خطرات ناشى از کاهش آب بدن در نوجوانان
ترجمه: شهرام آبابایى
منبع: Teen health.org
عصر گرم یک روز جمعه است و شما در زمین فوتبال در حال بازى هستید. خسته و تشنهاید و عرق فراوانى کردهاید. با پایان یافتن تمرین، فرصت کافى دارید که حمام کنید. لباس خود را عوض کرده و براى خوشبو شدن بدنتان مقدار زیادى عطر مصرف کنید.
به نظر مىرسد که انجام یک کار، فراموش شده است؟ شما هیچ وقتى را براى تأمین آب از دست رفته بدن خود در نظر نگرفتید. در هنگام فعالیتهاى شدید مثل ورزش، بدن مقدار زیادى از مایعات موجود را از دست داده و دچار کمآبى مىشود. کمآبى یا Dehydration، زمانى رخ مىدهد که بدن شخص بیش از آنچه مایعات دریافت کند، آن را به صورت ادرار و عرق از دست دهد.
براى رسیدن به شرایط مناسب بدنى، نیاز دارید که مایع از دست رفته را جایگزین نمایید. البته کمآبى به اندازهاى که براى اطفال و کودکان خطرناک است، براى نوجوانان مشکلى جدى پدید نمىآورد. ولى اگر نوجوانى به رفع تشنگى بىاهمیت باشد، کمآبى تشدید شده، مىتواند مشکلات جدى را پدید آورد.
مهم شمردن تشنگى
کمآبى به معناى کاهش آب بدن در حد کمتر از مقدار استاندارد و تعیینشده است. لازم به یادآورى است که دوسوم وزن بدن را آب تشکیل مىدهد. کاهش محدود آب، مشکل خاصى را ایجاد نمىکند و در بیشتر مواقع به آن توجهى نمىشود. کاهش آب بدن به سه صورت بروز مىکند:
1- کم: به میزان سه تا پنج درصد وزن بدن؛
2- ملایم: 6 تا 9 درصد وزن بدن؛
3- شدید: 10 درصد وزن بدن و بیش از آن.
دلیل رایج بروز کمآبى در نوجوانان بیمارىهاى روده و معده است که برخى مواقع تب معده نامیده مىشود. زمانى که دچار تب معده مىشوید، به دلیل بروز حالت استفراغ و اسهال آب زیادى از دست مىدهید. (بیمارىهاى معده و روده دلیل اصلى بروز کمآبى هستند ولى مسمومیتهاى غذایى و یا مصرف زیاد الکل که باعث استفراغ در مدت زمانى کوتاه مىشوند نیز مىتوانند از عوامل بروز کمآبى باشند). این حالات باعث مىشود تا شما وقت زیادى را در دستشویى بگذرانید که این وضعیت نیز مىتواند به کاهش میل به خوردن و آشامیدن در شما مؤثر باشد!!
البته انجام فعالیتهاى فیزیکى و عدم جایگزینى آب از دست رفته نیز از عوامل بروز کمآبى هستند. اگر چه به ندرت اتفاق مىافتد که در حین ورزش یا فعالیتهاى روزانه میزان کمآبى بدن حتى به حالت ملایم برسد.
رژیم غذایى خاص نیز مىتواند میزان آب ذخیره شده در بدن را کاهش دهد، زیرا این نوع رژیمها تعادل بین خوردن و آشامیدن را تغییر مىدهد. از رژیمهاى کاهش وزن بدن که بر روى کاهش آب بدن تأکید مىکنند، اجتناب کنید. برخى نوجوانان ورزشکار، براى کاهش سریع وزن خود پیش از مسابقات مهم ورزشى از طریق عرق کردن در سونا و یا مصرف قرصهاى ملین و یا مدرّ (ادرارآور) به این مهم دست مىیابند.
اما این کار، کارآیى آنها را کاهش داده و مشکلات جدى مثل ناهنجارى در میزان پتاسیم و نمک بدن ایجاد مىکند. این تغییرات مىتوانند مشکلات حادترى مثل اختلال در ریتم قلب را باعث شوند.
چگونه کمآبى بدن را رفع کنیم؟
براى مقابله با این حالت، ذخیره کردن آب به میزان کافى در بدن ضرورى است. ابتدا باید مشکل را تشخیص دهید. تشنگى، اولین نشانه کمآبى است. اگر به این احساس بىتوجه باشید، پس از مدتى نشانههاى زیر نیز بروز مىکنند:
* احساس سرگیجه و سنگینى سر؛
* خشکشدن دهان و بینى؛
* کاهش میزان ادرار؛
با شدت حالات مذکور، تنفس سریع و عمیق شده و گودرفتگى و خشکى چشمها بروز مىکنند. اگر شخصى چند روز بدون آب سپرى کند، دماى بدن او کاهش یافته و تعرّق افزایش مىیابد. فشار خون نزول کرده و ماهیچهها منقبض مىشوند. مشکلات کلیوى منجر به اختلال در عملکرد کلیهها نیز به تدریج خود را نشان مىدهد.
آسانترین روش مقابله با کاهش آب بدن، نوشیدن آب به مقدار زیاد در طول روز است. نوشیدن شش تا هشت لیوان آب در روز مقدار مناسبى است. البته میزان دریافت آب توسط بدن بستگى به عواملى همچون مقدار آب دریافتشده از غذاها و دیگر مایعات و همچنین مقدار عرق ناشى از فعالیتهاست.
به خاطر داشته باشید که ممکن است شما نیاز به هشت لیوان آب نداشته باشید ولى بدانید که نوشیدن آب مقدار کالرى رژیم غذایى را افزایش نمىدهد و براى سلامتى مفید است.
زمانى که گرفتار ناراحتىهاى معده هستید، میل به خوردن در شما ضعیف مىشود. اما هرگز فراموش نکنید که نیاز شما، نوشیدن است! نوشیدن جرعههاى زیاد آب را فراموش نکنید و اگر باز هم احساس کردید که نیاز به نوشیدن دارید از مایعاتى استفاده کنید که نمک از دست رفته بدن را نیز تأمین کنند.
از نوشیدن چاى، مورا (نوشابه) و قهوه که معمولاً حاوى کافئین هستند، خوددارى کنید زیرا کافئین مادهاى مدرّ است (این ماده باعث دفع ادرار بیش از مقدار معمول مىشود).
اگر قصد دارید تا در یک روز گرم از منزل بیرون رفته و بدوید، لباس مناسب بر تن کنید. پوشیدن لباس گشاد و گذاشتن کلاه نقابدار شما را خنک نگه داشته و تعرق را کاهش مىدهد. اگر احساس گرمازدگى یا سرگیجه مىکنید، براى چند دقیقه فعالیت خود را قطع کنید، در سایه یا جایى خنک بنشینید و آبى بنوشید!
چه زمانى به پزشک نیاز است؟
کمآبى معمولاً با استراحت و نوشیدن مایعات رفع مىشود. اما اگر دچار ضعف و غش شدید و یا میزان ادرار کاهش شدید یافت مىبایست به یک پزشک مراجعه نمایید. احتمالاً پزشک نیز نوشیدن مایعات به مقدار زیاد را تجویز مىکند. ولى اگر کاهش آب بدن شدید باشد، جهت تأمین آن نیاز به دریافت مایعات به شکل سرم را دارید. در برخى مواقع کاهش آب بدن نشانه مسائل جدىترى مانند دیابت است. لذا پزشک معالج شما جهت تشخیص این قبیل بیمارىها، از شما آزمایشاتى به عمل مىآورد.
به طور معمول، کاهش آب بدن موضوع جدى نیست. پس فکر خود را به آن مشغول نکنید. ولى به خاطر داشته باشید، مقدار لازم آب را براى ثابت نگه داشتن سطح آب بدن و حفظ سلامتى بنوشید.
