ازگیل و خواص آن
ا.امیردیوانى
نروید بر زمین هرگز گیاهى
که ننوشتهست بر برگش دوایى
نظامى
شرح
ازگیل، درختچهاى است از تیره گلسرخیان که خاردار است و به حالت وحشى در جنگلهاى اروپاى مرکزى و نواحى معتدل آسیا مىروید. ازگیل نیز در تمام جنگلهاى شمال ایران و همه ارتفاعات سواحل دریا و در دامنههاى البرز، دره کرج و ... به طور خودرو عمل مىآید و با نام محلى هر منطقه شناخته مىشود. تکثیر آن غالباً از طریق پیوند روى درختان دیگر از جمله پیوند روى پایه زالزالک ولیک صورت مىگیرد. گاهى هم روى پایه گلابى و به ندرت روى پایه بِه پدید مىآید و نوع پیوند، شکمى است که در تابستان انجام مىشود.
ازگیل رسیده داراى لعاب نباتى فراوان و تانن بوده و از قند گلوکز، فروکتوز، سوربیتول و بعضى اسیدها و همچنین سلولز و گروه ویتامینهاى «ب» و «ث»، املاح معدنى و کمى پروتئین برخوردار مىباشد.
ازگیل در اواخر پاییز و اوایل زمستان مىرسد. گلهاى درخت آن سفید و میوهاش شبیه زالزالک است با این تفاوت که میوه ازگیل درشتتر و قهوهاىرنگ و طعمش شیرین و کمى گس است. هسته آن را مىکارند و درخت ازگیل را به درخت به و گلابى هم پیوند مىزنند.
بخشهاى مورد استفاده درخت ازگیل برگ و میوه آن است. اسامى فارسى قدیم ازگیل، «اردف» و «گیل» بوده است.
خواص ازگیل
1- ازگیل سرشار از ویتامینهاى «ب» و «ث»، قند، تانن، سلولز و اسید سیتریک مىباشد.
2- ازگیل داراى مقدار زیادى «هیدرات کربن» است که مولد انرژى است.
3- ازگیل از مادهاى به نام «تانن» برخوردار است که بهترین دارو براى درمان عفونتهاى روده بزرگ شمرده مىشود.
4- ازگیل در تقویت خون بدن مؤثر است.
5- ویتامین «ب» ازگیل، اعصاب را تقویت مىکند و از نظر تغذیه اهمیت دارد.
6- ازگیل را به صورت خام به عنوان میوهاى لذیذ، مطبوع و تقویتکننده مصرف مىکنند و از آن شربت و کنسرو ازگیل تهیه مىنمایند.
7- مصرف ازگیل خام یا کنسرو ازگیل در معالجه اسهال ساده اثر قطعى دارد.
8- خوردن ازگیل خام و (خصوصاً نارس که تانن بیشترى دارد) در معالجه خونریزىهاى داخلى مانند بواسیر، خونریزى رحمى و غیره تأثیر شفابخش دارد.
9- ازگیل در معالجه ورم روده به کار مىرود؛ بدین منظور باید 230 گرم ازگیل را پس از جدا کردن پوست و دانه، در کمى شیر حل نموده و مصرف کرد.
10- در معالجه زخم دهان و تورم مخاط گلو مؤثر است؛ بدین منظور باید 50 گرم از برگ درخت ازگیل را در یک لیتر آب بجوشانند و با کمى از آن در شبانهروز چند مرتبه دهان را بشویند و مضمضه کنند.
11- ازگیل، قبضکننده رودههاست.
12- ازگیل ادرارآور است.
13- ازگیل کار رودهها را تنظیم مىکند.
14- ازگیل داراى اسید مالیک، تانن، اسید سیتریک و اسید تارتاریک بوده و از نظر غذایى شبیه بِه است.
15- ازگیل میوهاى بسیار مقوى است زیرا قدرت اسموزى خون را مىافزاید.
16- ازگیل به سبب داشتن املاح سیتریک، رمالیک و تارتاریک، ترشى خون را مىزداید.
17- ازگیل عوامل معدى را مرتب مىکند و براى اسهال بسیار مفید است.
18- میوه تازه و رسیده ازگیل یا کنسرو آن براى درمان اختلال قاعدگى خانمها کاملاً مفید است.
19- جوشانده نیم گرم برگ ازگیل، سالک را درمان مىکند.
20- جوشانده برگ ازگیل به صورت بالا، پوستهاى ظریف را تقویت مىکند و معالج برفک است.
21- غرغره کردن با جوشانده برگ ازگیل، آبسههاى دهان و گلو را درمان مىکند.
22- اگر هر روز سه بار با جوشانده برگ ازگیل غرغره شود، آنژین را معالجه مىنماید.
گفتنى است که ازگیل، واژه ترکى است و در گیلکى بدان «کنوس» گویند. میوهاى است قهوهاىرنگ و تقریباً به اندازه یک گردو که رسیده آن به صورت خام، میوهاى لذیذ، مطبوع، مقوى و داراى طبیعت سرد و خشک مىباشد.
منابع: -
1- اینترنت.
2- نظرى، مرتضى، خواص میوههاى خوراکى.
3- یادداشتهاى شخصى از منابع معتبر.
