کودکان و اعتیاد به اینترنت
ترجمه: شهرام آبابایى
منبع: سایت Notmykid. org
زمانى که پدر برایش رایانهاى خرید و در اتاقش قرار داد، دوازده سال بیشتر نداشت. والدین او گمان مىکردند رایانه مىتواند براى فرزندشان مفید باشد. اولین کارى که او کرد این بود که به شبکه جهانى اینترنت متصل شد و پس از مدتى کوتاه، اتاقهاى گفتگو (Chat Room) و پست الکترونیکى ( mailE -) را کشف کرد! براى چند هفته ابتدایى، والدینش او را کنترل مىکردند و در باره حفظ اطلاعات شخصى بر روى شبکه به او هشدار مىدادند. اکنون آنها مطمئن بودند که فرزندشان به سراغ پایگاههاى مروج فساد و خشونت نخواهد رفت. از این زمان به بعد، کنترل خود را قطع کردند و نظارتى بر فرزندشان در گفتگو (Chat) با دوستانش و یا بازىهاى شبکهاى او نداشتند.
مشکلات، بسیار زود خود را نشان دادند. فرزند آنها بیشتر زمانِ خود را در اتاقش و با رایانه مىگذراند و زمانى که او را مجبور مىکردند که بخشى از روزش را با خانواده بگذراند، ترشرویى مىکرد. نمراتش نیز سیر نزولى پیدا کرده بودند. هر زمان که از رایانهاش دور بود کجخلق بود و اغلب تا نزدیکىهاى صبح روى خط (On - Line) باقى مىماند. زمانى که والدینش او را تهدید کردند که جاى رایانه را عوض خواهند کرد با حالتى متخاصم تهدید کرد که به خودش صدمه خواهد زد!
علایم هشداردهنده اعتیاد اینترنتى
- عدم احساس گذشت زمان، در زمان روى خط بودن
- استفاده از ساعات خواب و استراحت براى اتصال به اینترنت
- آشفتگى و عصبانیت در زمان بروز وقفه بین زمانهاى اتصال به اینترنت
- کنترل چندباره و مرتب پست الکترونیکى در هر روز
- کجخلقى کردن در صورت منع شدن از اتصال به اینترنت
- استفاده از زمان انجام تکالیف و کارهاى روزمره براى استفاده از اینترنت
- ترجیح اینترنت بر بودن با خانواده
- سرپیچى از زمان تعیینشده جهت استفاده از اینترنت
- دروغ گفتن در خصوص مدت زمان اتصال به اینترنت و یا اتصال دزدکى، زمانى که کسى در اطراف نیست!
- ایجاد رابطه با کسانى که روى اینترنت هستند
- افزایش خستگى و بداخلاقى نسبت به زمان پیش از اعتیاد به اینترنت
- اشتیاق فراوان جهت اتصال به اینترنت در زمان دورى از رایانه
- از دست دادن شوق شرکت در فعالیتهایى که قبلاً مورد توجه قرار داشتهاند
- وجود حالت آشفتگى، عصبانیت و افسردگى در زمانهایى که امکان اتصال به اینترنت وجود ندارد. در زمانى که این امکان فراهم مىشود حالات فوق از بین مىروند.
اعتیاد اینترنتى چیست؟
این نوع اعتیاد، مشکلى در حال رشد و مولود قرن اطلاعات و اطلاعرسانى است. دسترسى به اینترنت یک بخش حیاتى در دنیاى مدرن و یک ابزار مهم در آموزش کودکان است و در مدارس، خانهها و حتى مراکز خرید مورد استفاده قرار مىگیرد. تسلط استفاده از اینترنت نیز یک مهارت بسیار مهم شغلى و تجارى در سالهاى آتى خواهد بود. به علاوه، اینترنت یک رسانه سرگرم کننده و اطلاعرسان است. به هر حال، محاسن ذکرشده براى بسیارى از کاربران اینترنت اغواکننده و فریبنده است، زیرا اینترنت یک دسترسى 24 ساعته به دنیایى ناشناخته و تحریککننده را فراهم مىکند. یک کاربر اینترنت مىتواند در یک اتاق گفتگو وارد شده و خود را به جاى کس دیگرى جا بزند و یا با دیگر کاربران در هر گوشه دنیا به بازى بپردازد. با یک کلیک روى موشواره (Mouse) مىتوان به دنیایى وارد شد که در آن از مشکلات دنیاى حقیقى خبرى نیست و هر آرزویى به حقیقت خواهد پیوست.
مانند اعتیاد به مواد مخدر، الکل، سیگار و یا کافئین؛ اعتیاد به اینترنت نیز با علایمى همچون افزایش نوسانات اخلاقى، سخن نگفتن با دیگران و قطع روابط اجتماعى مشخص مىشود. کودکان و نوجوانانى که به اینترنت دلبستگى فراوان پیدا مىکنند و در حقیقت به آن معتاد مىشوند، براى ارضاى خود ساعتهاى متوالى بدون وقفه روى خط باقى مىمانند و زمانى که امکان دسترسى به اینترنت را نداشته باشند دچار تشویش، لرزش دست و عصبانیت مىشوند، استراحت و آرامش را فراموش مىکنند و به اینترنت و وسوسههاى آن فکر کرده و یا خیالپردازى مىکنند. زمانى که فرصت استفاده از اینترنت را پیدا مىکنند، احساس نیازى غیر بازدارنده به داشتن روابط احساسى در آنها بروز مىکند. نیاز به روابط در دنیاى غیر واقعى زمانى بروز مىکند که این روابط در دنیاى واقعى مورد بىتوجهى و غفلت قرار گرفته باشد. در حقیقت عبارت «اعتیاد اینترنتى»، به طیف وسیعى از رفتارها اشاره مىکند. محققان پنج نوع اعتیاد اینترنتى را شناسایى کردهاند:
1- اعتیاد به بازىهاى شبکهاى: شامل بسیارى از فعالیتهاى مختلف اینترنتى است. افراد ممکن است در بازىهاى روى خط شرکت کنند، قمار کنند و یا در حراج شرکت کرده و یا خرید کنند. این اعتیاد بخصوص مىتواند براى کاربران بسیار گران تمام شود و یا صورتحساب اتصال به اینترنت و هزینه کارتهاى اینترنت را که توسط والدین تأمین مىشوند را افزایش دهد.
2- اعتیاد به روابط انسانى روى شبکه: ارتباطات روى خط در اتاقهاى گفتگو، اهمیت بیشترى نسبت به روابط فامیلى پیدا کردهاند. به علاوه گفتگوهاى روى خط با آشنایان اینترنتى، به دنبال خود، هزینه ارتباطات در دنیاى حقیقى را نیز افزایش مىدهد. به این نکته توجه کنید که کاربران پس از دیدار کسى روى اینترنت مشتاق دیدن (واقعى) او مىشوند [که بالطبع هزینههاى مرتبط را خواهد داشت]. دیدن کسى که معلوم نیست همان کسى است که روى اینترنت خود را معرفى کرده است یا خیر؟
3- اطلاعات نامحدود: میزان اطلاعات در دسترس اینترنت، نامحدود و بىشمار است. بعضى کاربران ممکن است دچار وسوسه دستیابى به اطلاعات و طبقهبندى آنها شوند. حرکت روى «وب جهانى» و استفاده از جستجوهاى گسترده در بانکهاى اطلاعاتى ممکن است تمام فعالیتهاى یک کاربر را شامل شود و البته بروز مراحل بحرانى شوق و وسوسه براى جستجوى بیشتر.
4- اعتیاد به رایانه: زمانى که اعتیاد به اینترنت وجود ندارد، بحث اعتیاد به رایانه بسیارى از موارد ذکرشده را مىپوشاند. بازىهاى رایانهاى غیر شبکهاى مىتواند براى بسیارى از افراد وابستگى شدید به همراه بیاورد. این مشکل در هنگام استفاده از انواع وسایل بازىهاى رایانهاى مثل سگا (Sega) و پلىاستیشن (Play Station) نیز رخ مىدهد.
5- اعتیاد به عکس اینترنتى: عکسهاى مستهجن و شهوتآور بر روى اینترنت به سادگى قابل دستیابىاند. زمانى که نرمافزارهاى کنترلکننده جهت محدود ساختن دسترسى کودکان به پایگاههاى اینترنتى طراحى شدند، بسیارى از پایگاههاى غیر اخلاقى نیز راههایى جهت عبور از این موانع به وجود آوردند. یک کاربر کارکشته اینترنت نیز مىتواند به راحتى از سد این نرمافزارها عبور کند. نوجوانان از جمله کسانى هستند که معمولاً وقت زیادى را صرف دیدن یا جمعآورى و مبادله عکسهاى مستهجن مىکنند. حتى ممکن است در اتاق گفتگوى بزرگسالان و یا اتاقهایى که در آنها هر کس نقش یکى از طرفین رابطه جنسى را بازى مىکند وارد شوند که عموماً از نظر سنى بسیار مسنتر هستند. این کودکان و نوجوانان ممکن است براى ارسال عکس و فیلم نامناسب افراد سوء استفادهگر به دیگران فریفته شوند.
معضل پرنوگرافى روى اینترنت
امکان دسترسى از طریق اینترنت به این گونه عکسهاى غیر اخلاقى از جمله مواردى است که ذهن بسیارى از والدین را به خود مشغول کرده است. حتى اگر فرزندانشان به طور مفرط به اینترنت متصل نشوند، یک جستجوى ساده براى دستیابى به مطالب مفید، ناخودآگاه مىتواند به سمت پایگاههاى غیر اخلاقى هدایت شوند. انبوه نامههاى الکترونیکى همچون سیل به صندوق پست الکترونیکى کودکان سرازیر مىشوند که همه گونه اطلاعات و مطالب در این زمینه را ارائه مىدهند. البته راههایى همچون استفاده از نرمافزارهاى کنترلى وجود دارد. اغلب برنامههاى پست الکترونیکى نیز قابلیت فیلتر و مسدود ساختن نامههاى مختلف را دارند. هر چند همان طور که قبلاً گفته شد بسیارى از این دست پایگاهها، راههایى براى عبور از موانع ارائه دادهاند ولى به هر حال استفاده از نرمافزارها و کنترل پست الکترونیکى مىتواند به طور قابل ملاحظهاى احتمال دسترسى کودکان و نوجوانان را کاهش دهد.
برخى والدین نیز نگران این مسئلهاند که فرزندانشان، نرمافزارهاى کنترلى و نصبشده را از کار بیندازند. براى این منظور نیز برنامههایى وجود دارند که مىتوانند به طور نامحسوس تمامى فعالیتهاى انجام شده روى رایانه را ثبت کند. این گونه نرمافزارها مىتوانند اطلاعاتى نظیر اینکه چه پایگاههایى مورد بازدید قرار گرفتهاند و یا گفتگوهاى انجامگرفته در اتاقهاى گفتگو را نمایش دهند.
البته این موارد توصیهشده دقیقاً شبیه این است که شما در اتاق فرزندتان دوربین مخفى نصب کنید، به مکالماتش گوش دهید و یا دفتر خاطرات روزانهاش را بازرسى کنید! حتى مىتوانید با حضور او رایانهاش را وارسى کنید و یا مىتوانید محیط خصوصى او را محدود کنید و در حقیقت دیوار اطمینان بین خود و فرزندتان را ویران کنید. پس بهتر است راهى مؤثرتر را امتحان کنید. با او به گفتگو بنشینید و در مورد مسائلى که باعث نگرانى و هراس شما شدهاند صحبت کنید.
چه کسانى اعتیاد اینترنتى را گسترش مىدهند؟
اعتیاد به اینترنت مختص به سن یا طبقه خاص نیست. مردان و زنان در سراسر دنیا مىتوانند به ارتباطات اینترنتى، بازىهاى اینترنتى، جمعآورى اطلاعات و ... از طریق اینترنت معتاد شوند. شخص خاصى را نیز نمىتوانید متهم به اشاعه اعتیاد اینترنتى کنید. افرادى که از ضعف شدید در روابط اجتماعى رنج مىبرند کسانى هستند که به ارتباطات اینترنتى پناه مىبرند. همچنین اینترنت مفرى است براى کسانى که از مشکلات روانى رنج مىبرند و دچار تشویش، افسردگى و عدم اعتماد به نفس هستند. والدین باید فرزندانشان را که به رایانه و مودم (Modem وسیله برقرارى ارتباط بین دو رایانه و یا یک رایانه با شبکه)، دسترسى دارند براى دورى از بروز مشکلات ذکرشده از طریق اینترنت، تحت نظر داشته باشند.
پیشگیرى و درمان
استفاده از اینترنت مىتواند تجربهاى لذتبخش و آموزنده باشد. اما بهتر است پیش از صدور اجازه به کودکان و نوجوانان براى اتصال به اینترنت، در مورد قوانینى به توافق برسید. شما مىتوانید راهنماى زیر را به همراه فرزندانتان، پیش از اتصال به اینترنت مطالعه کنید. با اینکه این راهنما نمىتواند به تنهایى مانع از فریفته شدن فرزندانتان به وسیله شود، ولى مىتواند به داشتن تجربهاى سالمتر و امنتر در اینترنت کمک کند.
راهنماى حفظ ایمنى در اینترنت:
1- به هیچ عنوان اسم، آدرس، شماره تلفن و هر گونه اطلاعات شخصى خویش را آشکار نکنید.
2- عکس خود را از طریق اینترنت و یا پست الکترونیکى براى هیچ کس ارسال نکنید.
3- با کسانى که روى اینترنت ملاقات مىکنید، تماس تلفنى نگیرید و یا قرار ملاقات نگذارید.
4- در صورت دریافت مطالب خشن، زننده، فریبنده و یا هر مسئلهاى که آرامش شما را بر هم مىزند، آن را به اطلاع والدین یا معلمین خود برسانید.
5- این نکته را به خاطر داشته باشید که هر آن کس را که روى اینترنت ملاقات مىکنید مجبور به گفتن تمام حقایق راجع به خود و یا هر چیز دیگرى نیست. [لذا به هر کسى اعتماد نکنید].
6- هیچ گاه در اتاقهاى گفتگو وانمود نکنید که کس دیگرى هستید.
7- بدون اجازه والدین دستور خرید ندهید و یا براى پیشنهادات مجانى ثبتنام نکنید.
8- به جز به والدین، رمزهاى عبور خود را افشا نکنید.
براى اطمینان از رعایت قوانین فوق، والدین باید در بعضى اوقات به کار فرزندانشان نظارت کنند تا در صورت وجود، بتوانند هر کدام از علایم هشداردهنده را تشخیص دهند. در صورت بروز هر کدام از علایم اعتیاد، منع کامل دسترسى به اینترنت نیاز نیست و توصیه نیز نمىشود. اما ایجاد ساختارى که نهایتاً به کاهش این دسترسى تا مرز اعتدال منجر شود، لازم است. براى مثال ساعات استفاده یک نوجوان از شش ساعت در روز به یک ساعت کاهش یابد. استفاده از وسایلى مثل ساعت زنگدار براى نشان دادن مدت زمان اتصال و نصب یک کپى از دستورالعمل فوقالذکر در اتاق فرزندتان براى اینکه به آن وفادار بماند، مىتواند مفید باشد.
اگر رایانه فرزندتان در اتاق او و یا در محلى مجزا قرار دارد، انتقال آن به مکانى مثل آشپزخانه، اتاق نهارخورى و یا هر مکانى در منزل که به راحتى بتوان رایانه را مشاهده کرد مىتواند به شما کمک کند. تهیه فهرستى از فعالیتهاى جایگزین براى زمانى که روى خط نیستند، مفید است. به تناوب، استفاده از اینترنت را با دیگر سرگرمىهاى جذاب که قبلاً انجام مىشدند، جایگزین کنید و زمان بگذرانید.
استفاده مفرط از اینترنت مىتواند پوششى براى مشکلات مختلفى باشد که فرزندتان با آن روبهروست و یا دیگر مشکلات خانوادگى، تلقى شود. در این حالت نیاز به درمانهایى خارج از خانه [به کمک متخصصان] احساس مىشود. هر چند حل این نوع مشکلات در خانه بسیار سودمند است. از گروههاى اینترنتى که در برخى از اجتماعات وجود دارند مىتوانید استفاده کنید و یا از مشاوران مدرسه و مراکز درمانى محلى کمک بگیرید. البته مراکز درمان اعتیاد به مواد مخدر و الکل نیز مىتواند کمک فکرى بکند. مشخص است که تجربیات آنها درخور اعتیاد اینترنتى نیست ولى مىتوانند اطلاعات ارزشمندى در اختیار شما قرار دهند. البته مراکز درمان این گونه از اعتیاد را مىتوانید روى اینترنت بیابید به شرط آنکه خود دچار اعتیاد نشوید!
