امان از چشم و همچشمى فرزندان
مترجم: پگاه امیردیوانى
منبع: سایت Child Health
بابا، اون دوباره رفته توى اتاقم و به وسایلم دست زده!
مامان، اون اسباببازىهاى مرا خراب کرده!
اول من! اول من، اول من!
آیا این جملات به گوش شما آشناست؟ اگر شما بیش از یک فرزند داشته باشید، احتمالاً باید این جملات را شنیده باشید، زیرا این موارد از مثالهاى متداول «رقابتهاى خواهر و برادرى» و یا «کشمکشهاى خواهر و برادرى» مىباشد. اما چرا این رقابتها بین کودکان رخ مىدهد و چگونه مىتوان بین آنها صلح و آشتى برقرار کرد؟
آیا رقابت بین خواهر و برادر مىتواند مفید باشد؟
درگیرى بین خواهر و برادر مختص انسان نیست. این مورد تقریباً در تمام گونههاى حیوانات که همزمان چند بچه را بزرگ مىکنند، رخ مىدهد. اگر چه کودکان انسان اغلب مجبور به رقابت بر سرِ غذا و سرپناه نیستند، سایر تأثیرات چنین کارى ممکن است در طولانىمدت مفید واقع شود. براى مثال، یادگیرى مواجهه با مخالفتها و منازعات با یکى از خواهران یا برادران، برخى مهارتهاى مهم را در کودک مانند، ارزش قایل شدن براى تفکرات سایرین، سازش و گفتگو و کنترل حالات خشونتآمیز، تقویت مىکند. به همان نسبت که رقابت خواهر و برادرى مىتواند در یادگیرى این مهارتهاى مهم در کودکان مفید باشد، خانواده شما مىتواند تا حد خاصى این منازعات را تحمل کند و کشمکشها را تحت کنترل داشته باشد. براى این منظور، شما به درک درستى از بسیارى عوامل که در تکرار و شدت درگیرىهاى بین خواهر و برادر مؤثر هستند، نیاز دارید.
چرا کودکان دعوا مىکنند؟
بیشتر خواهر و برادرها نسبت به هم حس حسادت و یا رقابت دارند که باعث داد و بیداد و دعوا بین آنها مىشود و ما آن را «رقابت خواهر و برادرى» مىنامیم. عوامل چندى وجود دارند که باعث تکرار و تشدید رقابت مىشود، از جمله:
1- خصوصیات شخصى
ساختار خانواده تنها بخشى از قضیه است. کشمکشهاى بین خواهر و برادر اغلب به دلیل ویژگىهاى شخصى کودکان است که بهانهگیر، بىحوصله، عصبى و سرخورده هستند. به علاوه، کودکانى که در پیشرفت برخى مهارتها نظیر زبان، دقت، تمرکز و روابط اجتماعى ضعیف هستند، بیش از دیگران با خواهر و برادر خود دچار اختلاف مىشوند.
2- نقش خانواده
تحقیقات اخیر نشان مىدهد که وظایف خانوادگى نیز مىتواند بر درگیرىهاى خواهر و برادر مؤثر باشد. این پژوهشها همچنین بیان مىکند که احتمال رقابتهاى خواهر و برادرى در شرایط زیر بسیار ضعیف است.
هنگامى که والدین در صدد یافتن راه حلهایى براى مقابله با مشکلات روزمره و مواجهه با ناملایمات به روشهایى کاملاً انسانى، ثمربخش و به دور از خشونت باشند.
یک قانون خانوادگى کلى یا اتفاق نظر وجود داشته باشد که هر گونه برخورد فیزیکى و توهین را ناپسند بداند.
زمانى که اعضاى خانواده از فعالیتهایى که براى افراد دیگر جالب است، لذت ببرند.
روابط خواهر و برادرى تا حدودى نشاندهنده میزان سازگارى خانواده است و بنابراین تلاش در جهت بهبود وظایف خانوادگى ممکن است باعث کاهش رقابتهاى خواهر و برادرى شود.
3- سینما و تلویزیون
پژوهشها حاکى از آنند که قرار گرفتن در معرض تصاویر خشن سینما و تلویزیون، خطر رفتارهاى تهاجمى را در میان کودکان افزایش مىدهد. این امر بخصوص در مورد کودکانى که پیش از این مستعد چنین رفتارهایى بودهاند، صادق است. به علاوه تلویزیون و فیلمهاى آن مىتواند ارتباطات خواهر و برادرى را به تصویر بکشد. آنچه از تحقیقات برمىآید آن است که در فیلمهاى تلویزیونى مخصوص کودکان، درگیرىها و بىاحترامىهاى خواهر و برادر نسبت به هم یک امر عادى شده است. با در نظر گرفتن این موارد، کم کردن تعداد برنامههاى خشونتآمیزى که کودکان تماشا مىکنند، شاید بتواند مفید باشد. اگر کودکان این نوع برنامهها را تماشا مىکنند، همراهشان شوید و در باره آنچه مىبینید، با آنها صحبت کنید.
شما مىتوانید مهارتهاى دیدارى دقیق را از طریق کمک به کودکان براى فهم پیامد این خشونتها در زندگىشان و طرح راههاى غیر خشونتآمیز براى حل مشکلات موجود در یک فیلم یا برنامه خاص به آنها آموزش دهید.
چکار مىتوان کرد؟
درک بهتر شما از رقابتهاى خواهر و برادرى به شما کمک مىکند تا در هنگام داد و فریاد فرزندانتان بتوانید آنها را راهنمایى کنید. این رهنمودها را به کار بندید.
- اصلاً واکنش نشان ندهید. فقط زمانى که خطر آسیبهاى بدنى وجود دارد، در مشاجراتشان دخالت کنید.
- کودکانتان را تشویق کنید تا در هنگام بحران خودشان تصمیم بگیرند. اگر قصد مداخله دارید، سعى کنید مشکلات را همراه آنها حل کنید نه براى آنها.
- کودکان را از هم جدا کنید تا آرام شوند، سپس آنها را متقاعد کنید به توافق برسند که از دعوا دست بردارند یا اختلاف را حل و فصل کنند.
- زیاد اصرار نکنید تا مسبب دعوا را بشناسید. هر دو نفر را مقصر بدانید، یعنى هر کس درگیر بوده به نوعى پاسخگو است.
- اگر کودکانتان هر از چند گاه بر سر موارد خاصى مانند تلویزیون یا بازىهاى کامپیوترى با هم دعوا مىکنند، برنامهریزى کنید تا مشخص شود در هفته هر کودک چه زمانى مىتواند از بازى استفاده کند.
- اگر درگیرىهاى کودکانتان مدام تکرار مىشود، جلسات هفتگى ترتیب دهید و در آن قوانین خانوادگىتان را در باره منازعات مرور کنید و موفقیتهاى خانوادهتان را در کاهش جنگ و دعوا گوشزد نمایید.
استفاده از کمکهاى متخصصین
در درصد کمى از خانوادهها، کشمکش بین خواهر و برادرها به اندازهاى شدید است که بعید به نظر مىرسد بدون کمک گرفتن از روانشناس، روانپزشک یا دیگر متخصصین بهداشت روانى رفع شود.
در موارد زیر باید از کمک این افراد استفاده نمود.
دعوا به قدرى شدید باشد که منجر به مشکلات زناشویى شود.
دعوا باعث آسیبهاى بدنى به یک یا چند تن از اعضاى خانواده گردد.
به عزت نفس یا بهداشت روانى اعضاى خانواده آسیب رسیده باشد.
دعوا باعث اختلالات روانى دیگرى نظیر افسردگى یا اعتیاد به مواد مخدر شود.
