حساسیتهاى غذایى
منبع: Kids Health
ترجمه: پگاه امیردیوانى
دوستتان به شما پیشنهاد مىکند از کیک شکلاتى خانگى او که خیلى هم خوشمزه است، بخورید. شما ابتدا وسوسه مىشوید اما بعد که تکههاى بادام زمینى را روى دسر مىبینید، یادتان مىافتد که نسبت به بادام زمینى حساسیت دارید. اگر شما حساسیت غذایى دارید، حتى یک تکه خیلى کوچک از آن غذا نیز مىتواند بیمارتان کند.
پس بهتر است به دوستتان بگویید متشکرم، نمىخورم و یک دسر بدون میوههاى مغزدار انتخاب کنید. حساسیت غذایى در بین بزرگسالان و حتى کودکان بسیار شایع است. غذاهاى زیر حساسیتهاى شدید غذایى در فرد ایجاد مىکنند:
- بادام زمینى و دیگر میوههاى خشک مغزدار
- غذاهاى دریایى نظیر میگو
- شیر بخصوص شیر گاو
- تخممرغ
- سویا
- گندم
حساسیت غذایى چیست؟
هنگامى که سیستم ایمنى بدن شما درست کار نکند، حساسیتهاى غذایى رخ مىدهند. به طور طبیعى سیستم ایمنى بدنتان، شما را از میکروبها و بیمارىها مصون مىدارد. این کار به وسیله آنتىبادىهایى که باکترىها، ویروسها و دیگر ارگانیزمهاى ریز را از بین مىبرند، انجام مىشود. اما اگر شما یک غذاى آلرژىزا بخورید، سیستم ایمنى بدنتان اشتباهاً با آن غذاى خاص طورى رفتار مىکند که گویا آن غذا واقعاً براى شما خطرناک است.
موارد حساسیتزا مىتواند شامل دارو (نظیر پنىسیلین)، گردههاى هوا (ناشى از گلها و درختان) یا یک ماده غذایى مثل بادام زمینى باشد. البته هر چیز به تنهایى مضر نیست اما واکنشى که بدن فرد نشان مىدهد، زیانبخش است.
اگر کودکى که نسبت به بادام زمینى حساسیت دارد، کیک شکلاتى محتوى بادام زمینى بخورد، این اتفاق برایش مىافتد:
آنتىبادىها در مقابل عامل حساسیتزا در غذا، نوع خاصى از سلولهاى سیستم ایمنى را ایجاد مىکنند که ورود مواد شیمیایى از جمله «هیستامین» را به جریان خون کاهش مىدهد.
یک واکنش حساسیتزا چگونه است؟
«هیستامین» علایمى ایجاد مىکند که چشمها، گلو، دستگاه تنفسى، پوست و دستگاه گوارشى فرد را تحت تأثیر قرار مىدهد. شخصى که حساسیت غذایى دارد، ممکن است واکنش وى خفیف یا بسیار شدید باشد. یک واکنش حساسیتزا ممکن است درست زمانى که فرد غذا مىخورد یا چند ساعت پس از آن آشکار شود.
بعضى از علایم اولیه شخصى که واکنش حساسیتزا دارد، شامل آبریزش بینى، دانههاى پوستى توأم با خارش نظیر کهیر یا سوزش زبان و لبها مىباشد.
دیگر علایم شامل:
گرفتگى گلو
صداى دو رگه
خِس خِس کردن
سرفه
تهوع
استفراغ
معدهدرد
اسهال
در موارد جدىتر، یک حساسیت غذایى باعث ایجاد «آنافیلاکسى» مىشود. این مورد یک واکنش حساسیتزاى ناگهانى و شدید است که به واسطه آن مشکلات متعددى رخ مىدهند و مىتوانند بر پوست، تنفس، هضم، قلب و رگهاى خونى تأثیر بگذارند. در چنین مواقعى فشار خون فرد افت پیدا مىکند، مجراهاى تنفسى باریک مىشوند و زبان متورم مىشود. افرادى که در معرض خطر این نوع واکنش هستند باید بسیار مراقب باشند و در مواقع اضطرارى براى جلوگیرى از تشدید علایم بیمارى، تحت مراقبتهاى ویژه قرار گیرند.
بسیارى از کودکان همزمان با افزایش سن، حساسیت خود را نسبت به شیر و تخممرغ از دست مىدهند. اما حساسیتهاى غذایى شدیدتر مثلاً به بادام زمینى، انواع خاصى از ماهى و میگو اغلب مدت زیادى به طول مىانجامد.
اگر شما حساسیت غذایى داشته باشید، چگونه پى به وجود آن مىبرید؟
اغلب تشخیص حساسیت غذایى در کودکان بسیار ساده است زیرا ممکن است کهیر بزنند یا مسائل دیگرى برایشان پیش آید؛ اما در بیشتر مواقع، آنچه باعث بروز مشکل در کودکان مىشود مبهم است. بعضى از غذاها ممکن است بیش از یک ماده سازنده داشته باشند. بنابراین اگر کودکى میگو را با سس بادام زمینى بخورد و در وى حساسیت ایجاد شود، مشخص نیست که آیا سس بادام زمینى باعث حساسیت وى شده یا میگو؟
پزشکان معتقدند که حساسیتها ممکن است ارثى باشند و این بدان معناست که اگر والدین کودک یا دیگر خویشاوندان نزدیک آنها آلرژىهاى خاصى نظیر تب یونجه داشته باشند، کودک نیز احتمالاً به آن مبتلا مىشود.
بعضى از کودکان با داشتن حساسیت به مواد غذایى خاصى متولد مىشوند و این در حالى است که دیگران در طول زمان دچار این مشکل مىگردند. این امر احتمالاً مربوط به محیط اطراف فرد یا تغییراتى است که همزمان با رشد او در بدنش ایجاد مىشود.
بسیارى از مردم نسبت به غذاهاى خاصى واکنش نشان مىدهند اما در واقع به آن ماده حساسیت ندارند. مثلاً افرادى که تحمل «لاکتوز» را ندارند، با خوردن شیر و لبنیات دلدرد و اسهال مىگیرند. این بدان معنا نیست که افراد فوق به شیر حساسیت دارند، بلکه بدنشان نمىتواند قند موجود در شیر را تجزیه کند.
پزشک چه کارى انجام مىدهد؟
اگر فکر مىکنید نسبت به یک ماده غذایى خاص حساسیت دارید، حتماً والدینتان را در جریان بگذارید. آنان شما را نزد پزشک مىبرند تا معاینه شوید.
اگر پزشکتان تشخیص دهد که شما حساسیت غذایى دارید، احتمالاً شما را نزد پزشک متخصص آلرژى مىفرستد. متخصص آلرژى، از شما در باره واکنشهاى گذشته سؤال مىکند و اینکه چقدر طول کشیده تا پس از خوردن غذا علایمى نظیر کهیر روى بدنتان آشکار شود.
وى همچنین ممکن است سؤال کند که آیا شخص دیگرى در خانوادهتان هست که آلرژى یا حساسیت وابسته به شرایط محیطى نظیر آسم یا اگزما داشته باشد. از طرفى شاید پزشک بخواهد از شما آزمایش به عمل آورد. این روشى است که مشخص مىکند بدنتان چگونه نسبت به مقادیر اندکى از مواد غذایى که برایتان مشکلساز است، حساسیت نشان مىدهد.
پزشک متخصص آلرژى، از عصاره مواد غذایى و احتمالاً از غذاهاى حساسیتزاى معمولى استفاده مىکند تا ببیند آیا شما نسبت به هر کدام واکنش نشان مىدهید. او یک یا چند خراش کوچک روى پوستتان ایجاد مىکند و کمى از عصاره ماده غذایى را روى نقطه خراشیده شده مىچکاند؛ بنابراین پزشک مىتواند ببیند پوست شما نسبت به هر ماده چگونه واکنش نشان مىدهد.
اگر رنگ پوستتان مایل به قرمز و متورم شد، این نشان مىدهد که شما نسبت به آن ماده یا غذا حساسیت دارید.
بعضى از پزشکان ممکن است خون شخص را بگیرند و آن را به آزمایشگاه بفرستند. در آزمایشگاه خون شخص با بعضى از غذاها یا موادى که او ممکن است نسبت به آن حساسیت داشته باشد، مخلوط مىشود و آنتىبادىهاى خاص بررسى مىشوند.
باید به خاطر داشته باشیم اگر چه پزشک حساسیتهاى غذایى را با قرار دادن فرد در معرض مقادیر بسیار کمى از غذاها، آزمایش مىکند، اما شما نباید این کار را در خانه انجام دهید! بهترین مکان براى یک تست آلرژى، مطب پزشک است که در آنجا اگر شما یک واکنش شدیدى نسبت به مواد غذایى نشان دهید، تحت مداوا قرار مىگیرید.
حساسیتهاى غذایى چگونه درمان مىشوند؟
هیچ داروى خاصى براى حساسیتهاى غذایى وجود ندارد. بعضى از حساسیتها خیلى زود برطرف مىشوند و بعضى دیگر بخصوص در مورد کودکان ممکن است تمام عمر همراه آنها باشد.
بهترین درمان آن است که خیلى ساده از ماده غذایى حساسیتزا یا هر نوع غذا یا نوشیدنى که حاوى آن مواد هستند، پرهیز کنیم. یکى از روشها براى اطلاع از اجزاى تشکیلدهنده مواد غذایى، خواندن برچسب روى آنهاست. پزشکان و کلینیکهاى آلرژى، با ارائه فهرستى از غذاهاى سالم و ناسالم مىتوانند به این امر کمک کنند. بعضى از افرادى که حساسیت بالایى دارند، ممکن است لازم باشد از غذاها پرهیز کنند و این فقط بدان خاطر است که غذاها در همان کارخانهاى تهیه مىشوند که غذاهاى مشکلآفرین براى این افراد را تولید مىکنند.
داشتن برنامه مدون
با وجود تمام سعى که به خرج مىدهید، ممکن است تصادفى ماده ناجورى را بخورید. در این مواقع باید خونسرد بوده و به دنبال یک طرح فوریتى باشید. در واقع قبل از آنکه خطایى اتفاق بیفتد، ایجاد یک طرح طبق نظر پزشک و والدینتان ایده مناسبى خواهد بود. طرح به شما مىگوید در مواقع بروز حساسیت چکار باید بکنید، مشکل خود را با چه کسى در میان بگذارید و چه نوع دارویى بخورید.
ممکن است در شرایط حاد نیاز باشد داروى ضد حساسیت به شما تزریق شود که البته این کار فقط باید با نظر پزشک و متخصص آلرژى و در بیمارستان یا کلینیک آلرژى صورت گیرد تا واکنشهاى شما تحت کنترل باشد.
زندگى با وجود حساسیتهاى غذایى
داشتن حساسیت غذایى یک دردسر است اما به فعالیت روزانه شخص لطمهاى وارد نمىکند. اگر شخص به بعضى از مواد غذایى حساسیت داشته باشد، کلینیک آلرژى به وى کمک مىکند تا مواد تشکیلدهنده غذا را که حساسیتزا هستند، بشناسد. پدر، مادر و دیگر بستگان شخص نیز مىتوانند وى را یارى کنند تا واکنشهاى حساسیتزا را از بین ببرد.
اما اگر شما غذایى را دوست دارید که در لیست «غذاهاى ممنوعه» وجود دارد، چه باید بکنید؟
خوشبختانه امروزه، بسیارى از شرکتها به جاى غذاهاى دلخواه، از لبنیات گرفته تا پوره سیبزمینى، گندم و شیرینىهاى داراى تکههاى شکلات، جایگزینهاى مناسب آنها را تولید کردهاند تا افراد داراى حساسیت بدون بروز مشکل، از آنها استفاده نمایند.
