زنبق
مهندس مجتبى شریعتپناهى
اسم علمى: ایریس Iris
خانواده: ایریداسه Iridacea
تاریخچه
قدمت این گل زیبا با تاریخ گره خورده است، تا به آنجا که یونانیان باستان، زنبق را در کنار مزار مردگان مىکاشتند و نقشهایى از آن را روى سنگ قبر تازه گذشتگان خود ترسیم مىکردند. پادشاهان یونانى با اشکالى از گلهاى زیباى زنبق تاج خود را زینت بخشیده و شاخههاى بریده آن را به یکدیگر هدیه مىدادند. در اشعار شعراى پارسى صحبت از زنبق بسیار است و این نشان مىدهد که این گیاه در میان ایرانیان چه منزلتى داشته است. سالیان سال است که همزمان با فرا رسیدن بهار، زنبقهاى وحشى در دامنههاى مناطق کوهستانى شکفته مىشوند و طبیعت ایران را به صفاى خود مىآرایند.
مناطق انتشار
زنبق در نیمکره شمالى از اروپا تا خاورمیانه انتشار دارد. اما بدون شک زیباترین زنبقهاى وحشى در خاورمیانه پیدا مىشود. بعضى از آنها در صحراهاى لمیزرع و زمینهاى آهکى مىرویند. برخى از زنبقها در کنار چشمهسارها و جویبارها سبز مىشوند و گونههایى نیز خاص صخرهها و سنگلاخها هستند. در میان گیاهان این خانواده تعدادى به وادى فراموشى سپرده شده و جزو گیاهان کمیاب به حساب مىآیند.
مشخصات گیاهشناسى
رنگ گلها نامحدود است. از بنفش تا سفید، آبى کمرنگ، نارنجى و یا مخلوطى از همه گلها. برگها در زنبقهاى امروزى بلندند و ساقههاى گلدهنده (گلآذین) از میان آنها خارج مىشود. در زنبقهاى وحشى برگها و ساقهها بسیار کوتاهند.
داشتن ساقههاى زیرزمینى غدهمانند مهمترین خصوصیت خانواده زنبقیان است. ازدیاد زنبق نیز به وسیله جدا نمودن همین غدهها و کاشت مجدد آنها صورت مىگیرد.
خاک
زنبق علاقه وافرى به خاکهاى خنثى یا قلیایى و سبک و قابل نفوذ دارد. اضافه نمودن قدرى آهک به خاکهاى اسیدى کیفیت خاک را بهبود مىبخشد.
براى کاشت زنبق در گلدان دو قسمت شن و ماسه، یک قسمت خاک باغچه و یک قسمت خاکبرگ را مخلوط نموده و بستر کاشت را آماده کنید.
کاشت باغچهاى
براى کاشت زنبق قبل از هر چیز علفهاى هرز را از زمین خارج کنید. قدرى کود پوسیده حیوانى یا خاکبرگ را در زمین ریخته و به وسیله بیل یا بیلچه خاک را زیر و رو نموده و بعد از تمیز نمودن زمین از سنگها و کلوخهها آن را به صورت صاف یکنواخت در آورید.
ازدیاد زنبق
ابتدا زمین را آبیارى کنید تا ساقههاى زیرزمینى به آسانى از خاک خارج شوند. سپس غدهها را از خاک بیرون آورده به چند قسمت تقسیم کنید. هر یک از این غدهها را در گودالى به عمق هشت سانتىمتر و به فاصله ده سانتىمتر از یکدیگر بکارید.
روى غدهها را با خاک نرم و برگهاى خشک بپوشانید. بعد از کاشت غدهها باغچه را آبیارى کنید.
مراقبتهاى لازم
اگر زنبق را در گلدان کاشتهاید آن را در فضاى باز نگهدارى کنید. در باغچه نیز به مراقبت خاصى احتیاج ندارد. علفهاى هرز را وجین کنید و آبیارى را از اوایل بهار شروع نمایید. فقط زمانى به زنبق آب بدهید که خاک خشک باشد.
چیدن گلها
هر بهار شاهد گلهاى زیبایش خواهید بود. ساقههاى گلدار زنبق را بریده و به دوستان و عزیزان خود هدیه بدهید. در مورد چیدن گلها باید دقت شود که این کار موجب از بین رفتن غنچهها نشود.
روى گلآذین زنبق معمولاً چند غنچه گل وجود دارد که به تدریج باز مىشوند. موقعى شاخههاى گلدهنده را جدا کنید که غنچهها شکفته شده باشند.
