سازمانهاى غیر دولتى زنان، روندى طبیعى و راه تکامل اجتماعى
سخنان آیتاللَّه هاشمى رفسنجانى
در دیدار نمایندگان سازمانهاى غیر دولتى زنان
در تاریخ چهاردهم دىماه، رئیس محترم مجمع تشخیص مصلحت نظام آیتاللَّه هاشمى رفسنجانى دیدارى با هیئت امنا و اعضاى شبکه ارتباطى سازمانهاى غیر دولتى زنان داشتند.
در این دیدار نمایندگان حدود 140 تشکل از سراسر کشور حضور یافتند. سخنان رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در این جلسه حاوى نکات قابل توجهى در مورد زنان و سازمانهاى غیر دولتى است که در این شماره تقدیم مىشود.
بسماللَّه الرحمن الرحیم
الحمد للَّه و السّلام على رسول اللَّه
خانمها، خیلى خوش آمدند. امیدوارم که اجتماع شما در این مرحله در جهت بقاى نقش مردم، بخصوص خانمها در زندگى اجتماعى تأثیرگذار باشد.
از دو سه جهت کار شما براى بنده مورد اهتمام و اهمیت است. اولاً از لحاظ خودِ خانمها، بر اساس اعتقاداتى که دارم، فکر مىکنم که خانمها باید بیشتر از آنچه که فعلاً در جامعه نقش دارند، نقش ایفا کنند. بالاخره نصف جامعه هستند و علاوه بر مسئولیتهایى که به عنوان مادر و همسر در خانه دارند، مىتوانند مسئولیتهاى زیادى در امور جامعه به عهده بگیرند که کسانى که گرفتند، اکثراً تجربه موفقى داشتند.
نکته مهم براى ما این است که به عنوان مسلمان و ایرانى مىتوانیم الگوى مناسبى از مشارکت خانمها را ارائه دهیم که براى افکار عمومى جهانیان قابل قبول باشد. چون مبانى خوبى در اسلام است. بین دیدگاه منطبق با فطرت و نیازهاى واقعى جامعه و حقى که همه افراد جامعه دارند، الگوى مناسبى بسازیم. البته شرطش این است که براى اسلامشناسى با دید باز و به دور از تحجر و جمود تقلیدهاى کورکورانه مطالعه کنیم و نظرات واقعى اسلام را بدون تعصب و فقط با تقید دینى و الهى بیان کنیم.
البته کار مهمى براى سازمان شماست. باید در محوریت سازمان، مسئولیتى بر عهده جمعى از خانمها گذاشته شود تا این بخش را بر عهده بگیرند. فکر مىکنم اگر در خودِ سازمان باشد، کارسازتر است.
نکته دومى که مورد اهمیت است مسئله «NGO»هاست. امروزه تشکیلات غیر دولتى یک حرکت مترقى در دنیاست. درست است و از دستاوردهاى امروز دنیا همین است که خیلى از کارها را به مردم واگذار مىکنند. در همه زمینههاست و استثنا ندارد. این موضوع براى ما مسئله قابل اهمیتى است و نباید از حرکت خوب بشریت که به طرف مردمىتر کردن زندگى جامعه مىروند، عقب بیفتیم.
بىشک هر مقدار بدنه مردم در تصمیمسازى و تصمیمگیرى حضور داشته باشند، صلاحیت مدیریت بالا مىرود. البته مدیران کشور هم از مردم هستند ولى آنها با حرفه، شغل، پست و سِمَت سر و کار دارند. ولى وقتى به مردم واگذار مىشود، مسئله احساس وظیفه و وجدان و اقدام انسانى بدون دریافت مزد فقط براى انجام وظیفه انسانى مطرح است؛ داوطلبى است و اجبارى و تحمیلى نیست. در آن صورت ابتکارات قوىتر مىشوند. رشد مىکنند. انسانها براى خود میدانهاى تفکر، تجربه و پیشرفت را انتخاب مىکنند. تجربه خوبى است که دنیا وارد آن شده و هر چه جلوتر رفته، موفقتر شده است. امروزه «NGO»ها در بعضى از جاهاى دنیا حرف اول را در مسائل مهم مىزنند. اگر به آنها میدان داده شود، مىتوانند در مهمترین مسائل جهانى از تشکلهاى بینالمللى استفاده کنند و اثر بگذارند.
این مسئله که خودش اصلى است، براى ما اهمیت دارد. پس حضور خانمها در قالب تشکلهاى غیر دولتى مهم است که داوطلبانه و مردمى است.
مسئله سوم کارهایى است که «NGO»ها مىتوانند براى جامعه بکنند. مىگویید ظرف این ده سال 500 گروه از خانمها فعال شدند. مطمئناً انواع بخشهاى اجتماعى، فرهنگى، سیاسى و فنى را شامل مىشود. هر کسى با تمایل و علاقه و جاذبهاى که کارها دارند، گروهى را جمع مىکند و با همکارى دست به کارهاى ارزشمند مىزند. آثار این حضور و قدمتها که نوعاً هزینههایش را مردم مىدهند، خیلى زیاد است. البته خیلى از کارها هزینههاى زیادى ندارند چون خیلىها بدون مزد وقت مصرف مىکنند. خیلى از اینها اگر بخواهند در جاهاى دیگر کار کنند، هر ساعت مبالغ خوبى مىگیرند، ولى در این تشکلها وجداناً و براى خدا و مردم و همنوعانشان و براى کشورشان دست به اقداماتى مىزنند و حتى هزینه مىکنند.
نکته چهارم این است که از این اقیانوس عظیم مردمى براى حل مشکلات جامعه استفاده کنیم. موقعى که مردم توقع داشته باشند همه کارها را دولت انجام دهد، خطرناک است. این وضعى بود که کشورهاى کمونیستى داشتند ولى شکست تاریخى خوردند. در کشورهاى کمونیستى همه چیز بر عهده دولت بود و مردم نانخور دولت بودند. بعد از اینکه ناموفق شدند، یک دفعه دهها کشور که رژیم کمونیستى داشتند، سقوط کردند و به حافظه تاریخ رفتند چون این شیوه درست نیست.
از اسلام هم اقتباس مىشود که مردم باید خودشان را اداره کنند و دولت باید تنظیمکننده باشد و حاکمیت نظم و امنیت و دفاع از کشور و زیربناها را آماده کند. بقیه کارها مربوط به مردم است.
راه درستش تشکیل «NGO»هاست. تشکلات غیر دولتى همه قانون دارند و بر اساس قوانین حرکت مىکنند. براى عضویت، فعالیت و برنامهها شرایط خاص دارند و بر اساس آنها عمل مىکنند. در این فرض، اقیانوس عظیمى از انسانها که در همه جا هستند، در خدمت جامعه خود قرار مىگیرند و به دولت کمک مىکنند. دولت هم باید به آنها کمک کند. در کارهایى که از عهده «NGO»ها برنمىآید، مثل کارهاى زیربنایى و ارتباطات و مسائل دیگر، باید دولت به آنها کمک کند.
بر اساس این اصول، خانمهاى مسلمان باید با محوریت ایمان و عقیده در جامعه حضور داشته و فعال باشند. یعنى همان حضورى که اسلام خواست. تشکلات غیر دولتى است که این سازمانها مىتوانند حرکت داشته باشند. آثار و خدماتى که اینها براى اداره جامعه و کمک به مردم دارند، مهم است.
قاعدتاً با مسائل روشن کسى نمىتواند با تشکلهاى غیر دولتى و حضور آنها مخالفت کند. افراد مىخواهند داوطلبانه کار کنند و اگر دولت نخواهد، خودش ضرر مىکند. نمىتوان حق فعالیت را از کسى گرفت. ممکن است در چارچوبى محدودیتهایى ایجاد شود، اما 17، 20 یا 100 نفر مىخواهند دور هم جمع شوند و کار خوبى کنند. حتى اگر جواز هم نداشته باشند، این حق براى انسانها، طبیعى و شهروندى است که براى هر کارى دستجمعى تصمیم بگیرند. به نفع دولت است که اینها را تنظیم کنند و قانون و حساب و کتاب داشته باشند. منابع، هزینهها و نوع کارشان مشخص شود. هر جا که دولت فکر مىکند بیشتر لازم است، بیشتر ترغیب و حمایت کند.
بنابراین فکر مىکنم اصل کار مثل جهانى شدن است. یعنى نمىتوان جلویش را گرفت. امور دارد به طرف دخالت مردم پیش مىرود. هر سالى که جلو مىروید، اگر میزان و وسیله سنجش درستى داشته باشید و مقایسه کنید، مىبینید که عمق حضور مردم بیشتر مىشود. در همه جا این گونه است. حتى در کشورهاى دیکتاتورى دنیا این اتفاق روز به روز مىافتد. جاهایى هستند که خودشان مىخواهند و تأکید مىکنند و جاهایى است که مردم مىخواهند کارها را بر عهده بگیرند.
من این گونه مىفهمم که این روند که شما دلسوزانه وارد شدید، یک روند طبیعى، بهروز، مورد نیاز و راه تکامل اجتماعى در جامعه است و امیدوارم مورد حمایت قرار بگیرید و ما هم در جاهایى که لازم باشد مساعدت مىکنیم. شما هم تلاش و دوستان و همراهانتان را تشویق و ترغیب کنید که کارشان را تعمیق کنند و توسعه بدهند و با نشاط و امید در میدان باشند.
