم کالاهاى اسرائیلى، پشتیبانى از خانواده هنگام هجوم دشمن، پشتیبانى از خانواده هنگام آوارگى و تخریب خانه، حمایت از خانوادههاى شهدا و به طور کلى مسئول تحکیم وحدت در فلسطین هستند و در خارج از سرزمینهاى اشغالى، حمایت از انتفاضه؛ تبلیغات براى حمایت از رزمندگان، جلب حمایتهاى بینالمللى و جهانى و نیز جمعآورى کمکهاى مالى و ... بر عهده او است.
در هر صورت زندگى در سرزمینهاى اشغالى بسیار سخت شده است. وضعیت اقتصادى اجتماعى و سیاسى فلسطینیان بسیار نگرانکننده است.
در باره همایش «زن در انتفاضه فلسطین» چه نظرى دارید؟
در مبارزات ما زن و مرد از هم جدا نیستند و براى یک هدف مبارزه مىکنند اما این همایش فقط نقش زن را در نظر گرفته است. امیدوارم این صحبتها محدود به یک بیانیه و شعار نباشد بلکه تا حد عمل پیش رود. با توجه به اینکه مسئله فلسطین فقط خاص فلسطینیان نیست بلکه مربوط به تمام جهان است زیرا ایدههاى صهیونیزم مرز نمىشناسد. حضور زن هم یک پدیده اجتماعى است که آغاز و پایانى دارد و پایان این حضور تا وجود اشغالگر نمىتواند متوقف شود یعنى تا وقتى که اشغالگر خارج شود و پناهندگان به کشور بازگردند و یک دولت فلسطینى تشکیل شود این نقش ادامه دارد و همایش باید این پیام را به سراسر جهان برساند.
در مورد مردم ایران چه نظرى دارید؟
مردم ایران به ما کمک زیادى کردهاند من فراموش نمىکنم که اولین شهادتطلب انتفاضه یک ایرانى بود به نام آقاى مظفر. هماکنون ایرانیان کمکهاى زیادى به ما مىرسانند حتى بورس تحصیلى به مردم فلسطین براى ادامه تحصیل دادهاند، مجروحین ما را در بیمارستانها پذیرفتهاند و ... . من از ملت ایران با تمام وجود تشکر مىکنم.
* *
در انتفاضه عشق به تعبیر مىرسد
این سرزمین مقدس شهادت مىدهد
قصه آتش و خون را
و قصه بىپناهى دخترکان عروسک گمکرده را
فریال شیخسلیم، مدیر امور آوارگان و عضو پارلمان فلسطین
فریال شیخسلیم؛ مدیر امور آوارگان و پناهندگان فلسطین، در این زمینه در انجمنهاى فلسطینى فعالیت مىکنم و هماکنون در لبنان ساکن هستم.
در باره وضعیت پناهندگان چه توضیحى دارید؟
در اردن وضعیت آوارگان فلسطینى تا حدى خوب است. اگر شناسنامه اردنى دریافت کنند مىتوانند در زمینههاى مختلف فعالیت داشته باشند. در سوریه آوارگان داراى شناسنامه، داراى حقوق شهروندى مثل شهروندان سورى هستند حتى مىتوانند در زمینههاى سیاسى فعالیت داشته و عضو ارتش باشند و تحصیلات عالیه خود را در کشور سوریه ادامه دهند. اما در برخى کشورها این طور نیست.
در صحبتهاى خود اشاره به وضعیت آوارگان در لبنان داشتید. مىتوانید در این زمینه توضیح دهید.
در لبنان، وضعیت آوارگان فلسطینى کاملاً متفاوت است به طورى که فلسطینیانى که در لبنان هستند اجازه کار کردن و فعالیت اقتصادى ندارند. حتى اگر فردى 55 سال در لبنان به سر برد براى کار کردن و انجام فعالیتهاى اقتصادى و اجتماعى باید از دولت لبنان اجازه داشته باشد و اگر غیر از این باشد او را به اردن اخراج مىکنند. آنها قادر به تردد و ورود و خروج از اردوگاه نمىباشند. براى مسافرت باید شناسنامه، برگه تردد و مجوز عبور دولت لبنان ارائه دهند. حتى ورود مصالح ساختمانى براى انجام ساخت و ساز در خانههایى که در اردوگاه احتیاج به تعمیر دارد ممنوع است.
دلیل این همه سختگیرى چیست؟
افراد خاص و مسئول در لبنان مسیحى هستند و نمىخواهند تعداد مسلمانان در لبنان زیاد شود بنابراین به ما مجوز رسمى بودن حقوق شهروندى نمىدهند. با آنکه ما اعلام کردهایم مىخواهیم به سرزمینهاى خودمان بازگردیم و مىخواهیم داراى «حق بازگشت» باشیم، اما آنها به این مسئله اهمیتى نمىدهند و اعتقاد دارند که احتمال دارد در سرزمین لبنان باقى بمانیم و تعداد مسلمانان را افزایش دهیم و این امر خطرى براى مسیحیان در کشور لبنان باشد. در واقع شرایط را طورى در نظر مىگیرند که فلسطینیان راضى به ترک سرزمین لبنان شوند. آوارگان تأمین اجتماعى و بهداشتى ندارند و پس از مجروح شدن از کار برکنار مىشوند، صاحب خانه نمىشوند، حق ارث براى فرزند و حق ایجاد ارگانهاى اجتماعى را ندارند. این خیلى سخت است.
سازمانهاى فعال در امور زنان و انجمنها چگونه در لبنان شکل مىگیرند؟
انجمنها و سازمانها در داخل کشور لبنان اگر مجوز قانونى از دولت لبنان نداشته باشند تحت پیگرد قرار مىگیرند. بنابراین فعالان لبنانى مجوز فعالیت انجمن مىگیرند و تشکیل مىشوند. در این انجمنها فلسطینىها مىتوانند عضو شوند و با مشارکت لبنانىهاى مسلمان به فعالیت خود ادامه دهند. البته باید آگاهانه و منطقى در این انجمنها و سازمانها عمل نمود و از طریق آنها با سازمانهاى حقوق بشر و دیگر سازمانهاى بینالمللى رابطه برقرار نمود. در غیر این صورت فعالیت فایدهاى ندارد.
معناى اسم فریال چیست؟
نمىدانم. پدربزرگ من به عثمانىها نظر خوبى نداشت و به همین دلیل نام فرزند ملک مصر (پدر ملک فاروق) را بر من گذاشت؛ «فریال». اما بعد از ازدواج همسرم نام مرا عوض کرد و سمیرا گذاشت. اما به خاطر فعالیتهاى سیاسى و براى اینکه بتوانم گذرنانه شخصى بگیرم و راحت تردد نمایم به نام «فریال شیخسلیم» معرفى مىشوم.
با تشکر از وقتى که در اختیار ما گذاشتید، آرزوى موفقیت شما را داریم.
* *
شاهد باشید؛ این زن در طره گیسویش؛ تفنگ نهفته دارد
صاحبان اصلى فلسطین، مردمى هستند که با خون خود اشغالگران غاصب را از سرزمین خود بیرون مىکنند و یادگارهاى گمشده را از سینه دشمن بیرون مىکشند، یادگار سرزمین خون و قیام را، آزادى را ...
خدیجه شیخعلى، مادر شهید
من خدیجه شیخعلى هستم. در فلسطین در جوره عسگران به دنیا آمدم. پسرم در راماللَّه بعد از مقاومت 72 ساعته در برابر یورش نظامیان رژیم اشغالگر قدس به شهادت رسید.
چه احساسى دارید از اینکه هماکنون در ایران به سر مىبرید؟
دولت ایران یعنى دولت اسلام و اسلام انتفاضه را در فلسطین تأیید کرده است. حامى انتفاضه و فلسطین است و ما از این عمل آنها تشکر مىکنیم.
در باره وضعیت زندگى در فلسطین اشغالى بگویید.
ما در فلسطین در شرایط اسفبارى به سر مىبریم. از نظر فرهنگى، اقتصادى و اجتماعى وضعیت ما خیلى دشوار است. مردم ما کوچک و بزرگ، پیر و جوان، زن و مرد در زیر بمباران به سر مىبرند. سربازان در یورشهاى خود زمینهاى کشاورزى را از بین مىبرند و خانههاى ما را خراب مىکنند. شرایط آموزشى و اقتصادى ما بسیار سخت است.
به عنوان حرف آخر چه صحبتى با ملت ایران دارید؟
مراتب تقدیر و تشکر خود را از ملت، دانشآموزان و دانشجویان اعلام مىکنیم که با برگزارى همایش و مراسم ویژه به ما احترام و شخصیت مىبخشند.
فاطمه شریف، مادر چهار شهید
از چشمانش غم مىبارد و عشق. یک دنیا غصه را از لابهلاى کلامش درمىیابى و عشق مىماند در برابر این غصه. سرزمین غصبشده، خانه ویرانشده، فرزندان شهید و ... به قدرى آرام و ساکت است که مىتوانى خروش نهفته را در سینهاش بشنوى.
من فاطمه شریف هستم. مادر چهار شهید.
فقط مىگویم تمام جوانان فلسطینى آماده جهاد هستند. هر مجاهد یک رمز است بین خود و خداى خود. خداوند تمام جوانان را رحمت کند.
فاطمه شریف ساکت مىشود. در دستانش عکسهایى از شهیدانش است. در حال سجده، در نماز، ... سکوت او عمق فاجعه را نشان مىدهد. خداوند صبرش دهد.
