دختران دنیا
دختران بحرین
کبرا دشتىزاده - بحرین
نفیسه محمدى
[ستون «دختران دنیا»، قصد دارد هر شماره با یکى از زنان و دختران کشورهاى مختلف، گفتگویى داشته باشد، تا «دختران بهار» با وضعیت زندگى دیگر دختران در دنیا آشنا شوند.]
کشور «بحرین» که در گذشته جزء ایران بود و در رژیم شاه از ایران جدا شد، با 622 کیلومتر مربع مساحت در جنوب خلیج فارس واقع شده و با دو کشور «قطر» و «عربستان سعودى» همسایه است. زمین این کشور سنگلاخى و شنى است و داراى آب و هواى گرم و مرطوب. جمعیت «بحرین» حدود یک میلیون نفر مىباشد، در حالى که اکثریت ساکنین این کشور را مسلمانان تشکیل مىدهند و حدود 75% آنها شیعه هستند.
در قرن چهارم هجرى «حجرالاسود» را از مکه به «بحرین» آوردند و به مدت بیست سال در آنجا از آن نگهدارى کردند. در آن زمان امراى محلى بر «بحرین» حکومت مىکردند و این امر باعث زیاد شدن مسلمانان در این جزیره شده است.
براى آشنایى بیشتر با آداب و رسوم مردم این کشور و وضعیت زنان و دختران در آنجا پاى صحبت خانم «کبرا دشتىزاده» مىنشینیم. خانم «دشتىزاده» در حال حاضر ساکن ایران است ولى دائم در رفت و آمد به کشور «بحرین» مىباشد. وى صحبتش را این گونه آغاز مىکند:
- متولد 1959 میلادى (1338) هستم؛ و در شهر «مَنامِه» بحرین به دنیا آمدم. پدرم بحرینى بود و حدوداً چهل و نه سال پیش با پدر و مادرش به ایران سفر مىکند. در این سفر با مادرم که ایرانى بود، آشنا مىشود و ازدواج مىکند و چون یکى از شرایط مادرم در موقع ازدواج این بوده که هر سال براى دیدن والدینش به ایران بیاید، هر سال پدرم تا زمان فوتش به عهدش وفا کرد. به همین علت ما تقریباً هر سال براى دیدن اقوام ایرانىمان به ایران سفر مىکردیم.
خانم دشتى، ضمن توضیح روند تحصیلات در بحرین، در مورد تحصیل خودتان هم توضیح دهید.
در بحرین همه بچهها از پنج سالگى وارد مرحله ابتدایى مىشوند و تا 6 سال دوره ابتدایى را مىگذرانند. بعد از شش سال ابتدایى، سه سال دوره راهنمایى و سپس سه سال دیگر دوره متوسطه را مىگذرانند و تقریباً در هفده سالگى مدرک دیپلم را مىگیرند. ورود به دانشگاه هم بدون کنکور ورودى است، هر چه که معدل دیپلم بالا باشد، رشته بهترى را مىشود براى ورود به دانشگاه انتخاب کرد. من هم بعد از دریافت دیپلم وارد کالج «بریتیش کنسول» شدم و مدرک فوق دیپلم زبان انگلیسى دریافت کردم که البته مدرکم مستقیماً از انگلستان ارسال شده است.
تحصیل بانوان و دختران در بحرین با چه مشکلاتى روبهرو است و مهمترین رشتهاى که مورد علاقه آنهاست، چیست؟
در حال حاضر مشکل خاصى متوجه تحصیل زنان در بحرین نیست. البته قبلاً تحصیل قشرى که تا قبل از این خانهنشین بودند کمى بد به نظر مىرسید، اما به مرور زمان این عقیده که زن خانهنشین باشد از بین رفت و زنان به راحتى وارد اجتماع شدند. جالب اینجاست که مردم بحرین خیلى زود با این پیشرفت فرهنگى کنار آمدند به طورى که اکنون اکثریت زنان و دختران در بحرین تحصیل کرده هستند و مشغول به کارند. در واقع پابهپاى همسرانشان به فعالیت مشغولند. همان طورى که حدود بیست سال پیش من در بحرین مشغول به کار شدم که البته بعد از ازدواجم از کارم استعفا دادم، چون همسرم ایرانى بود و من باید از بحرین به ایران مىآمدم.
خانم دشتىزاده، با توجه به اینکه شما در بحرین متولد شدید و در همان جا هم زندگى کردید، در موقع ازدواج از لحاظ فرهنگى و اجتماعى با همسرتان که ایرانى بود مشکلى نداشتید؟
چون من و همسرم نسبت فامیلى داشتیم و تقریباً هر سال به ایران سفر مىکردیم مشکلى نداشتیم و شروع زندگىمان با مسئله خاصى روبهرو نبود، گرچه دورى از خانواده بسیار سخت بود و اینکه نمىتوانستم به راحتى با آنها ارتباط برقرار کنم. البته از لحاظ فرهنگى ایران و بحرین بسیار به هم نزدیکند؛ روابط خانوادگى بسیار محکمى دارند و معمولاً همه با هم زندگى مىکنند گرچه در خانوادههاى روستایى یا خانوادههایى که قدیمىترند وقتى دختر خانواده ازدواج مىکند حتماً باید با خانواده همسرش زندگى کند و حتى سر یک سفره غذا بخورند و گاهى روى این مسئله حساسیت زیادى از خود نشان مىدهند.
کمى در باره رسم و رسوم ازدواج در بحرین توضیح بدهید.
در سالهاى پیش این طور معمول بود که مثل ایران، پسرى به خواستگارى دخترى که خانواده انتخاب مىکرد، مىرفت و ازدواج سر مىگرفت. اما در حال حاضر اکثریت دخترها و پسرها قبل از انجام مراسم خواستگارى همدیگر را مىبینند و بعد ازدواج صورت مىگیرد، یعنى حتماً باید دختر و پسر همدیگر را دیده باشند و در واقع قبلاً همدیگر را بپسندند و کارهاى بعدى انجام بگیرد، ولى یکى از رسومى که از زمان قدیم بوده و هنوز هم از بین نرفته است، این است که خرج مراسم عقد و عروسى و تهیه جهیزیه به عهده پسر است و دختر هیچ مسئولیتى در قبال تهیه وسایل زندگى ندارد. در واقع حتى یک تکه لباس هم با خودش به خانه شوهر نمىبرد و داماد وظیفه دارد از وسایل خانه تا لباس و زینتآلات همسرش را به بهترین وجه تهیه کند و در اختیارش بگذارد. مثلاً براى شبى که به شب حنابندان معروف است (شب قبل از مراسم عروسى)، لباس عروس باید سبز مغزپستهاى باشد، چادر و کفش و زیرانداز و حتى پُشتى که عروس به آن تکیه مىدهد باید سبز باشد و یا لباسى که به عنوان لباس رو مىپوشد که معروف به «ثُوبُ النَشِل» است باید بسیار مرغوب و زیبا باشد.
آیا در بحرین هم تسهیلاتى براى جوانهایى که ازدواج مىکنند در نظر گرفته مىشود و چیزى به عنوان هدیه ازدواج به عروس و دامادها تعلق مىگیرد؟ همچنین سن ازدواج در بحرین چند سالگى است؟
یکى از بهترین برنامههایى که دولت براى راحتتر شدن وضعیت زندگى زوجهاى جوان در نظر گرفته است، این است که هر کسى که ازدواج مىکند اسمش را به مؤسسهاى که مسئول این کار است اعلام مىکند و خانهاى تحویل مىگیرد که اجارهاى است اما در واقع این خانه به صورت اجاره به شرط تملیک است که خیلى از مشکلات جوانها را حل مىکند؛ البته از لحاظ مالى هم کمکها و وامهایى به عنوان هدیه ازدواج هست که به عروس و دامادها مىدهند.
سنّ ازدواج هم تقریباً مثل ایران است. دخترها در هجده یا نوزده سالگى و پسرها از بیست و چهار سالگى به بعد نسبت به ازدواج اقدام مىکنند، البته این سن قطعى نیست و بستگى به وضعیت دختر و پسر و خانوادهها هم دارد.
تعطیلات رسمى و اعیاد ملى - مذهبى در بحرین چه روزهایى است و مردم در آن روزها چه کارهایى انجام مىدهند؟
در بحرین به مناسبت عید فطر و عید قربان چند روز تعطیل هستند و به عنوان عید اصلى آنجا حساب مىشود که مردم آن روزها را جشن مىگیرند و به دید و بازدید مىپردازند. البته عید فطر پررنگتر از عید قربان است. مردم از روز پانزدهم ماه مبارک رمضان به خرید لباس و آجیل و شیرینى براى روز عید مىپردازند و بازار تا نیمههاى شب باز است و همه در حال تکاپو و جنب و جوش هستند. شب عید همه خانمها حنا مىگذارند و صبح بعد از نماز عید، سفره پهن مىکنند و مهمانىها شروع مىشود. البته سفرهاى که روز عید فطر مىاندازند هیچ شباهتى به سفره هفت سین ایران ندارد. در آن سفره انواع شیرینى و آجیل وجود دارد، به همراه ظرفى که در آن عیدى گذاشتهاند تا هر کس که عید را تبریک گفت به او عیدى بدهند. روز عید، روز باشکوهى است، همه شاد و سرحال هستند و براى دید و بازدید عجله مىکنند، شیرینى سنتى درست مىکنند، شیرینى مثل «بِلالیت»، «کاستر»، «ژله»، «حلواى مسقطى»، «حلوا شکرى»، «آجیل شور» و یک نوع آجیل که به «آجیل مَتّاى» معروف است. بعد از صله رحم در روز عید، اکثر خانوادهها براى خواندن فاتحه و تبریک روز عید بر سر مزار عزیزانشان حاضر مىشوند. یکى دیگر از روزها که مردم آن را جشن مىگیرند، روز اول سال میلادى است که به عنوان آغاز سال جدید حساب مىشود البته مثل جشن عید فطر نیست ولى خیابانها را تزئین مىکنند و جشن مىگیرند، مخصوصاً مسیحىهاى مقیم یا بحرینىالاصل، جشنهاى ویژهاى دارند.
اکثر مردم بحرین به چه کارى مشغول هستند و بیشتر چه کارهایى را دوست دارند؟
بیشتر مردم در بحرین مخصوصاً قشر خانمها به کارهاى دولتى مشغولند و خیلى شغل آزاد را دوست ندارند، چون شغل دولتى مزایاى زیادى دارد و راحتتر با وضعیت زنان کنار مىآید، گرچه در بحرین خانمهاى پزشک، وکیل و مهندس هم زیاد هستند. بیشتر کارهاى آزاد را خارجىهاى مقیم انجام مىدهند چون در بحرین هندى و فیلیپینى زیاد هستند و از دیگر کشورها هم زیاد رفت و آمد مىکنند.
از لحاظ سیاسى و اجتماعى بحرین را چگونه بررسى مىکنید و شهرهاى مهم «بحرین» کدامند؟
بحرین از لحاظ روابط سیاسى با ایران و دیگر کشورهاى خلیج ارتباط خوب و مثبتى دارد. شهرهاى مهم بحرین همان «مَنامه» که پایتخت است، شهر «سنابس»، شهر «بنىجَمَره» و شهر «رفاع» که شیخنشین و اعیاننشین است و از لحاظ دیپلماسى داراى اهمیت خاصى است. البته ناگفته نماند که بحرین از لحاظ اعتقادى - مذهبى بسیار به ایران شبیه است، چون بحرین تنها کشور خاورمیانه است که تاسوعا و عاشورا را براى همه تعطیل رسمى اعلام کرده است (البته بعد از ایران) و این امر بسیار اهمیت دارد چون شیعیان این کشور زیاد هستند.
خانم دشتىزاده، زبان رایج و خط مردم بحرین چیست و آیا زبانهاى محلى هم در بحرین هست؟
زبان و خط رسمى در بحرین همان عربى است و اکثر مردم به همان زبان صحبت مىکنند و لهجه بومىِ دیگرى ندارند ولى بعد از عربى، زبان انگلیسى، یکى از زبانهاى اصلى به شمار مىرود که اکثر مردم باید آن را آموزش ببینند.
وارد شدن دختران و زنان بحرینى به شغلهاى دولتى و اجتماعى چه مشکلاتى را به دنبال داشته است؟
مدتهاى زیادى است که مردم بحرین به این نوع زندگى خو گرفتهاند و پایه زندگىشان را بر شایستهسالارى متمرکز کردهاند. در حال حاضر مطلب مهمى که در بین مردم اجتماع وجود دارد که خیلى هم داراى اهمیت است تحصیلات است. تا حدى که خانوادهها براى کسب علم، فرزندانشان را چه دختر و چه پسر به خارج از کشور مىفرستند و به نظر من مدت زیادى است که زنان در بحرین از حق خودشان دفاع کردهاند و جایگاه خود را یافتهاند.
جوانان در بحرین چه اهدافى را دنبال مىکنند و دختران جوان بحرینى معمولاً چه آرزوهایى دارند؟
جوانان بحرینى بیشتر به دنبال یک شغل خوب با درآمد کافى هستند و همچنین تحصیل علم. و اکثر دختران بحرینى دوست دارند که زندگى آرام و موفقى داشته باشند، همسر خوب و فرزندان صالح. گرچه من به جوانان ایرانى بیشتر علاقه دارم. اکثر جوانان ایرانى خلاقیت و ابتکار دارند و از همان ابتدا سعى مىکنند که روى پاى خودشان بایستند که متأسفانه این احساس در جوانان بحرینى زیاد نیست.
در مورد حق و حقوق بانوان در بحرین و همچنین محدودیتهایى که براى این قشر وجود دارد کمى توضیح دهید.
خوشبختانه زنان بحرینى موقعیت نسبتاً خوبى دارند و همچنین توانستهاند که فعالیتهاى اجتماعى خود را تا حد خوبى بالا ببرند، بر خلاف بیشتر کشورهاى عربى که زنان نه داراى شناسنامهاند، نه حق رأى دارند و حتى اجازه رانندگى هم ندارند؛ در بحرین خانمها مىتوانند نامزد شوند و به عنوان نماینده به مجلس راه پیدا کنند و تقریباً محدودیت خاصى از لحاظ شغلى و اجتماعى ندارند.
خانم دشتىزاده، به عنوان آخرین مطلب، اگر چیزى در مورد رسم و رسومات یا آئین خاص در بحرین به نظرتان مىرسد بفرمایید.
مراسم خاص که مربوط مىشود به همان روز عید فطر که قبلاً گفتم؛ اما چیزى که به نظرم خیلى جالب است مراسم شبنشینى در ماه مبارک رمضان است. از همان شب اول ماه مبارک رسم است که فامیلها بعد از افطار، منزل یکى از اقوام جمع مىشوند و تا سحر دور هم جمعند. حرف مىزنند، دیدارها را تازه مىکنند و بعد سحرى مىخورند و به منزلشان برمىگردند. از نیمههاى ماه مبارک رمضان هم رسمى به نام قاشقزنى هست که بچهها کیسهاى یا ظرفى را برمىدارند و درِ خانهها را مىزنند و چیزى به عنوان هدیه مىگیرند؛ این مراسم در نیمه ماه شعبان هم انجام مىشود که رسم جالبى است. آخرین چیزى که به ذهنم مىرسد، مراسم تاسوعا و عاشورا است که در آن روز همه مشغول پختن غذا و نذرى هستند. به تازگى هم که دولت بحرین براى انجام این مراسم به مسجدها و حسینیههایى که متعلق به شیعیان است، کمک مىرساند مثلاً برنج و روغن و گوشت مىدهد تا مراسم به بهترین شکل انجام شود.
دختران بهار: ضمن تشکر از خانم «کبرا دشتىزاده» که فرصت خودشان را در اختیار ما قرار دادند تا با وضعیت زنان و دختران و آداب و رسوم کشور بحرین آشنا شویم امیدواریم بتوانیم هر بار با سفر مطالعاتى به یک کشور، در آشنایى با فرهنگ و آداب و رسوم و تجارب دختران دیگر کشورها به شما خوانندگان گرامى یارى برسانیم.
