براى داشتن جامعه قرآنى باید دختران و مادران قرآنى داشته باشیم
مسعوده کرمى
اشاره:
مؤسسه «بانوان قرآنپژوه» مدت سه سال است که در عرصه جلب و ساماندهى فعالیتهاى قرآنى بانوان به ویژه در زمینه پژوهش و تحقیق، فعالیت مىکند.
با خانم «زکیه عبداللهیان» کارشناس علوم سیاسى و مسئول این مؤسسه که از بانوان فعال در عرصه فرهنگى و اجتماعى است گفتگویى ترتیب دادهایم.
در راستاى معرفى مؤسسه توضیحاتى بدهید.
مؤسسه «بانوان قرآنپژوه»، مؤسسه ثبتى به عنوان یک NGOزیر نظر سازمان ملى جوانان است که در حال حاضر به لحاظ شرایط مالى به عنوان «مرکز بانوان قرآنپژوه» زیر نظر «مؤسسه معارف اسلامى امام رضا(ع)» مشغول فعالیت است. مؤسسه معارف اسلامى داراى بیست سال سابقه تلاش و فعالیت فرهنگى و مذهبى با انتشار سه نشریه «بشارت»، «بیّنات» و «آفاق نور» مىباشد. مجله «بشارت» ویژه جوانان، «بیّنات» ویژه پژوهشهاى قرآنى و «آفاق نور» ویژه احیاى نسخهها و میراث مکتوب قرآنى است.
مؤسسه بانوان قرآنپژوه با چه اهدافى آغاز به کار کرد؟
این مؤسسه با هدف شناسایى و شناساندن بانوان فعال در زمینههاى مختلف قرآنى وارد کار شد. از آنجا که دریافتیم مؤسسات مختلف که در زمینههاى قرآنى مخصوصاً حفظ و قرائت و تفسیر کار مىکنند، در سطح کشور زیاد است اما مؤسساتى که ویژه بانوان باشد و به فعالیتهاى آنان اختصاص داشته باشد وجود ندارد، نیز فقدان جایى متمرکز و نهادى که به طور رسمى پىگیر کارهاى بانوان باشد در فعالیتهاى قرآنى کشور احساس مىشد، به فکر تشکیل مؤسسه افتادیم که فقط با خانمهایى که در هر رشته از قرآن فعالیت مىکنند همکارى دارد. از اهداف مؤسسه مىتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- جلوگیرى از هدر رفتن ذوق و شوق قرآنى بانوان و حفظ نشاط و روحیه معنوى آنان.
- استفاده از تجربه، ذوق سرشار، قدرت ابتکار، خاطرات سازنده و فعالیتهاى قرآنى آنها.
- ایجاد فضاى تبادل نظر و اندیشه و ارتباط مستمر با زنان قرآنپژوه ایران و جهان.
- کشف و معرفى الگوى برتر رفتارى میان زنان نمونه قرآنپژوه.
- ترغیب دختران جوان به فعالیتهاى قرآنى و استفاده از فرهنگ وَحْیانى.
- مأنوس و عادت دادن بانوان به قرآن کریم به عنوان کتاب هدایت و سازندگى.
- آشنا ساختن بانوان با نقش مؤثر عواطف قلبى و شکلدهى روحیات و شخصیت آنها در تربیت فرزندان.
شناسایى و جذب فعالیت خانمها چگونه بوده است؟
ابتدا با توزیع برگههایى براى عضویت شروع کردیم. در کشور مهدها و دارالقرآنها همچنین دارالتحفیظها و مراکز قرآنى زیادى وجود دارد. ابتدا سعى کردیم از طریق معرفى خود در این مراکز، عضوگیرى کنیم. چیزى نگذشت که مؤسسه از سراسر کشور عضو پذیرفت، البته از طریق مجلاتمان هم فرمها را در اختیار علاقهمندان به همکارى با مؤسسه قرار دادیم.
چرا بانوان را در بین گروهها و اقشار مختلف انتخاب کردید؟
مؤسساتى که در مورد قرآن کار مىکنند بسیارند مخصوصاً براى آقایان که در هر زمینه و هر موقعیتى امکان فعالیت دارند و سرفصلها و مقالات بسیارى از نشریات و مجلات قرآنى متعلق به آنهاست. بنابراین به فکر افتادیم با بانوان کار کنیم. خوشبختانه از ابتدا با شمار بسیارى از خانمها روبهرو شدیم که مشتاقاند و سالها فعالیت کردهاند بدون اینکه کسى آنها را بشناسد.
ضرورت وجود مؤسسه را چگونه ارزیابى مىکنید؟ آیا فکر نمىکنید فعالیت مؤسسه با مؤسسات مشابه، موازى باشد؟
تا آنجا که مطالعه کردیم غیر از دانشگاهها که رشته علوم قرآن و حدیث را تدریس مىکنند، بقیه مراکز و مؤسسات بیشتر ویژه حفظ، قرائت و تفسیر هستند. مؤسسهاى که به طور جدى به فعالیتهاى قرآنىِ پژوهشگران و هنرمندان در سطح کشور توجه داشته باشد و آنها را گردآورى کند وجود ندارد. ما اینجا ثبتنام نمىکنیم که خانمها بیایند و فقط قرآن حفظ کنند و یا کلاس تفسیر بروند، بلکه روش دیگرى داریم. یعنى بانوانى را که در دوره معاصر و در سراسر کشور کارهاى قرآنى کردهاند شناسایى و معرفى مىکنیم، آثارشان را عرضه مىنماییم و مقالات و نوشتههایشان را که داراى شرایط است چاپ مىکنیم. فکر نمىکنم مؤسسهاى با این کارکردها ویژه بانوان در کشور وجود داشته باشد. ما ادعا مىکنیم اولین مؤسسه در ایران هستیم که این گونه عمل مىکند.
تصورى که پیش از شروع به کار داشتید با الان که سه سال از فعالیت مؤسسه مىگذرد، چه تغییرى کرده؛ منظورمان نسبت به فعالیت بانوان است؟
در ابتداى کار فکر نمىکردیم با این همه زنان مشتاق مواجه بشویم. حدود ده - دوازده هزار عضو در ایران از بین خانمهایى که پژوهشگر و هنرمند هستند، رقم قابل توجهى است، آن هم در شرایطى که گاه به خاطر کثرت فعالیت و فعالان در زمینه مثلاً حفظ و قرائت قرآن چندان در این زمینه کار نکردهایم.
وقتى به صحنه پژوهش وارد شدیم و به مناطق مختلف کشور حتى مناطق محروم سفر کردیم و متوجه شدیم شمار بانوان پژوهشگر زیاد است، به کارمان امیدوار شدیم. در منطقه محروم زاهدان حدود 400 - 500 پایاننامه و پژوهش ناب و برتر قرآنى که همگى قابلیت چاپ دارند، دستنخورده وجود دارد.
این پژوهشگران داراى چه سطح علمى هستند؟
در مقاطع تحصیلى مختلف دکترا، فوق لیسانس و لیسانساند. وقتى با استقبال بانوان این مناطق در زمینه پر کردن فرمها و برگزارى همایش و ارسال مقالات و پژوهشها روبهرو شدیم، بر ادامه کارمان مصممتر شدیم.
تأثیر وجود زنان قرآنپژوه در زندگى خانوادگى و اجتماعى چقدر مىتواند باشد؟
اساس دین ما قرآن است. ما مسلمانیم و شروع قرآنى شدن رفتار و کردار افراد و رخنه فرهنگ قرآن به جامعه از خانواده است؛ خانوادهاى که قرآنى باشد مىتواند جامعه را قرآنى کند. قرآنى شدن خانواده از طریق مادر شروع مىشود. اگر مادرى قرآنى باشد و با آن انس داشته باشد مىتواند در روحیه فرزندان (که بیشترین لحظاتشان را با مادر مىگذرانند) تأثیر داشته باشد. مادرى که با آموزههاى دینى و قرآنى پرورش یافته است مىتواند قصههاى قرآنى را براى فرزندش تعریف کند. در دوران شیردهى و جنینى، کودک را با قرآن مأنوس کند، بعد همچنان که پرورش پیدا مىکند او را با روخوانى و حفظ قرآن و قصهها و مفاهیم آن آشنا و مأنوس کند. رفته رفته فرزند با قرآن آشنا مىشود و در بزرگى در زمینههاى مختلف دینى و اجتماعى، فرهنگ قرآنى راهنمایشان خواهد بود.
در دیدارى که سال گذشته با مقام معظم رهبرى داشتیم، ایشان علاوه بر اینکه ما را براى ادامه کار خیلى تشویق کردند، فرمودند: تمامآموزههاى قرآنى و قرآنىشدن و انس گرفتنم با قرآن را از مادرم دارم؛ مادرم بود که هر روز قرآن را با صداى خوش تلاوت مىکرد و ما را با قرآن مأنوس مىنمود.
بزرگان ما از جمله بزرگان دینى با آموزههایى که از مادرانشان داشتهاند توانستهاند با قرآن انس بگیرند و رشد پیدا کنند، بنابراین در هر جامعهاى که بتوان نام قرآنى بر آن گذاشت، نقش اول را خانوادهها ایفا مىکنند و در خانوادهها نقش اول تربیتى را مادران ایفا مىکنند.
آموزش مسائل دینى و قرآنى یک بحث است و ارزش و درونى شدن این آموزشها بحثى دیگر؛ فکر مىکنید تحقق این امر از چه راههایى امکانپذیر است؟
باید کار کلیشهاى را کنار گذاشت. اینکه هر سال نمایشگاه قرآنى در سراسر کشور برگزار شود، جاى شکر دارد و تشکر از دستاندرکاران؛ اما اینکه فقط یک دهه یا مثلاً یک ماهى از سال را به این کارها و نمایشگاه اختصاص بدهیم، اشتباه است. باید بتوانیم طورى برنامهریزى کنیم که نمایشگاهها و برنامههاى قرآنى در تمام طول سال و در سراسر کشور برقرار باشد. در هر استانى چند روزى به این امر اختصاص بدهیم که بتوانیم همه روزهاى سال، قرآن را با مردم و زندگى آنها همراه سازیم. رادیو و تلویزیون در تمام طول سال برنامههایى داشته باشند که مردم را به سوى قرآن و فرهنگ آن سوق بدهد و تشویق کند تا هر روز کارشان را با قرآن شروع کنند، یک دلیل اینکه همایشمان را در ماه رمضان برگزار نمىکنیم این است که در زمانهاى دیگرى از سال هم شمیم قرآن، مشام جامعه را بنوازد و مردم در ماههایى غیر از رمضان نیز از فعالیتها و برنامههاى قرآن آگاه شوند و یا در آنها حضور داشته باشند. این امر به درونى شدن آموزههاى قرآنى کمک مىکند.
بگویید استقبال بانوان جوان از برنامههاى شما چگونه بوده است؟
مؤسسه بانوان قرآنپژوه، مؤسسهاى ثبتى زیر نظر سازمان ملى جوانان است و قشر وسیعى از مخاطبان ما را جوانان تشکیل مىدهند. اگر بتوانیم جمعیت جوان را به سوى تربیت قرآنى سوق بدهیم مىتوانیم یک نسل و نسلهاى خود را به این راه تشویق کنیم. ما در سال، یکى دو شماره از مجله بشارت را که ویژه جوانان است به چاپ آثار قرآنى بانوان اختصاص مىدهیم و آن را میان جوانان نشر مىدهیم تا بتوانیم از این راه آنان را با فرهنگ قرآن آشنا و مأنوس کنیم تا آنها نیز در تربیت صحیح نسلهاى آینده موفق باشند.
براى جلب و جذب تفکر و اندیشه قشر جوان چه برنامهاى را در نظر داشتهاید؟
مجله بشارت خیلى متنوع است. سعى شده است مطالبش کوتاه، روان، شیوا و با نگارش ساده باشد. مباحثش مشکل و سنگین نیست که جوان نتواند بخواند و حوصلهاش سر برود. با بهرهگیرى از کاغذهاى طرحدار، گرافیک جذاب و رنگهاى شاد چاپ مىشود که جوان را جذب کند. علاوه بر آن مىکوشیم مطالب آن مطابق ذوق و سلیقه جوان باشد، طورى که وقتى یک شماره را مىخواند اشتیاق داشته باشد شمارههاى بعدى را هم بخواند.
مؤسسه از چه نوع تحقیقات و پژوهشهایى استقبال مىکند؟
پیش از پاسخ، خلاصهاى از فعالیتهاى مؤسسه بانوان قرآنپژوه ارائه مىدهم.
فعالیتهاى این مرکز بر دو قسم است؛ فعالیتهاى انجام شده و فعالیتهاى در دست اقدام؛ که از این دو قسم مىتوان به این موارد اشاره کرد:
- برپایى همایش بانوان قرآنپژوه هر سال در تهران و یا استانهاى دیگر که اولویت ما در آینده، استانهاى محروم است.
- برپایى جشنواره جهت ارائه بهترین آثار قرآنى و معنوى بانوان نمونه قرآنپژوه.
- برپایى نمایشگاه جهت ارائه آثار هنرى و قرآنى بانوان و کاتبان مصحف شریف، خطاطان، پژوهشگران، مترجمان و نویسندگان.
- انتشار کتاب و آثار قرآنى بانوان.
- انتشار نشریه ویژه بانوان در موضوعات گوناگون قرآنى.
- ایجاد کتابخانه عمومى، امانى و تخصصى.
- انتخاب بانوان اهل قلم و صاحبان اندیشه جهت تفسیر و ترجمه قرآن کریم.
- تدوین شناختنامه بانوان قرآنپژوه.
- تأسیس بانک اطلاعاتى بانوان قرآنپژوه.
- ارائه فعالیتهاى قرآنى در قالب تولید نرمافزارهاى کامپیوترى و سایت اینترنتى بانوان قرآنپژوه.
از فعالیتهاى انجام شده مؤسسه هم مىتوان به این موارد اشاره کرد:
- شناسایى بیش از سه هزار پایاننامه و پژوهشهاى قرآنى بانوان در سراسر کشور.
- گردآورى بیش از هزار عنوان پایاننامه و پژوهش از سراسر کشور.
- جمعآورى بیش از صدها مقاله قرآنى و اثر ارزنده قرآنى از سراسر کشور.
- تشکیل بانک اطلاعاتى بانوان قرآنپژوه.
- برگزارى دو همایش بانوان قرآنپژوه در سال 82 و 83 با حضور هزاران تن از بانوان قرآنپژوه.
- انتشار آثار قرآنى بانوان در چهار شماره از مجله بشارت و دو شماره از بینات.
بانوان به ویژه خانمهاى جوان مىتوانند بر اساس ذوق و استعدادى که دارند در هر یک از زمینههاى مطرح شده با ما همکارى داشته باشند. ما از آنها و فعالیتهایشان استقبال مىکنیم به ویژه در زمینه تحقیق و پژوهش. هر سال نویسندگان دو شماره از بشارت و یک شماره از بینات خانمها هستند. افزون بر اینکه در شمارههاى بعد و قبل این شماره‌ها آثار خانمها را بین سایر آثار چاپ مىکنیم، این شماره‌ها مخصوص بانوان است. مخاطب هر کدام از مجلهها گروه خاصى است.
براى عضویت در مؤسسه، علاقهمندان مىتوانند به صورت تلفنى یا از طریق پایگاه اینترنتى و یا برگههاى عضویتى که در مجلات در نظر گرفته شده است، اقدام کنند.
عضویت بانوان قرآنپژوه در مؤسسه چه امکانات و فرصتهایى را برایشان فراهم مىآورد؟
اولین امکانش این است که عضو مؤسسهاى قرآنى مىشوند. دومین مزیت آن است که با ما در ارتباط مستقیم هستند و ما شناسنامه هنرى و پژوهشى برایشان تهیه مىکنیم، یا حتى از طریق گفتگو با آنها استعدادها و توانمندىهایشان را کشف مىکنیم و راههاى پرورش آن را به آنها پیشنهاد مىدهیم، نیز در زمینههاى توانایىهایشان از آنها فعالیت و مقاله مىخواهیم؛ غیر از اینها، از آنها دعوت مىشود در همایش سالانه شرکت کنند و اگر اثرى قابل عرضه دارند و یا پیشکسوت باشند و یا داراى شرایط معرفى و تقدیر در همایش باشند، به معرفى و تقدیر از آنها مىپردازیم.
کار بعدى مؤسسه بانوان قرآنپژوه تهیه و تنظیم بانک اطلاعات بانوان قرآنپژوه است. دایرةالمعارفى از بانوانى که در عصر حاضر در هر رشته از قرآن در ایران کار کردهاند تدوین و چاپ مىکنیم. در دایرةالمعارف، زندگىنامه و خلاصهاى از فعالیتهاى هر پژوهشگر چاپ مىشود و به صورت شناختنامه و بانک اطلاعات براى نسلها و دهههاى دیگر باقى مىماند که بدانند مثلاً در عصر انقلاب اسلامى چه تعداد خانمهاى قرآنپژوه وجود داشته است. این کار مىتواند مقایسه خوبى باشد با سایر کشورهاى اسلامى که در زمینه قرآنى مدعى هستند.
عضویت در مؤسسه آیا امکان اشتغال را هم براى بانوان جوان ایجاد مىکند؟
کارى که فرد را مشغول مطالعه و نوشتن کند، بزرگترین اشتغال است و حقالتألیف و حق چاپ و یا حقالترجمهاى مىتواند برایشان به همراه داشته باشد. خانمهایى که در قم و تهران هستند و مىتوانیم با آنها همکارى کنیم، براى همایشها از همکارىشان استقبال مىکنیم و در کلاسهایى که قصد داریم برگزار کنیم از آنها کمک خواهیم گرفت. همچنین در نمایشگاه محصولات قرآنى، به عرضه و حتى فروش محصولاتشان کمک خواهیم کرد.
براى معارفه و تعامل فکرى و فرهنگى بانوان عضو مؤسسه به غیر از برنامههاى سالانه همایش آیا امکانات دیگرى فراهم است؟
در سایت برنامهاى داریم با نام «تالار گفتگو» که از آن طریق مىتواند اعلام کند که با چه کسى و چه زمانى تمایل به بحث و گفتگو دارد. روش دیگر این است که با ما تماس بگیرد و ما امکان برقرارى ارتباط با شخص مورد نظر را براى او فراهم خواهیم کرد.
آیا در مؤسسه، واحدى براى پاسخگویى به سؤالات دینى و شرعى دارید؟ آیا تا به حال چنین نیازى احساس شده است؟
فعلاً چنین واحدى نداریم. اما در موارد متعددى خانمهاى تحت پوشش مؤسسه پرسشهاى خود را با ما مطرح کردهاند و ما تا آنجا که در توان و امکانمان بوده پاسخگوى عزیزان بودهایم. در موارد لازم نیز به دفاتر آیات عظام رجوع کرده و یا افراد را ارجاع دادهایم.
ارتباط مؤسسه با مراکز مشابه چگونه است؟
ما با تمامى مراکز قرآنى در سراسر کشور در تماس و ارتباط هستیم؛ از جمله این مراکز مهم دانشگاهها هستند، به ویژه دانشگاههایى که رشتههاى علوم قرآن و حدیث را در حد لیسانس یا فوق لیسانس و دکترا تدریس مىکنند. با این نهادها همکارى مىکنیم و از سوى آنها پژوهشگران توانا به ما معرفى مىشوند، همچنین کسانى که شایسته و بایسته تقدیر در همایش ما هستند. مراکز دیگرى مثل جامعةالزهرا به ویژه جامعةالزهراى قم در زمینه ارائه تحقیق و مقاله با ما همکارى مىکنند.
با مراکز بینالمللى هم در ارتباط هستید؟
بله. اخیراً از کشورهاى بوسنى، کوزوو، انگلیس، سوریه، لبنان، افغانستان، هند و کشورهایى که ایران در آنجا حوزه علمیه و دانشگاه دارد، براى بینالمللى شدن این مرکز و استفاده از مجلات و آثار فرهنگى عرضه شده در همایش درخواست نیاز کرده بودند. امیدواریم ان شاءاللَّه سال دیگر همایش را بینالمللى و با حضور زنان اندیشور از سراسر جهان برگزار کنیم.
در خصوص همایش سالانه مؤسسه بانوان قرآنپژوه بیشتر توضیح دهید.
مرکز بانوان قرآنپژوه 28 مرداد 1382 مصادف با سالروز تولد حضرت زهرا(س) اولین همایش خود را در تهران برگزار کرد. همایش با حضور بانوان فعال در زمینههاى قرآنى برگزار شد که توسط ریاست محترم جمهور آقاى خاتمى از آنها سپاس و قدردانى به عمل آمد. در سال اول معیار و ملاک ما براى تقدیر و تجلیل از بانوان پیشکسوت و باسابقه بود که حدود 20 نفر معرفى و تقدیر شدند.
دومین همایش روز ولادت حضرت معصومه در 1383 در تهران برگزار شد، که با استقبال زیادى روبهرو گشت. این بار تکریم و تقدیر از بانوان قرآنپژوه با شعار و قدردانى از بانوان پژوهشگر و هنرمند انجام گرفت.
انتخاب آثار برتر و مقالات برگزیده چگونه و بر چه اساسى انجام مىگیرد؟
مقالات رسیده با مطالعه و بررسى چندین داور که همگى از اساتید دانشگاه بودند انتخاب شدند؛ معیارهاى ارزیابى و انتخاب افراد و آثار برتر به شرح زیر است:
- دارا بودن طرح مبتکرانه و ابداعى و ارائه آن به صورت پایاننامه، کتاب و مقاله.
- شرکت در مسابقات داخلى و بینالمللى و کسب رتبه در آنها (با اولویت ناشناس بودن افراد).
- موفقیت و کسب رتبههاى برتر در زمینههاى تحصیل، تدریس و پژوهش.
- پیشکسوتى در رشتههاى گوناگون قرآنى (قرائت، حفظ، پژوهش، تفسیر، تدریس، داورى، مربىگرى، هنر، تذهیب، تصویرگرى، خوشنویسى و ...).
- توانایى استفاده از تفاسیرى همچون: کشاف، روحالمعانى، المیزان و مجمعالبیان.
- ارائه آثار فراوان قرآنى.
- تعلیم و تربیت شاگردان فراوان در رشتههاى گوناگون قرآنى.
- تأیید و تعریف و اتفاق نظر صاحبنظران، نهادها و متولیان فعالیتهاى قرآنى که در واقع نشانهاى است از دارا بودن معیارهاى بالا.
- برخوردارى از بهره هوشى بالا و استعداد درخشان در مسائل قرآنى که مىتوان از راه مدرک تحصیلى، آثار و فعالیتها به آن پى برد.
- ترویج و تبلیغ معارف قرآنى با بذل و بخشش اموال یا تأسیس مراکز قرآنى و فعالیت گسترده در راه گسترش معارف و ارزشهاى قرآن کریم.
* * *
در ادامه با خانم «ملیحه سادات موسوى» مادر خانم «عبداللهیان» که با همکارى وى، مسئولیت مرکز بانوان قرآنپژوه را به عهده دارد در مورد نشریات مؤسسه گفتگویى داشتیم.
فصلنامه «بینات» که هر سال یک شمارهاش به نشر آثار پژوهشى و علمى بانوان قرآنپژوه اختصاص دارد، داراى موضوعاتى چون تفسیر و مفاهیم، معرفى قرآنپژوهان و مفسران، نقد کتابهاى قرآنى، بحثهاى علوم قرآنى، طرح مباحث جدید از نگاه قرآن و گفتگو با صاحبنظران معارف اسلامى است.
این نشریه در طول ده سال انتشار خود شش ویژهنامه با عناوین «امام على(ع) و قرآن»، «آثار و اندیشههاى قرآنى امام خمینى(ره)» و «آیتاللَّه مصطفى خمینى(ره)»، «علامه طباطبایى و تفسیر المیزان»، «شناختنامه الحیاة» و «نکوداشت آیتاللَّه معرفت» چاپ کرده است. این نشریه مقالاتش وزینتر و ویژه قرآنپژوهان است.
دوماهنامه «بشارت» ویژه جوانان است که مقالاتى ساده و روانتر در موضوعات زیر دارد: هدایت و ارزشها، داستان پیامبران و سیره آنان، اهل بیت در قرآن، هنر در قرآن، استناد امامان به آیات قرآنى، قرآن در شعر و ادب فارسى، معرفى کتاب و نرمافزارهاى قرآنى و غیره.
گاهنامه «آفاق نور» نیز پیشتاز احیاى پژوهشهاى ارزشمند و والاى قرآنى است. نیز احیا و نشر میراث قرآنى، گردآورى و نشر اثرهاى گوناگون قرآنپژوهان و نشر پایاننامههاى ممتاز قرآنى. نخستین شماره «آفاق نور» ویژهنامه آثار قرآنى مرحوم آیتاللَّه حاج شیخ مرتضى حائرى بود.
بانوان مىتوانند در زمینه احیاى میراث قرآنى آثار خود را به این نشریات ارسال کنند.
* * *
امیدواریم مؤسسات قرآنپژوه بتوانند در زمینه ایجاد فرهنگ قرآنى و گسترش و نشر آن موفق باشند.
