زنان و شوراها؛ فصلى جدید
با همکارى فرحناز بشیرى - کتابخانه تخصصى مرکز امور مشارکت زنان
[یکى از گستردهترین عرصههاى حضور زنان در اجتماع عضویت آنان در شوراهاى اسلامى روستا، بخش، شهر، شهرستان و استان است که از دو جهت حائز اهمیت است. از یک سو نشاندهنده اعتماد اقشار مختلف مردم از جمله مردان در سپردن کارهاى مدیریتى به زنان در یک انتخابات آزاد است و از سوى دیگر حضور قدرتمند زنان در مراکز تصمیمسازى کلان مناطق مىباشد که در توجه به خواستههاى زنان که نیمى از جمعیت کشور را تشکیل مىدهند، بسیار مؤثر است. اگر چه با پشت سر گذاشتن دو دوره از شوراها همچنان حضور زنان روستایى در این عرصه با موانعى روبهرو بوده و نهادینه نشده است اما درصد داوطلبان زنان شهرى براى حضور در شوراها و میزان راهیابى آنان به این نهاد مردمى در دو دوره گذشته نویدبخش مىباشد. این مقاله با نگاه آمارى، میزان حضور زنان در شوراها در مناطق مختلف کشور را بررسى کرده است.]
موضوع شوراها اگر چه در قانون اساسى جمهورى اسلامى آمده و مباحث مربوط به آن به سالهاى 59 - 58 باز مىگردد، اما تا سال 1377 محقق نشده بود؛ موضوعى که در مهرماه 1358 از سوى اعضاى مجلس خبرگان قانون اساسى و در میان اصول 100 تا 106، مورد تأکید قرار گرفت.
آیتاللَّه موسوى اردبیلى در جلسهاى که به این اصول مىپرداخت، با اشاره به ملاقاتش با امام خمینى(ره) در فرانسه گفت: «نظر ایشان این بود که به محض سقوط رژیم سابق باید شوراهاى منطقه اختیار مناطق خود را به دست بگیرند.»
ظاهراً اهمیت موضوع تا آنجا بود که آیتاللَّه موسوى اردبیلى، مدت اقامت خود را در نوفللوشاتو دو روز تمدید کرد تا متنى در مورد شوراها تنظیم شود. اما نظام شورایى بالاخره پس از سالهاى 77 - 1376 و همراه با بحث مشارکت مردمى و جامعه مدنى به صورت جدى مطرح شد و وزارت کشور تصمیم گرفت به رغم همه دشوارىها، شوراها را برپا کند.
اصول مربوط به تشکیل شوراهاى اسلامى شهر و روستا در قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران عبارت است از:
اصل صدم: براى پیشبرد سریع برنامههاى اجتماعى، اقتصادى، عمرانى، بهداشتى، فرهنگى، آموزشى و سایر امور رفاهى از طریق همکارى مردم با توجه به مقتضیات محلى، اداره امور هر روستا، بخش، شهر، شهرستان یا استان با نظارت شورایى به نام شوراى ده، شهر، شهرستان، یا استان صورت مىگیرد که اعضاى آن را مردم همان محل انتخاب مىکنند.
اصل صد و سوم: استانداران، فرمانداران، بخشداران و سایر مقامات کشورى که از طرف دولت تعیین مىشوند، در حدود اختیارات شوراها ملزم به رعایت تصمیمات آنها هستند.
اصل صد و پنجم: تصمیمات شوراها نباید مخالف موازین اسلام و قوانین کشور باشد.
اصل صد و ششم: انحلال شوراها جز در صورت انحراف از وظایف قانونى ممکن نیست. مرجع تشخیص انحراف و ترتیب انحلال شوراها و طرز تشکیل مجدد آنها را قانون معیّن مىکند. شورا در صورت اعتراض به انحلال حق دارد به دادگاه صالح شکایت کند و دادگاه موظف است خارج از نوبت به آن رسیدگى کند.
بر اساس قانون مصوب سال 1361، انواع شوراها عبارت بود از: شوراى ده، بخش، محله، منطقه، شهر، شهرستان، استان و سرانجام شوراى عالى استان. اما در مجلس پنجم، شوراها از محلات و مناطق حذف و در شهرها و روستاها متمرکز شد. وظایف و اختیارات شوراهاى اسلامى شهر بر اساس قانون به شرح زیر تعیین شد:
1- انتخاب شهردار براى مدت چهار سال.
2- بررسى و شناخت کمبودها و نیازها و نارسایىهاى مختلف شهر و تهیه طرحها و پیشنهادها و راه حلهاى کاربردى.
3- نظارت بر حُسن اجراى مصوبات شورا و طرحهاى مصوب در امور شهرى.
4- همکارى با مسئولان اجرایى در زمینههاى مختلف اجتماعى، فرهنگى، آموزشى، اقتصادى و عمرانى.
5- برنامهریزى در خصوص مشارکت مردم در انجام خدمات اجتماعى، اقتصادى، عمرانى و غیره و تشویق آنان براى گسترش مراکز تفریحى، ورزشى، فرهنگى و اقدام در خصوص تشکیل انجمنها و نهادهاى اجتماعى، امدادى، ارشادى و تأسیس تعاونىهاى تولید، توزیع و مصرف.
6- تصویب آئیننامههاى پیشنهادى شهردارى.
7- تأیید صورت جامع درآمد و هزینههاى شهردارى.
8- تصویب بودجه سالانه شهردارى و مؤسسات و شرکتهاى وابسته به شهردارى.
9- تصویب وامها و معاملات شهردارى و نظارت بر آنها (اعم از خرید، فروش، اجاره و غیره).
10- تصویب لوایح برقرارى یا لغو عوارض شهرى.
11- تصویب نرخ خدمات ارائه شده توسط شهردارى و سازمانهاى وابسته.
12- تصویب نرخ کرایه وسایل درونشهرى.
اولین دوره تشکیل شوراها
اگر چه موضوع تشکیل شوراها در اولین دوره تحت تأثیر جوّ سیاسى و برخى برخوردها میان دو جناح عمده کشور شکل گرفت، لیکن بحث حضور گسترده زنان در این میان فراموش نشد. از یک سال پیش از انتخابات شوراها، موضوع زنان و شرکت آنها مطرح بود، چنان که زهرا شجاعى، مشاور رئیسجمهور و رئیس مرکز امور مشارکت زنان ریاستجمهورى از زنان خواست به عضویت شوراها در آیند. اشرف بروجردى، مدیرکل وقت امور بانوان وزارت کشور نیز در این زمینه تلاش زیادى کرد و از استانداران خواست زنان شاخص منطقه را شناسایى کنند و با برپایى نشستهاى توجیهى، انگیزه شرکت ایشان را در انتخابات افزایش دهند.
در تهران نیز ستادى از سوى مرکز امور مشارکت زنان تشکیل شد که اولین مصوبه آن تعیین روز 19 آذر به عنوان روز ملى زنان، مشارکت و شوراها به شمار مىآمد. وزارت کشور این مصوبه را به کمیسیونهاى بانوان سراسر کشور ابلاغ و مقرر کرد همزمان نشستهایى در سراسر کشور جهت تبیین نقش و وظایف شوراها براى زنان برگزار شود.
در همایش تهران براى شناسایى داوطلبان عضویت در شوراها، برگههایى توزیع شد و افرادى که این برگهها را پر کردند چندى بعد، طى نشستى در خصوص شوراها آموزشهایى را فرا گرفتند.
همچنین دفتر امور بانوان وزارت کشور، جزوههایى را با عنوان آشنایى با شوراها تهیه کرد که حدود 800 هزار نسخه از آنها با همکارى وزارت آموزش و پرورش در کشور توزیع شد.
در این خصوص، تلاش شد سازمانهاى غیر دولتى زنان نیز فعال شوند. به همین منظور جلساتى با نمایندگان این سازمانها تشکیل شد و موضوع شوراها بحث و بررسى گردید.
از سوى دیگر، دفتر ترویج فعالیتهاى زنان روستایى با دهها کارشناس ترویج براى دعوت روستاییان اقدام کرد. همچنین 95 تعاونى روستایى زنان به این منظور به همکارى فرا خوانده شدند. با این حال، استقبال زنان روستایى آنچنان که مورد انتظار بود، صورت نگرفت.
دکتر پروین معروفى، از فعالان توسعه و ترویج فعالیتهاى زنان روستایى در این مورد گفت:
«زنان روستایى مشکلات زیادى دارند، اوّلاً: مشکل مىتوانند موافقت همسرشان را براى کاندیدا شدن جلب کنند. ثانیاً: اگر بر فرض عضو شوراها هم شوند، اهالى ده چندان آنها را جدى نمىگیرند.»
معروفى اضافه کرد: «فرهنگ مردسالارانه را در برخى روستاها مىتوان به تدریج تغییر داد، اما به هر حال کارهاى فرهنگى دیر جواب مىدهد.»
در مورد زنان روستایى امید این بود که تجربه موجود در ایجاد تعاونىهاى زنان روستایى و باشگاه دختران روستایى براى شوراها نیز به کار گرفته شده و منجر به حضور گستردهتر زنان در شوراهاى اسلامى روستاها شود. اما پس از اتمام مهلت ثبتنام داوطلبان، برخى معتقد بودند که زنان آن گونه که انتظار مىرفت از موضوع استقبال نکردند. خانم زهرا شجاعى میزان استقبال را با توجه به اولین تجربه در این زمینه چنین ارزیابى کرد: «زنان، معمولاً در راهى قدم مىگذارند که مطمئن باشند به نتیجه مىرسند.» اما خانم بروجردى گفت: «تعداد زنان داوطلب عضویت در شوراها 40 برابر داوطلبین عضویت در مجلس پنجم است و این نشان مىدهد که روند مشارکت زنان رشد داشته است.»
به هر حال در اولین دوره، در مرحله ثبتنام از داوطلبان از مجموع 139،334 نفر داوطلب کل کشور، 7251 نفر - یعنى 2% - زن بودند که از این تعداد، 2422 نفر، داوطلب عضویت در شوراهاى روستایى، 4810 نفر، داوطلب عضویت در شوراهاى شهرى و 19 نفر، داوطلب عضویت در شوراهاى شهرک شدند.
زنان روستایى استان یزد با 20/4% کل داوطلبان روستایى، بالاترین میزان مشارکت و پس از آنان به ترتیب زنان روستایى استانهاى تهران با 37/3%، کرمان با 18/2%، سمنان با 87/1% و گیلان با 80/1% قرار داشتند.
زنان شهرى استان تهران نیز با 57/11% کل داوطلبان شهرى این استان بالاترین میزان مشارکت و پس از آن، استانهاى سیستان و بلوچستان با 89/9%، کرمان 82/9%، خراسان با 31/9% و هرمزگان با 41/8% قرار داشتند.
میانگین حضور داوطلبان زن روستایى و شهرى در استانهاى مختلف عبارت بود از: تهران 94/7%، یزد 03/5%، کرمان 62/3%، سمنان 13/3%، اصفهان 10/3%، سیستان و بلوچستان 59/2%، گیلان 60/2%، ایلام 60/2%، قم 57/2%، مرکزى 27/2%، خراسان 26/2%، بوشهر 14/2%، هرمزگان 08/2%، خوزستان 98/1%، مازندران 82/1%، همدان 50/1%، قزوین 44/1%، فارس 33/1%، گلستان 23/1%، کرمانشاه 19/1%، لرستان 12/1%، کردستان 02/1%، چهارمحال و بختیارى 01/1%، زنجان 99/0%، آذربایجان شرقى 92/0%، آذربایجان غربى 77/0%، کهکیلویه و بویراحمد 76/0% و اردبیل 53%.
اما نتایج انتخابات اولین دوره شوراهاى اسلامى شهر و روستا حاکى از آن بود که 7/7% کرسىهاى اصلى شوراهاى شهر در اختیار خانمها قرار گرفت و در یک سوم از شوراهاى شهر، زنان به عنوان اعضاى اصلى حضور یافتند.
به عبارت دیگر، تعداد بانوان انتخاب شده در شوراهاى شهر به عنوان اعضاى اصلى 300 تن بود که در 233 شوراى شهر انتخاب شده بودند. نتایج انتخابات نشان مىداد در 176 شوراى شهر یک عضو زن، 48 شورا 2 عضو زن، 8 شورا 3 عضو زن و یک شورا 4 عضو زن حضور مىیابند.
بیشترین حضور زنان در شوراهاى شهر به ترتیب در استانهاى تهران با 29 نفر، خوزستان 26 نفر، گیلان 25 نفر، اصفهان 24 نفر و کرمان 23 نفر بود. در اولین دوره در شوراهاى شهر مراکز سه استان کهکیلویه و بویراحمد، کردستان و ایلام زنان به عضویت اصلى شوراها انتخاب نشدند.
در 109 شهر کشور 114 نفر از بانوان به عنوان نفرات اوّل یا دوم برگزیده شدند و در مراکز 15 استان نیز ایشان به عنوان نفر اوّل یا دوم در شوراى اسلامى شهر حضور یافتند.
در اولین دوره برگزارى شوراها بر اساس آمار دفتر امور بانوان وزارت کشور جمع منتخبان زن در شهرها، روستاها و شهرکها 1120 نفر بود.
عملکرد شوراها در دوره اوّل به ویژه در شهرهاى بزرگ، گاه جنبه سیاسى گرفته که البته بیشتر برخوردها میان «مردان» صورت گرفت و زنان عضو شوراها به شهادت ناظران - اگر میان برخوردهاى مورد اشاره منفعل نمىشدند - پیگیر امور و وظایف شورا بودند. در این حال البته نوپایى و نبود تجربه در زمینه تشکیل و فعالیت شوراها در چنین سطح گسترهاى، بر ابهام کارنامه دوره اوّلىها مىافزود.
این کارنامه براى خیلىها به ویژه در شهرهاى بزرگ، عامل کاهش حساسیت و توجه به موضوع شوراها شد. با این حال در دومین دوره انتخابات شوراهاى اسلامى شهر و روستا، عضویت زنان به دو برابر افزایش یافت که این خود نشانى از عزم زنان براى حضور و مشارکت اجتماعى فارغ از درگیرىهاى مردان با یکدیگر است.
دومین دوره تشکیل شوراها
حضور بانوان در دومین دوره، به جز استانهاى چهارمحال و بختیارى که در دوره پیش داراى 18 عضو زن در شورا بود، و در این دوره به 17 نفر کاهش یافت و استان کردستان که زنان منتخب از تعداد 24 نفر به 21 کاهش یافتند، باقى استانها داراى رشد کمّى بودند.
در این میان تعداد زنان عضو شوراهاى استان کهکیلویه و بویراحمد با افزایش حدود 6 برابر، از 4 زن عضو به 25 نفر رشد یافت. همچنین چه به لحاظ کمّى و چه به لحاظ کیفى با افزایش تعداد زنان استان گلستان از 20 نفر به 122 نفر، این استان با رشدى بیش از 600 درصد (شش برابر) از لحاظ تعداد زنان عضو شوراها در رده ششم قرار گرفت. پیش از استان گلستان، استانهاى خراسان، اصفهان، سیستان و بلوچستان، فارس، کرمان، گیلان و مازندران در رتبههاى یک تا پنج قرار دارند. ضمن اینکه تأکید مىشود به لحاظ کمّى، تعداد منتخبان کل استان گلستان با استانهاى نامبرده قابل مقایسه نیست.
در این شرایط، استان تهران با عضویت 178 نفر (59/4%)، سمنان با 60 نفر (41/4%)، کرمان با 266 نفر (94/3%)، یزد با 74 نفر (69/3%) و گلستان با 122 نفر (66/3%) درصد مشارکت بالایى را داشته است.
به لحاظ کمّى و بدون در نظر گرفتن معیارهاى جمعیتى و تعداد منتخبان اکنون بیشترین تعداد زنان عضو شوراها متعلق به استانهاى خراسان با 281 عضو، تهران با 178 عضو، سیستان و بلوچستان با 173 عضو، گیلان با 154 عضو و مازندران با 145 عضو است.
همچنین استانهایى مانند اردبیل، آذربایجان غربى، بوشهر، سمنان، سیستان و بلوچستان، فارس و کرمانشاه با افزایش حدود دو برابر در تعداد زنان عضو شوراها داراى رشد مطلوبى در این دوره بودهاند.
در عین حال به نظر مىرسد در دوره دوم انتخابات شوراها تعداد منتخبان زن در این نهاد در سطح مراکز استانها به ویژه نسبت به کل منتخبان در شهرها و روستاها، کاهش داشته است. به عبارت دیگر افزایش دو برابرى تعداد زنان عضو، در واقع میانگین اعضاى شوراهاى شهرى و روستایى هر استان بوده است.
برخى معتقدند دومین دوره انتخابات شوراها درسهاى قابل تأملى براى گروهها، اقوام و طیفهاى فکرى و حتى جنسیتى داشته است. کم شدن شمار انتخابکنندگان در حالى که شمار رأىدهندگان بالقوه پس از چهار سال از برگزارى دوره اوّل افزایش داشته، تغییر در بافت سیاسى منتخبان، افزایش رقابت شدید در مناطق مرزى در کنار کاهش شدید انگیزه انتخاباتى در شهرهاى بزرگ به ویژه تهران قابل تأمل است. در این میان، آنچه در نگاهى جنسیتى به انتخابکنندگان و انتخابشوندگان در دوره دوم شوراهاى اسلامى شهر و روستا قابل بررسى است، کم شدن انگیزه زنان شهرهاى بزرگ در مشارکت سیاسى و اجتماعى براى حضور در شوراهاست.
هر چند طیف زنان جامعه را در این زمینه نباید از مردان جدا دانست و مىبایست رفتار هر دو را در یک منحنى قرار داد، اما جدول شماره 3 نشان از کاهش شمار زنان عضو شوراها در 9 شهر مرکز استان در دوره دوم انتخابات دارد.
جداول زیر نشانگر آمار مقایسهاى منتخبان دوره اوّل و دوم انتخابات شوراهاى اسلامى کشور، مقایسه مشارکت زنان در این انتخابات و نیز کاهش حضور زنان در شهرهاى بزرگ است.
جدول شماره 1
آمار مقایسهاى منتخبان دوره اوّل و دوم انتخابات شوراهاى اسلامى کشور و درصد آن به تفکیک استان
| ردیف | نام استان | تعداد کل منتخبان | زن | درصد | مرد | درصد | تعداد کل منتخبان | زن | درصد | مرد | درصد |
| 1 آ | ذربایجان شرقى | 9784 | 33 | 34/0 | 9751 | 66/99 | 8590 | 41 | 28/0 | 8549 | 52/99 |
| 2 | آذربایجان غربى | 9257 | 17 | 18/0 | 9340 | 82/99 | 8854 | 25 | 20/0 | 8819 | 60/99 |
| 3 | اردبیل | 5083 | 11 | 22/0 | 5072 | 78/99 | 4690 | 29 | 62/0 | 4667 | 38/99 |
| 4 | اصفهان | 5673 | 75 | 32/1 | 5598 | 68/98 | 5064 | 115 | 27/2 | 6949 | 73/97 |
| 5 | ایلام | 1945 | 14 | 72/0 | 1921 | 28/99 | 1727 | 14 | 81/0 | 1713 | 19/99 |
| 6 | بوشهر | 2104 | 19 | 10/0 | 2085 | 09/99 | 2028 | 57 | 81/2 | 1971 | 19/97 |
| 7 | تهران | 2897 | 127 | 260/3 | 3770 | 9674 | 3879 | 178 | 59/4 | 3701 | 41/96 |
| 8 | چهارمحال و بختیارى | 2574 | 18 | 69/0 | 2556 | 30/99 | 2441 | 17 | 70/0 | 2424 | 30/99 |
| 9 | خراسان | 20076 | 154 | 77/0 | 19922 | 23/99 | 19449 | 281 | 44/1 | 19168 | 55/98 |
| 10 | خوزستان | 7651 | 63 | 82/0 | 7588 | 18/99 | 2321 | 63 | 87/0 | 7257 | 12/99 |
| 11 | زنجان | 3992 | 20 | 50/0 | 3972 | 49/99 | 3524 | 24 | 96/0 | 2490 | 03/99 |
| 12 | سمنان | 1387 | 28 | 02/2 | 1359 | 98/17 | 1359 | 60 | 41/4 | 1299 | 58/95 |
| 13 | سیستان و بلوچستان | 5778 | 73 | 27/1 | 5655 | 73/98 | 7999 | 172 | 15/2 | 7827 | 85/97 |
| 14 | فارس | 10822 | 53 | 49/0 | 10769 | 51/99 | 10099 | 106 | 05/1 | 9913 | 95/98 |
| 15 | قزوین | 2859 | 22 | 77/0 | 2837 | 23/99 | 2686 | 33 | 22/1 | 2652 | 10/98 |
| 16 | قم | 556 | 10 | 79/1 | 546 | 20/98 | 557 | 17 | 05/3 | 540 | 95/96 |
| 17 | کردستان | 7000 | 24 | 34/0 | 6976 | 66/99 | 6529 | 21 | 32/0 | 6508 | 68/99 |
| 18 | کرمان | 6426 | 144 | 24/2 | 6282 | 76/97 | 6752 | 266 | 94/2 | 6486 | 06/96 |
| 19 | کرمانشاه | 7399 | 23 | 31/0 | 7376 | 69/99 | 7042 | 47 | 67/0 | 6995 | 33/99 |
| 20 | کهکیلویه و بویراحمد | 3356 | 4 | 12/0 | 2352 | 88/99 | 3964 | 25 | 84/0 | 2929 | 16/99 |
| 21 | گلستان | 4608 | 20 | 43/0 | 4588 | 57/99 | 4574 | 122 | 3166 | 6452 | 42/97 |
| 22 | گیلان | 11233 | 142 | 26/1 | 11091 | 74/98 | 8783 | 154 | 75/1 | 8628 | 25/98 |
| 23 | لرستان | 5921 | 49 | 49/0 | 5892 | 51/99 | 4698 | 48 | 02/1 | 4650 | 98/98 |
| 24 | مازندران | 10551 | 92 | 87/0 | 10459 | 13/99 | 9459 | 145 | 53/1 | 9314 | 47/98 |
| 25 | مرکزى | 2972 | 45 | 13/1 | 3927 | 87/98 | 4666 | 66 | 80/1 | 3600 | 20/98 |
| 26 | هرمزگان | 2597 | 27 | 03/1 | 3560 | 97/98 | 4162 | 77 | 85/1 | 4085 | 15/98 |
| 27 | همدان | 4866 | 24 | 49/0 | 4842 | 51/99 | 4373 | 26 | 82/0 | 4327 | 17/99 |
| 28 | یزد | 1705 | 52 | 05/3 | 1652 | 95/96 | 2005 | 74 | 69/3 | 1931 | 31/96 |
| جمع کل | 164022 | 1373 | 84/0 | 162649 | 16/99 | 155279 | 2324 | 50/1 | 152945 | 49/98 |
جدول شماره 2
نگاهى مقایسهاى بر مشارکت زنان در انتخابات شوراها
| ردیف | نام استان | تعداد داوطلبان زن دوره اوّل | درصد مشارکت دوره اوّل زنان | تعداد داوطلبان زن دوره دوم | درصد مشارکت دوره دوم زنان |
| 1 | آذربایجان شرقى | 183 | 96/0 | 107 | 94/0 |
| 2 | آذربایجان غربى | 129 | 79/0 | 110 | 92/0 |
| 3 | اردبیل | 48 | 57/0 | 64 | 11/1 |
| 4 | اصفهان | 512 | 16/3 | 338 | 96/3 |
| 5 | ایلام | 121 | 69/2 | 44 | 83/1 |
| 6 | بوشهر | 98 | 20/2 | 127 | 39/3 |
| 7 | تهران | 1183 | 99/6 | 709 | 21/7 |
| 8 | چهارمحال و بختیارى | 53 | 01/1 | 34 | 99/0 |
| 9 | خراسان | 920 | 30/2 | 672 | 56/2 |
| 10 | خوزستان | 318 | 12 | 226 | 16/2 |
| 11 | زنجان | 74 | 98/0 | 100 | 06/2 |
| 12 | سمنان | 104 | 24/3 | 131 | 96/5 |
| 13 | سیستان و بلوچستان | 294 | 95/2 | 314 | 02/3 |
| 14 | فارس | 312 | 30/1 | 267 | 89/1 |
| 15 | قزوین | 87 | 37/1 | 86 | 22/2 |
| 16 | قم | 39 | 34/2 | 61 | 90/5 |
| 17 | کردستان | 118 | 05/1 | 58 | 70/0 |
| 18 | کرمان | 542 | 84/3 | 499 | 23/5 |
| 19 | کرمانشاه | 153 | 18/1 | 114 | 28/1 |
| 20 | کهکیلویه و بویراحمد | 46 | 74/0 | 49 | 25/1 |
| 21 | گلستان | 118 | 22/1 | 412 | 32/5 |
| 22 | گیلان | 638 | 70/2 | 295 | 19/2 |
| 23 | لرستان | 115 | 13/1 | 99 | 55/1 |
| 24 | مازندران | 412 | 85/1 | 273 | 23/2 |
| 25 | مرکزى | 183 | 32/2 | 138 | 90/2 |
| 26 | هرمزگان | 136 | 14/2 | 163 | 99/2 |
| 27 | همدان | 144 | 53/1 | 143 | 45/2 |
| 28 | یزد | 195 | 88/4 | 223 | 05/7 |
جدول شماره 3
| نام شهر | منتخبان زن در شورا نسبت به مردان در دوره اوّل
| شمار منتخبان زن در شوراها نسبت به مردان در دوره دوم | میزان افزایش یا کاهش شمارزنان در دو دوره |
| تبریز | 2 از 11 | 2 از 11 | 0 |
| ارومیه | 1 از 9 | 2 از 9 | 1+ |
| اردبیل | 1 از 9 | 3 از 9 | 2+ |
| اصفهان | 2 از 11 | | |
| ایلام | 0 از 7 | 0 از 7 | 0 |
| بوشهر | 1 از 7 | | |
| تهران | 3 از 15 | 3 از 15 | 0 |
| شهرکرد | 2 از 7 | 0 از 7 | 2- |
| مشهد | 1 از 11 | 1 از 11 | 0 |
| اهواز | | 3 از 9 | |
| زنجان | 3 از 9 | | |
| سمنان | | 1 از 7 | |
| زاهدان | | 0 از 9 | |
| شیراز | 2 از 11 | 0 از 11 | 2- |
| قزوین | 2 از 9 | 3 از 9 | 1+ |
| قم | 2 از 9 | 1 از 9 | 1- |
| سنندج | 0 از 9 | 1 از 9 | 1+ |
| کرمان | 2 از 9 | 3 از 9 | 1+ |
| کرمانشاه | 2 از 9 | 0 از 9 | 2- |
| یاسوج | 0 از 7 | 0 از 7 | 0 |
| گرگان | 1 از 9 | 2 از 9 | 2+ |
| رشت | 1 از 9 | 0 از 9 | 1- |
| خرمآباد | 1 از 9 | 0 از 9 | 1- |
| سارى | 1 از 7 | 0 از 7 | 1- |
| اراک | 3 از 9 | 3 از 9 | 0 |
| بندرعباس | | 1 از 9 | - |
| همدان | 3 از 9 | 2 از 9 | 1- |
| یزد | 2 از 9 | 1 از 9 | 1- |
جداول ضمیمه، آمار مقایسهاى منتخبان دوره اوّل و دوم انتخابات شوراهاى اسلامى کشور و مقایسه مشارکت زنان در انتخابات شوراها را نشان مىدهد.
اما آنچه از دیدگاهى کلى شایان توجه است اینکه: از اساسىترین اهداف طرحکنندگان و رأىدهندگان به اصول مربوط به شوراها در قانون اساسى جمهورى اسلامى، بىشک کوچک کردن دولت و کمرنگ شدن نقش دیوانسالارى بوده است. بدین معنى که دولت اسلامى باید تصدىگرى خود را کاهش دهد و آن را به حوزههاى غیر دولتى واگذار کند. اگر چه به نظر مىرسد برخى قوانین و نیز فرهنگ موجود، امکان تحقق این مهم را چندان فراهم نمىسازد، اما باید امیدوار بود که شوراها و نهادهاى صنفى ابزارى باشند که مردم توسط آنها بتوانند بر قدرت حاکم نظارت کنند. امورى چون حفظ نظم اجتماعى یا مسائل زیستمحیطى یا برخى امور فرهنگى مىتواند به دست مردم و از طریق شوراها یا نهادهاى صنفى مستقل از دولت اداره شود.
به هر حال شوراها به عنوان نهاد میانه یا واسطهاى که در عرصه تصمیمگیرى نظامهاى مردمسالارى طراحى شدهاند، کارکردى دوسویه دارند. از یک سو، در انتقال خواست و نظر مردم در عرصه تصمیمگیرىهاى شهرى و کلان تأثیرگذارند و به گونهاى در ساختار نهاد حکومت تعریف مىشوند؛ از دیگر سو، به عنوان نهادى که بر رأى مردم استوار است، زمینهاى براى شکلگیرى نهادهاى مدنى و سازمانهاى غیر دولتى است. این در حالى است که همه اینها نیازمند وجود و ترویج «فرهنگ شورایى» است؛ فرهنگى که زنان به واسطه انعطاف و صبورى، زمینههاى مساعدترى را براى ایجاد و ترویج آن دارند. خوب گوش کردن و با شکیبایى عمل نمودن را شاید بیشتر بتوان در زنان دید. صفاتى که امروزه شوراها در گردش امور خود بدان نیازمندند.
منابع: -
- روابط عمومى مرکز امور مشارکت زنان، گزارش نحوه حضور زنان در اوّلین دوره انتخابات شوراها.
- نازنین شاهرکنى، زنان و انتخابات شوراها، مجله زنان.
- مرضیه مرتاضى لنگرودى، شورا بر پیام خدا از زبان مردم صراحت دارد، بولتن صداى زن.
- فریماه شریفىراد، فرهنگ شورایى؛ زمینه پیدایش نظام دموکراتیک، بولتن صداى زن.
- مریم فراهانى، نگاهى جنسیتى به انتخابات شوراها، بولتن صداى زن.
