گرفتگى عضلات ساق پا چیست و چه باید کرد؟
ا.امیردیوانى
هر کس ممکن است دچار گرفتگى عضلانى شود. گاه در پى یک روز تمام انجام کار پشت میز دچار گرفتگى عضلات گردن مىگردید یا بعد از ورزش به دنبال مدتها بىحرکتى، دچار گرفتگى پا مىشوید. برخى خانمها پس از پوشیدن کفش پاشنه بلند، به گرفتگى پا مبتلا مىشوند. راهکار غالب این موارد گرفتگى عضلانى، کشش مرتب عضلهها است و در مواردى که پاشنه بلند کفش عامل آن باشد، خوددارى از پوشیدنش، تنها چاره است.
نوع دیگرى از گرفتگى عضلانى است که ناراحتکنندهتر بوده و آن گرفتگى عضلانى شبانه است. درست موقعى که شخص به خواب عمیق و راحتى رفته است، بر اثر گرفتگى دردناک و شدید ناحیه ساق پا از خواب مىپرد. بیشتر کسان از رختخواب بیرون آمده و روى پاى گرفتار لىلى مىکنند تا گرفتگى آن برطرف شود. ولى گاه گرفتگى یادشده عود مىکند. بعضى اوقات گرفتگى در ران است و گاهى در خودِ پا. در هر صورت، گرفتگى پا حالت ناراحتکننده و دردآلودى است.
در صورتى که به گرفتگى پا دچار مىشوید، نخستین موردى که باید بررسى گردد، داروهاى مصرفى شماست. پارهاى از داروها موجب گرفتگى عضلانى مىگردند. امکان دارد پزشک، عوارض جانبى داروهاى شما را شرح دهد. مثلاً احتمال دارد داروهاى ادرارآور که براى درمان پرفشارى خون یا بیمارىهاى قلبى مصرف مىشوند، سبب عدم تعادل پتاسیم و منیزیم بدن گردند. با انجام آزمایش خون مىتوان این مشکل را مشخص ساخت و در صورتى که اشکال اصلى، کمبود مواد مزبور باشد، استفاده از مکملهاى غذایى مواد کافى مناسب منجر به تسکین نشانهها مىشود.
متداولترین علت گرفتگى شبانه پا، کمبود کلسیم است. اگر خانمى یائسهاید، یا سعى دارید وزن کم کنید، یا به اندازه کافى کلسیم مصرف نمىکنید، مستعد دچارشدگى به گرفتگى پا هستید. این امر، هشدارى است که نمایانگر فراوانى کمبود کلسیم در جمعیت، مخصوصاً در میان زنان شمرده مىشود. هر چند گرفتگى پا تنها سبب ناراحتى مىگردد، ولى باید دانست که عارضه دیگر کمبود کلسیم، یعنى پوکى استخوان، بیمارى فلجکنندهاى است که پیشگیرىشدنى مىباشد. براى تسکین گرفتارى و یا پیشگیرى از مشکلات درازمدت حاصل از کمبود کلسیم، از هماکنون مصرف این ماده را افزون سازید. اگر از مصرف چربى، سر باز مىزنید، از ماست و شیر بدون چربى استفاده کنید. وانگهى، در این مورد، مصرف مکمل غذایى کلسیم را به هنگام خواب توصیه مىکنیم.
گهگاه زنان باردار، مستعد گرفتگى پا هستند که معمولاً بر اثر تغییر در سوخت و ساز (متابولیسم) کلسیم است. قاعدتاً استفاده از مکملهاى غذایى کلسیم در این حالت مفید مىباشد. مصرف روزانه کلسیم موجب بهبود مىگردد. البته قبل از شروع مصرف این مکمل غذایى، آن را با پزشک زنان در میان نهید و نیز بررسى کنید که چه مقدار کلسیم در ویتامینهایى که موقع حاملگى مصرف مىکنید، وجود دارد.
درمان دیگر براى موارد گرفتگى شبانه پا، ویتامین E است. در پژوهش روى 125 بیمار مبتلا به گرفتگى شبانه ساق و گرفتگى پا، همه بیماران به غیر از دو نفر پس از مصرف مکملهاى غذایى ویتامین E کاملاً یا تقریباً بهبود یافتند. در اکثر موارد هم بعد از قطع مصرف مکملهاى ویتامین Eنشانهها عود کردند.
چنانچه نه کلسیم و نه ویتامین Eباعث تسکین نشدند، امکان دارد از منیزیم، پتاسیم یا ویتامین A بهره ببرید. از آنجایى که ثابت شده است قند و کافئین، جذب ویتامینها و مواد معدنى، خاصه کلسیم را مىکاهند، به بیماران مبتلا به گرفتگى پا توصیه مىکنیم تا سر حد امکان، قند و کافئین را از رژیم غذایى خود حذف کنند.
مواد مغذى مؤثر در بهبود گرفتگى پا
کلسیم، 800 تا 1200 میلىگرم
منیزیم، 800 تا 1200 میلىگرم در 2 تا 3 مقدار مصرف منقسم
ویتامین E 400 (واحد بینالمللى)
گفتنى است که در مورد کلسیم، مصرف 1200 میلىگرم، پیش از خواب، توصیه مىشود. در صورت عدم بهبود مىتوانید مصرف آن را قطع کنید ولى از مصرف روزانه 1200 میلىگرم کلسیم در برنامه غذایى یا مکملهاى غذایى غفلت نورزید. زنان باردار باید پیش از مصرف مکملها، با پزشک خویش مشورت کنند.
ویتامین E : 400 واحد، دو بار در روز بعد از غذا به مدت دو هفته. در صورتى که نشانهها بهبود پیدا کرد، آن را به 400 واحد یک دفعه در روز کاهش دهید. در حالت بازگشت علایم، تا رفع آنها، میزان مصرف آن را بیفزایید، ولى هیچ گاه روزانه بیشتر از 1200 واحد مصرف نکنید.
ویتامین A : روزانه 000/10 واحد.
پتاسیم: روزى 100 میلىگرم.
عوامل غذایى
این عوامل سبب مىشوند که منیزیم و ویتامین E در محلى که به وجودشان نیاز هست یعنى در بدنتان باقى بمانند.
- از مصرف چربى بکاهید
چربى برنامه غذایى سبب جذب مشکلتر منیزیم و افزایش احتمالى دفع آن مىگردد.
- مصرف قند را کاهش دهید
خوردن مواد غذایى قندى، بدن را وادار مىکند که منیزیم را تنها جهت متابولیزه کردن مواد شیرین به کار گیرد.
- مصرف نوشابه را تقلیل دهید
مصرف انواع نوشابههاى حاوى فسفات را بکاهید، زیرا انباشتههاى کلسیم و منیزیم بدن را تخلیه مىکند.
- منابع سرشار از ویتامین E ، منیزیم و کلسیم
ویتامین E : جوانه گندم، روغن ذرت، غذاهاى تهیهشده از جو دوسر و ماکارانى.
منیزیم: سبزىهاى سبز پربرگ، دانههاى روغنى، انجیر و تخمه کدو.
کلسیم: شیر خامهگرفته، ماست بدون چربى.
منابع: -
1- Dr. Giller , Robert M. "NaturalPrescriptions".
2- نوشین حاجىقربانى، «گرفتگى عضلات ساق پا»، تغذیه و سلامتى.
