به دنبال طرح الگوى مناسب در زمینه پوشش بانوان
گزارشى از اولین همایش تحلیلى تاریخچه پوشاک بانوان ایران - شیراز تالار حافظ
محبوبه پلنگى
در عصر کنونى و دنیاى مدرنیته امروز، همچنان که شاهد تحول شگرف و انقلاب عظیم در عرصه علم و دانش هستیم، هر لحظه افقهاى تازهاى به روى بشر گشوده مىشود که به موازات این پیشرفت و صعود حیرتانگیز بشرى در فرصتهاى به دست آمده، تهدیدها و آفتهایى نیز ظهور و بروز مىنمایند به طورى که گاهى محصول تمدن جدید، انسانها را از عقبه و پیشینه خود که اصالت بشرى است دور نگاه مىدارد و رفته رفته دایره معنویت و حیات واقعى انسان را که مشتمل بر تکامل و سعادت اخروى است، تنگتر مىنماید. لذا ثمره این اتفاق ناگوار، افول فرهنگهاى اصیل و پیدایش خرده فرهنگهاست. تا جایى که مشاهده مىکنیم، حتى شخصیت ظاهرى و فیزیکى انسانها که گاهى در پوشش زنان و مردان تبلور مىیابد، متأثر است از همین نوع نگرش مادىگرایى، که انسان قرن بیستم و بیست و یک در گرداب وحشتناک تجددگرایى، هویت اصلى خود را از دسترفته و فراموششده مىیابد و زنگ خطر را براى نسلهاى آینده به صدا در مىآورد. با توسعه برقآساى رسانههاى و وسایل ارتباط جمعى، برنامهسازان و امپراتورىهاى رسانهاى و نظم نوین جهانى، آنچنان فرهنگهاى بشرى را مورد تاخت و تاز قرار دادهاند که با ارائه الگوهاى نامناسب به انسانها و بخصوص زنان، جز تحقیر و نگرش ابزارى، فاصله گرفتن از ارزشها و اهداف سودجویانه چیز دیگرى متصور نیست.
با توجه به این مهم، اولین همایش تحلیلى بر تاریخچه پوشاک بانوان ایران و نمایشگاه آثار طراحى لباس به همت امور بانوان سازمان آموزش و پرورش استان فارس برگزار گردید.
این همایش با هدف فرهنگسازى استفاده از رنگها و طرحهاى ایرانى - اسلامى با حضور مسئولان، اساتید دانشگاهها، مدیران و معلمان آموزش و پرورش، هنرمندان و دانشجویان رشته هنر و طراحى لباس و نمایندگان امور بانوان و سازمانهاى مختلف و تعدادى از دستاندرکاران صنعت و پوشاک برگزار شد. در این مراسم «خانم معصومه دستغیب» مشاور رئیس سازمان آموزش و پرورش استان فارس با بیان اینکه هر فرهنگى منتقلکننده باورها و ارزشهاى خاص خود مىباشد به فرهنگ غنى ایران اسلامى اشاره کرد و گفت: «روح خلّاق و مبتکر ایرانى در هر دوره به اقتضاى شرایط و موقعیت در تأمین نیازهاى جامعه گام برداشته و در این ارتباط با پویایى به ارائه الگو پرداخته است.» وى افزود: «ضرورت دارد تا در شرایط فعلى، فعالیتهایى با هدف طرح الگوهاى مناسب در زمینه پوشش بانوان به منظور فرهنگسازى انجام شود. اعتقادات مردم سهم بسزایى در شکلگیرى فرهنگ جوامع داشته و یکى از عوامل تعیینکننده شکل پوشش و حدود آن است.»
خانم دستغیب در خاتمه افزود: «ضرورت توجه به امر پوشش در جامعه ایران اسلامى را از واجبات دانسته و تهاجم فرهنگى و توسعه برنامههاى ماهوارهاى و شبکههاى اینترنتى، تعارضات ارزشهاى خانه، مدرسه و اجتماع را موجب کمرنگ شدن ارزشهاى معنوى ذکر نمود و افزود: براى این مهم باید فکرى اساسى کرد و تمهیدى اندیشید.»
در ادامه این همایش، آقاى دکتر «صداقتکیش» محقق و استاد دانشگاه شیراز، پیرامون «تحول پوشاک از دوره قاجاریه به بعد» به سخنرانى پرداخت، و سیر و تحول پوشش زنان را در این دوره با نمایش اسلاید بررسى کرد.
خانم «صدیقه پاکبین»، استاد و عضو هیئت علمى دانشگاه الزهرا(س) سخنران بعدى این همایش بود که مقالهاى با عنوان «تأثیر نقوش سنتى بر طراحى لباس» را ارائه کرد.
«ابوالقاسم فقیرى»، پژوهشگر فرهنگ و مردم سخنانى را در باره پوشاک در فرهنگ مردم ایرانزمین ارائه کرد.
دکتر «مژگان جهانآرا»، استاد دانشگاه الزهرا(س) و دانشگاه هنر، مقالهاى با عنوان «رنگ در پوشش» را ارائه کرد. وى با بررسى رنگها و چگونگى تأثیرات روحى روانى آن بر انسان و پیشینه فرهنگى رنگها در میان مردم جوامع به سخنرانى پرداخت.
آخرین سخنران این همایش آقاى «محمد بیضایىنژاد» بود که مقاله خود را تحت عنوان «تأثیر رنگ پوشاک مدارس بر روحیه دانشآموزان و امر آموزش» ارائه کرد. که با بررسى آمارى گرایش به رنگهاى شاد در میان دانشآموزان و توجه و علاقه آنها را بررسى کرد.
افتتاح نمایشگاه طراحى پوشاک لباس از دیگر برنامههاى این همایش بود که با استقبال چشمگیرى روبهرو گردید. این نمایشگاه که حاصل طراحى لباس و اتودهاى زیباى پوشاک زنان بود، حاصل کار و تلاش دستاندرکاران این همایش بود که پس از دو مرحله داورى، به معرض دید افراد گذاشته شد. طراحى لباس بانوان و پوشاک مدارس در مقاطع مختلف تحصیلى خاص زنان، فعالیت فرهنگى قابل توجهى بود که خوشبختانه میل مشتاقان و علاقهمندان را به خود جلب نمود.
همچنین در حاشیه این همایش، نمایشگاهى از آثار عکاسى «داریوش نویدگویى» مدیر انتشارات نوید و ناشر برگزیده کشور برگزار گردید. این نمایشگاه مشتمل بر 30 تابلوى بزرگ از زنان دوران قاجار با لباس مخصوص اندرونى و بیرونى بود که بسیار مورد توجه قرار گرفت.
در حاشیه این همایش با خانم «سارا فرزان» پیشنهاددهنده و مجرى طرح همایش به گفتگو نشستیم.
«سارا فرزان»، فارغالتحصیل طراحى لباس و دوخت مىباشد و سالهاست در بخش اجرایى و آموزشى این رشته در استان فارس فعالیت مستمر دارد.
چه انگیزهاى موجب پیشنهاد این طرح گردید؟
موضوع پوشاک بخصوص با توجه به بافت جغرافیایى، فرهنگى و مذهبى ما بسیار حائز اهمیتتر از آن چیزى است که ما در یک نظر گذرا به آن بنگریم. چرا که اگر فرهنگ پوشاک به صورت یک سبک و شیوه زندگى به صورت تقلیدگونه، آن هم به روش کورکورانه در آید آنگاه اصلاح و مهار لجامگسیخته آن بسیار دشوار خواهد بود. میراث گرانقدر پوشاک بانوان ایران به اندازهاى متنوع، غنى و قابل توجه است که عدم عنایت بیشتر به آن و صرف نظر از تجربیات قرون و اعصار گذشته، محروم کردن خود از سرمایههاى عظیم ملى است و توجه هنرمندان به این مورد وظیفهاى است که توجه ویژه اولیاى امور را مىطلبد. بنا بر این موارد بود که این نیاز حس شد که با ارائه مدلهاى مناسب و استفاده از رنگهاى هماهنگ همراه با آگاهى براى جامعه خصوصاً مقوله آموزش و پرورش و مراکز فرهنگى تغییر و تحولى صحیح و ریشهاى انجام گیرد. ان شاءاللَّه.
این همایش چه اهدافى را دنبال مىکند و مخاطبین شما چه طیفى از جامعهاند؟
هدف از این همایش در ابتدا ارتقا و معرفى ویژگىهاى پوشاک ملى - سنتى بانوان ایران مىباشد و دیگر اینکه فضایى مناسب براى تبادل اندیشه و بروز خلاقیتهاى هنرمندان پیشکسوت و همچنین هنرمندان جوان است. براى دستیابى به ترکیبى مستحکم، ابتکارى، ساده و با توجه به فرهنگ ارزشمند دینى - ملى و ارزشهاى ویژه ایرانى - اسلامى در پوشاک بانوان این مرز و بوم بتوان تغییرات و تنوعى بجا ایجاد گردد. که این مهم با ارسال آثار تجسمى در زمینه پوشاک بانوان و پوشاک مدارس تفکر طراحان را در این راستا شناسایى و معرفى کرده و فضایى فرهنگى براى معرفى طرحهاى متنوع لباس مدارس ایجاد کند و سعى شده مخاطبین این همایش، مدیران مدارس و مراکز فرهنگى سطح استان فارس بوده تا بتوان با پشتیبانى این عزیزان گامهاى اولیه را برداشت و به لباس ملى اندیشید.
در راستاى اجراى طرح همایش تحلیلى پوشاک لباس زنان چه انتظارى از متولیان امور جامعه دارید؟
حمایت و پیگیرى از این گونه طرحها در واقع تغییر و تحول فرهنگى به شکل صحیح را به دنبال دارد. چرا که با وضعیت آشفته پوشاک و لباس در جامعه، باید به دنبال فضاسازى و آمادهسازى جهت معرفى صحیح فرهنگ ارزشمند دینى - ملى بود و جایى را براى رسوخ فرهنگ غرب باقى نگذاشت. و در مجموع مىتوان گفت یکى از عوامل مؤثر در خودباورى و ارائه الگوى صحیح برگرفته از فرهنگ غنى خود، حمایت مسئولین و متولیان امور به شکل جدى است.
فکر مىکنید با یک همایش و یا حتى چند همایش مىتوان به آنچه که شما به آن مىاندیشید رسید؟
تجربه ثابت کرده است اجراى این گونه همایشها بدون تأثیر نبوده است و دستکم روزنهاى را هر چند کوچک، جهت رسیدن به هدف مىگشاید. تلاش ما در اجراى طرح این همایش بر این بوده است که تأثیر هر چند اندک با انتخاب رنگ مناسب و نوع پوشش صحیح که نیاز جامعه امروزى همچنین نیاز مسئولین امور آموزشى کشور است و در روند آموزش و فرهنگ جامعه بىتأثیر نیست.
