غرفه‏هاى زنان کجاست؟
نگاهى به سیزدهمین نمایشگاه مطبوعات کشور

نفیسه محمدى‏

سیزدهمین نمایشگاه مطبوعات همزمان با آغاز نمایشگاه بین‏المللى کتاب شروع به کار کرد. هفته‏نامه‏ها، مجلات و روزنامه‏هاى بسیارى تلاش و همت خود را براى پیشرفت و تعالى فکر به معرض تماشا گذاشتند و مانند سال‏هاى پیش، سالن‏هاى مخصوص مطبوعات پر از بازدیدکنندگانى بود که براى آگاهى بیشتر و شاید هم براى تفریح به نمایشگاه آمده بودند. از آنجایى که فرهنگ و آگاهى‏هاى مردم در دنیاى امروز تحت تأثیر فناورى شتابان و متحول اطلاع‏رسانى است، نقش مطبوعات هم نقشى انکارناشدنى و قابل اهمیت است؛ چه همین مطبوعات هستند که در زمانى کم بهترین اطلاعات را به خوانندگان مى‏رسانند و آگاهى آنان را در شناخت حوادث و رویدادهاى فرهنگى، سیاسى - اجتماعى و ... بیشتر مى‏کنند. حمایت از مطبوعات براى پیشرفت و قدم گذاشتن به دنیاى فناورى و امروزى امرى است که نیاز به توجه بیشترى دارد، نمایشگاه مطبوعات هم مى‏تواند نقش اثربخشى در رسیدن به این اهداف باشد.
صرف نظر از همه مزایایى که در باره برپایى نمایشگاه مطبوعات برشمردیم، معایب این کار فرهنگى را هم نمى‏توان نادیده گرفت؛ معایبى که از همان روزهاى اولِ برپایى نمایشگاه به چشم مى‏خورد و گاهى چهره این امر فرهنگى را مخدوش مى‏کرد. بازدیدکنندگان بافرهنگى که در مورد مطبوعات گذرا فکر نمى‏کردند و با دقت در سالن‏ها قدم مى‏زدند و سعى مى‏کردند در این وقت محدود بتوانند بیشترین استفاده را ببرند، اما این فرهنگ زیبا گاهى شکل خود را از دست مى‏داد و تا پایان روز سالن تبدیل به محل جمع‏آورى کاغذ و روزنامه و زباله مى‏شد، دوستانى که علاوه بر اشتیاق کتاب و مجله خواندن به اطراف خود بى‏اهمیت بودند و علاوه بر سالن‏ها در کنار چمن‏ها و درختان سر به فلک‏کشیده نمایشگاه، ظرف‏هاى غذا، لیوان‏هاى یک بار مصرف، کاغذ، روزنامه و هر چه که اضافه بود رها مى‏کردند و مى‏رفتند. این بى‏توجهى چهره نامناسبى به نمایشگاه بخشیده و در نگاه اول تأثیر بدى مى‏گذاشت که به گفته یکى از دوستان کاش غرفه‏اى براى آموزش تمیز نگه داشتن نمایشگاه مى‏گذاشتند تا اینقدر جلوه فرهنگى بدنما نشود و محوطه زیباى نمایشگاه چهره‏اى نامناسب پیدا نکند.
در سیزدهمین نمایشگاه هم «پیام زن» با به نمایش گذاشتن توانمندى‏ها و آثار منتشره سعى در بیشتر شناساندن خود به مخاطبان کرد. هر چند غرفه امسال از نظر مکان و اندازه غرفه قابل مقایسه با سال‏هاى پیش نبود و غرفه در دورترین سالن نمایشگاه جاى داشت و مکان مناسبى براى انتشار اهداف ماهنامه که همانا بالا بردن دیدگاه زنان و دختران در شناخت جایگاه اجتماعى - فرهنگى است، نبود.
علاوه بر «پیام زن»، غرفه‏هاى دیگرى هم که مربوط به نشریات زنان بود به چشم مى‏خورد. غرفه‏هاى این نشریات به صورت پراکنده و جدا از هم مشغول به فعالیت بودند و این پراکندگى باعث شده بود تا دوستداران نشریاتِ زنان به سختى بتوانند بهره‏اى را که مى‏خواستند ببرند، هر چند بازدیدکنندگان، بسیار علاقه‏مند بودند، اما جاى نامناسب غرفه‏ها، دور از دسترس بودن آنها و گاهى فاصله غرفه‏هاى سالن نشریات زنان از دیگر سالن‏ها باعث شده بود که استقبال به شکل چشمگیر به نظر نرسد. در کنار این وضعیت فعالیت بعضى از نشریات کمتر شده بود، مثلاً نشریه «پوشش» در سیزدهمین نمایشگاه حضور نداشت و نشریه «زن شرقى» هم به دلایلى در سال گذشته بسته شده بود. این عدم حضورها، همت و تلاش دست‏اندرکاران و حمایت‏کنندگان نشریات را مى‏طلبد تا بیشتر از پیش به زنان و مسائل مربوط به آن، هر چند ناچیز بپردازند و این قافله همچنان به راه خود ادامه دهد، البته استوارتر و ثابت‏قدم‏تر از پیش!
شاید بتوان به مسئولان نمایشگاه هم از همین جهت خرده گرفت، چرا که آنها مى‏توانند با در نظر گرفتن امکاناتى بهتر غرفه‏هاى جالب توجهى را به زنان اختصاص دهند و با این امر تشویق و ترغیب زنان را در آموزش فرهنگ، سنت و دین و تلفیق این سه به عهده بگیرند. با این تفاسیر مجله «پیام زن» سعى کرد با پرسش‏هایى راجع به نمایشگاه و حضور و وضعیت زنان، خوانندگان را با نظرات دیگر مجلات مربوطه نیز آشنا کند.
خانم «شهین اسکویى» خبرنگار نشریه «حقوق زنان» در باره نحوه برگزارى نمایشگاه و همچنین نوع تقسیم‏بندى غرفه‏ها گفت:
«نمایشگاه مثل سال پیش خوب نیست. سالن‏ها از هم دورند و از قسمت اصلى که مربوط به نمایشگاه کتاب است، فاصله دارند؛ به همین علت وقتى بازدیدکنندگان به این قسمت مى‏رسند، مخصوصاً به غرفه‏هایى که مربوط به زنان است، خسته هستند و دیگر رمقى براى جستجو و یا خرید ندارند و خیلى ساده از کنار مطبوعات مى‏گذرند، غرفه‏هایى هم که امسال به ما داده‏اند به خاطر کوچک بودن و دور از دسترس، چندان بازدیدکننده‏اى ندارد. البته علاقه‏مندان به مطبوعات حتماً مى‏آیند و روند کارى نشریات زنان را خوب پیگیرى مى‏کنند که این امر نیاز به همکارى بیشتر مسئولان دارد.»
وقتى از خانم «اسکویى» در مورد مهم‏ترین پیام زنان به دنیاى امروز پرسیدیم، وى پاسخ داد:
«اول باید در این مورد صحبت کنیم که زنان براى قشر خودشان چه پیامى دارند. وقتى هنوز زنى خود را در آن مرحله نمى‏بیند که براى آگاهى بیشتر از نشریات، کتاب‏ها، ماهنامه و ... که مربوط به زنان است استفاده کند، این زن چه پیامى مى‏تواند براى دیگران داشته باشد. وقتى زنى از بودجه خانواده براى فرزندان و همسرش کنار مى‏گذارد اما خرید یک مجله یا یک کتاب در مورد مسائل روحى و روانى خودش را خرج اضافه مى‏داند، باید این دید را در درجه اول عوض کرد. آگاهى، غذاى روح است. بهترین پیام به زن امروز و نسل امروز این است که مطالعه کنند تا مسائل و مشکلات خود را بشناسند و سطح بینش خود را افزایش دهند. زمان آن رسیده که زنان چشم‏هاى خود را باز کنند و افق‏هاى دوردست را ببینند.»
خانم «اسکویى» به آخرین سؤال ما که در باره رسیدن به خواسته‏هاى زنان و موانع و مشکلات آن بود، این گونه پاسخ داد:
«ما در گذشته زن سنتى داشتیم، زنى که در خانه کار مى‏کرد، لباس مى‏شست، به فرزند و همسر مى‏رسید و یا در مزرعه و شالیزار و ... بود و نقشى در چگونگى زندگى، اتفاقات و تصمیم‏گیرى‏ها نداشت؛ در واقع پاى‏بند خانواده بود و بس! اما امروزه با پیشرفت و تکنولوژى و مدرن شدن سیستم‏هاى جهانى نمى‏توان به این امر بسنده کرد، چون زمانه پیش رفته، باید زنان هم با علم جلو بروند. در این دوره به زنى نیاز داریم که تلفیقى از زن سنتى و متجدد باشد. بتواند گلیم خود را از آب بیرون بکشد، استقلال داشته باشد، خود و جهان اطرافش را بشناسد و تربیت نسل آینده را هم به طور صحیح در دست بگیرد؛ تربیتى که همواره با علم روز همراه باشد، موانع رسیدن به خواسته‏هاى زنان این است که نمى‏توانند بین این دو ارتباط برقرار کنند، زن سنتى را قدیمى و توسرى‏خور مى‏بینند و زن امروزى را اروپایى و در میان هر دو گم مى‏شوند. به همین دلیل آرزوها دست‏نیافتنى مى‏شود، اما در کل هر خواسته‏اى تلاش مى‏خواهد؛ امکانات، زمینه و همکارى همسر در درجه اول و همکارى نهادها و سازمان‏ها در درجه دوم مهم است.»
خانم «رؤیا مظفرى» سردبیر نشریه «دنیاى زنان» با رویى گشاده به سؤال‏هاى ما جواب دادند:
«نمایشگاه امسال با سال پیش تفاوت چندانى ندارد، تنها از این جهت که براى نشریات مربوط به بانوان جایگاه خوبى را در نظر نگرفته‏اند، دچار مشکلیم! مثلاً یک بازدیدکننده بعد از ماندن در ترافیک طولانى از درِ شمالى نمایشگاه که درِ اصلى است وارد مى‏شود و تا اینجا که ما هستیم فاصله زیاد است، در نظر بگیرید بازدیدکننده بخواهد سالن‏هاى کتاب را ببیند و سپس به آخرین قسمت که مطبوعات زنان در آن است بیاید، از انرژى و رمق او کاسته شده و چه بسا با حساب راه و طولانى شدن مسیر و احیاناً کمبود وقت، از دیدن غرفه‏هاى مطبوعات صرف نظر کند.»
خانم «مظفرى» در ادامه در باره مسائل زنان و وضعیت آنها این طور نظر داد:
«علت اینکه خانم‏ها براى خودشان جایگاهى را به حساب نمى‏آورند معلوم نیست، شاید این مسئله به گذشته‏هاى دور برگردد، به گذشته‏اى که زنان حق کمى داشتند؛ در حال حاضر هم همان دید سنتى گریبانگیر بسیارى از زنان جامعه ماست، مثلاً یک زن در سبد خرید خانه‏اش یک روزنامه ورزشى مى‏خرد تا همسرش سرگرم شود و یک وسیله سرگرمى براى فرزندش و وسایل و مایحتاج خانه! اما براى خودش هیچ هزینه‏اى را در نظر نمى‏گیرد. در واقع از خواسته‏هایش مى‏گذرد تا کانون خانواده را راضى نگه دارد، البته منظور از این حرف، مخالفت با قناعت نیست، اما زنان قناعت را با فراموش کردن خود و احساس‏شان اشتباه گرفته‏اند. این دید یک زن سنتى است که سهم کمترى از زندگى براى خود در نظر مى‏گیرد، در حالى که این طور نیست و هر انسانى در جایگاه شخصیت خود داراى احساس، خواسته و مسائلى است که جز با آگاهى و علم پیش نمى‏رود. زنان امروز ما باید متجدد باشند، در واقع بهتر است بگوییم فرهیخته باشند و خود را از ناامنى‏ها که همه و همه به ناآگاهى مربوط مى‏شود برهانند، با حقوق خود آشنا شوند و نوع نگرش به زندگى را تغییر دهند. زن فرهیخته زنى نیست که همه چیزش طبق رفتارهاى اروپایى‏ها تغییر کند، بلکه زنى است که مثل زن سنتى پاى‏بند به اخلاق و حجاب و تفکرش، تفکرى معاصر و همراه با زمانه باشد.»
سردبیر «دنیاى زنان»، زنان را براى رسیدن به خواسته‏ها و آرزوهایشان این گونه راهنمایى کرد:
«زنان ما باید مطالعه داشته باشند. نگرش بالا باعث مى‏شود که مسائل را از دیدگاههاى مختلف بررسى کند. اینکه «سهراب سپهرى» مى‏گوید: چشم‏ها را باید شست، جور دیگر باید دید! کار خاصى نخواسته، چشم باید همان چشم باشد ولى تفکر تغییر کند، رشد کند و به تعالى برسد و بتواند چشم‏ها را شستشو دهد و این تفکر تغییر نمى‏کند مگر با خواست خودِ زنان و جامعه! مطالعه و پیگیرى مى‏تواند زاویه دید سختگیرترین افراد را هم تغییر دهد. زنان باید مسائل خود را غیر از مسائل آشپزى، هنر و ... ببینند.»
غرفه نشریه ادبى «شوکران» هم از غرفه‏هایى بود که در نمایشگاه حضورى فعال داشت. خانم «پروانه دباغى»، غرفه‏دار مجله «شوکران» به سؤالات ما چنین پاسخ داد:
«امسال پنجمین سالى است که در نمایشگاه مشغول فعالیت هستیم. به نظرم از شور و شوق سال پیش چندان خبرى نیست. مردم چندان از مطبوعات بازدید ندارند. مخصوصاً خانم‏ها که البته دلیل آن را در مشغله زیاد، خستگى از رفت و آمد و عدم آگاهى مى‏بینم. اگر تشویق و آگاهى از سوى رسانه‏ها و مطبوعات بیشتر صورت بگیرد، استقبال هم زیاد مى‏شود.»
خانم «دباغى» معتقد است:
زنان امروز ما یا بسیار سنتى‏اند یا در دام تجددى گرفتار شده‏اند که در نظر خودشان تجدد و تمدن است. هنوز خیلى از زنان مطالعه ندارند. با دنیاى بیرون ارتباط برقرار نمى‏کنند و آزادى‏هایشان را نادیده مى‏گیرند که این مسئله هم برمى‏گردد به نوع تربیت خانواده. در واقع هر چقدر خانواده‏ها با دیدى محدود به زنان نگاه کنند، زنان قید و بند بیشترى براى خود مى‏بینند. مهم‏ترین کار زنان، مطالعه است که در کنار آزادى و امکانات بیشتر امکان‏پذیر است.
در غرفه دوفصلنامه «حقوق اساسى» هم پاى صحبت خانم «فاطمه بیات» نشستیم:
«نمایشگاه امسال بد نیست. استقبال خوب است اما زیاد نیست. در واقع کسانى که از غرفه‏هاى نشریات مخصوصاً زنان بازدید مى‏کنند، کسانى هستند که از قبل با آنها آشنایى داشتند ولى اکثراً سطحى و زودگذر به سالن مطبوعات مى‏آیند و بازدید مى‏کنند.»
خانم «بیات» مهم‏ترین پیام زنان را در این چند جمله خلاصه کرد:
«زنان باید از حق خود دفاع کنند. سطحى‏نگر و نزدیک‏بین نباشند. امروزه بین زنان بافرهنگ و پیشرفته و زن قدیمى با تعصبات خاص خود، تفاوت زیادى هست. زنان امروز حق انتخاب دارند، حقوق دارند، پس نباید در هر مسئله‏اى دچار سردرگمى شوند. امروزه وضعیت زنان تغییر کرده، فقط احتیاج به کمى آگاهى و روشن‏بینى هست، گرچه جامعه کنونى ما هنوز هم آنقدرها متجدد نیست ولى باید هر کسى در جایگاه خود به پیشبرد اهداف، آرزوها و خواسته‏هایش کمک کند. مردان مى‏توانند در کنار درک متقابل از زنان و وضعیت ناهنجار قبل به آنها کمک کنند تا وضعیت به نفع هر دو تغییر کند، البته از این تغییر نباید سوء استفاده کرد بلکه به بهترین نحو باید در فکر بهره‏بردارى مناسب بود.»
غرفه فصلنامه «کتاب زنان» هم از غرفه‏هایى بود که در نمایشگاه حضور داشت اما این اولین حضور مستقل این فصلنامه بود. خانم «فاطمه محبى» عضو هیئت تحریریه این نشریه در مورد حضورشان در سیزدهمین نمایشگاه گفت:
«در سال پیش غرفه مستقل نداشتیم و در کنار غرفه شوراى فرهنگى - اجتماعى دانشگاه در سالن کتاب، معرفى فصلنامه را داشتیم و امسال اولین سال است که در سالن مطبوعات به طور مستقل معرفى شدیم با این حال فکر مى‏کنم بازدید از این غرفه و غرفه‏هاى مربوط به زنان مخصوصاً از طرف خودِ زنان کمتر است چرا که به نظر مى‏رسد زاویه خوبى را براى به نمایش گذاشتن این غرفه‏ها انتخاب نکرده‏اند. اما در کل برپایى نمایشگاه، انتشار کتاب و اطلاع‏رسانى از این طریق در بینش مردم تأثیر مى‏گذارد. خصوصاً زنان را ترغیب مى‏کند که با برپایى این گونه بسترهاى مناسب براى عرضه فعالیت‏ها کمى هم به فکر وضعیت خود باشند و با آگاهى بهترى به پیگیرى اخبار و اطلاعات در مورد خود بپردازند. البته این تغییرات و تأثیرات حاصل نمى‏شود مگر اینکه اذهان و فکرها تغییر کند و غالباً این تغییرات باید از خودِ زنان شروع شود. باید آشنایى کامل صورت بگیرد، موقعیت، مشکلات، راه حل‏ها و ارتباطات اجتماعى هم شناخته شود تا زنان به همراه جامعه کنونى بتوانند به رشد و تعالى برسند.»
خانم «محبى» بهترین سخن زنان به جامعه امروزى را این گونه تعریف کرد:
«هر زن مسلمان ایرانى باید دیدگاه دیگران را نسبت به خود و جامعه کنونى تغییر دهد. زن‏ها توان فعالیت و پیشرفت دارند و این مسئله مورد تأیید اسلام است. در اسلام بهترین احکام، رفتارها و قوانین را براى زنان داریم، در هیچ دینى مثل اسلام عالى‏ترین پاسخ‏ها به مسئله زن داده نشده، پس احتیاجى به تقلید کورکورانه و وارداتى نداریم. حرکت براى آگاهى زنان باید تدریجى، منطقى، آرام و متعادل باشد. زن مسلمان باید خود را بشناسد، حق و حقوق خود را بداند، به گوهر وجود خویش پى ببرد و بهترین نتیجه‏ها را هم بگیرد. دیدگاه جهان نسبت به زن مسلمان محدود، نامتناسب و ابتدایى است و این زنان مسلمان هستند که باید دیدگاهشان را تغییر دهند و توانایى‏هاى خود را با شایستگى به معرض نمایش بگذارند. البته از این حقیقت نمى‏توان گذشت که زنان و مردان زیادى نسبت به حد خود و بضاعتى که دارند در تلاشند تا به این امر مهم دست پیدا کنند اما این تلاش‏ها باید در یک چهارچوب مشخص و هدفمند انجام شود تا نتیجه لازم و مورد نظر را بدهد.»
به غرفه «خانه و خانواده» هم سرى زدیم و از خبرنگار این نشریه خانم «جمیله قلى‏زاده» در مورد نمایشگاه و مسئله زنان و فعالیت‏هایشان نظرخواهى کردیم:
«غرفه‏هاى نمایشگاه امسال پراکنده شده، مثلاً در سالنى که هستیم و در قسمت ما از همه نوع نشریات یافت مى‏شود. از نشریات زنان گرفته تا مذهبى و سیاسى - اجتماعى و ... که این باعث شده بینندگان سردرگم باشند و انسجام سال پیش به چشم نمى‏خورد. همچنین غرفه‏ها کوچک‏تر شده و تهویه خوبى هم ندارد. به خاطر همین از کیفیت سال قبل خیلى کم شده. در کل امسال انتظار مى‏رفت که تفاوت مثبت و چشمگیرى در نمایشگاه به وجود آمده باشد که متأسفانه این طور نیست. اما بازدید از غرفه ما خوب بوده اگر چه به حد سال پیش نیست اما به نظر من همین رفت و آمدها و تعامل‏هاست که بینش اشخاص را نسبت به فعالیت‏هاى زنان عوض مى‏کند، اینکه آنها بدانند هر سال نشریات زنان و خانواده بهتر وارد عرصه مى‏شوند. همچنین این تأثیر در رفتار زنان هم دیده مى‏شود. به هر حال آگاهى با نشستن در خانه حاصل نمى‏شود و رسانه‏ها هم به تنهایى نمى‏توانند به آموخته‏هاى زنان کمک کنند، مطبوعات هم باید در کنار همه رسانه‏ها به فعالیت بیشتر بپردازند، که البته تعامل و ارتباط با مطبوعات باید از طریق رسانه‏ها صورت بگیرد، تشویق و ترغیب زنان براى شناخت مسائل پیرامون خود و خواندن نشریات مختلف، دید زن سنتى را عوض مى‏کند. همچنین ارگان‏ها، سازمان‏ها و نهادها باید انرژى و هزینه بیشترى در اختیار نشریات زنان بگذارند تا آنها با دغدغه کمترى به فعالیت بپردازند.»
خانم «قلى‏زاده» اهداف و خواسته‏هاى زنان امروز را این گونه بیان کرد:
«زن امروزى با توجه به دانش و تکنولوژى روز، پیشرفته و آگاه است و این آگاهى در رفتار، صحبت، نوع برخورد و حتى تربیت فرزند و نسل آینده مشهود است. زن آگاه تنها به معناى مطلع بودن از زمانه نیست، بلکه زنى که با آگاهى در جهت پیشرفت و تربیت و اعتقاد بکوشد، زنى که هر گامى برمى‏دارد در راه رسیدن به اهداف بزرگ و متعالى باشد، همچنین یک زن آگاه تنها به یک الگوى خاص توجه نمى‏کند بلکه توجه او به بهترین‏هاست پس در راه همان‏ها هم گام برمى‏دارد و تلاش مى‏کند و این گونه است که مى‏تواند پیشرفت کند، به مدارج علمى و عملى برسد و زندگى‏اش را طبق قوانین انسانى طرح‏ریزى کند. خواسته‏هاى او خواسته یک جامعه، یک ملت و یک دوره است که همانا رسیدن به رشد عقلى و فکرى است. البته زن‏هاى خانه‏دار را از این گردونه خارج نمى‏کنیم بلکه همه مى‏دانند که یک زن خانه‏دار با وظایف سنگینى که به عهده دارد مثل یک هنرمند است اما چه خوب که این هنرها شناخته شود و در کنار بینش صحیح باشد.»

غرفه پیام زن‏

در کنار بازدیدکنندگانى که به تازگى با فعالیت‏هاى مجله «پیام زن» آشنا مى‏شدند، کسانى هم بودند که با ارائه نظرات، طرح‏ها و پیشنهادهاى دوستانه خود سعى در بهتر شدن کار و ارائه منظم آن به شهرهاى دور و نزدیک شدند، حتى این دوستان با دقت نظر و ریزبینى در مورد صفحه‏آرایى مجله و تابلوهایى که در غرفه قرار داشت نظر مى‏دادند. با این صحبت‏هاى دوستانه بود که شوق و تلاش براى ادامه کار در همکاران ما جانى دوباره گرفت.
همچنین مسئله دیگرى که باعث شده بود دوستان بیشترى از «پیام زن» دیدن کنند، برپایى مسابقه از سوى این غرفه بود که براى بررسى وضعیت زنان از دیدگاه بازدیدکنندگان طرح‏ریزى شد. این امر به دوستان ما در مجله کمک مى‏کرد تا مخاطبان و علاقه‏مندان خود را بهتر بشناسند و در تلاش براى رسیدن به یک دیدگاه مشترک و شایسته براى زن امروز باشند. این مسابقه در چهار سؤال طرح‏ریزى شده بود و دوستان بازدیدکننده در غرفه «پیام زن» به آنها جواب مى‏دادند و با توجه به نوع پاسخ‏ها جوایزى تقدیم مى‏شد.
دوستان زیادى به سؤالات ما جواب دادند و جوایز خود را به طور حضورى دریافت کردند.
خانم «فائزه فرهودى» از تهران که با علاقه در مسابقه ما شرکت کرد نوشته است:
«به نظر من جنسیت مهم نیست، مهم آن است که هر فردى در جامعه باید نقش خود را به نحو احسن ایفا نماید. همان طورى که مى‏دانیم شایسته‏سالارى مهم است چه زن، چه مرد در جامعه امروزى باید دست به دست هم بدهند و ایرانى آباد و سربلند بسازند. حال زنان به فراخور روحیه و وضعیت جسمى‏شان و مردان نیز با توجه به خصوصیات فیزیکى و روحى‏شان به گونه‏هاى متفاوت عمل خواهند کرد، اما وجود هر دو در جامعه امروزى لازم و ضرورى است. زن همچون گوهر است که باید با حفظ این گوهر در درون صدف، همچنان به فعالیت‏هایش در عرصه‏هاى گوناگون ادامه دهد. زن به عنوان یک پایه اصلى در عرصه اجتماع است، پیام زنان با عفت ایرانى به تمام ایرانیان این است: عفت، تقوا، ظرافت، همکارى، یکرنگى تا ایرانى آباد!»
وى نوشته است: «زن چه سنتى و چه فرهیخته باید اصالت و شرافت و معنویت خود را حفظ کند. اما گاهى این تفکر رواج پیدا مى‏کند که زن سنتى زنى عقب‏افتاده و دور از اجتماع است و هر چه هست از آنِ زنان متجدد و گاه غرب‏زده است. برخى زنان امروز هویت خود را گم کرده‏اند و به دنبال امروزى شدن از عفت و پاکدامنى خود مى‏گذرند در صورتى که آزادى به معناى رهایى از هر گونه قید و بند استقلال نیست بلکه به این وسیله دست و پاى بانوان به لحاظ دید منفى افراد اجتماع بسته مى‏شود و حکم یک کالاى مصرفى را پیدا مى‏کند. در واقع روحیه زنان اصیل ایرانى چه سنتى و چه متجدد، بى‏حرمتى و بى‏عفتى را نمى‏پسندد.»
دوست خوب ما در پایان صحبت‏هاى خود، ایرانى سبز و آباد را با وجود بانوانى عفیف آرزو کرد.
خانم «معصومه ربانى» از تهران در پاسخ به این سؤال که موانع رشد زنان چیست نوشته است:
«عوامل و موانع رشد زن تنها به جامعه برنمى‏گردد، به ویژگى‏هاى یک خانواده و اصالت آن هم ارتباط دارد. وقتى خانواده‏اى دختر خود را محدود مى‏کند و فعالیت اجتماعى او را منفى مى‏بیند، نمى‏توان در آینده انتظار زنى فعال را از او داشت، اما وقتى زنى والدین صالح و سالم داشته باشد، تربیت او هم به درستى صورت مى‏گیرد. همچنین تعلیم و تربیت معلمان دلسوز و مسلمان هم تأثیر دارد. دخترى که تحت سرپرستى والدین باسواد و آگاه و معلمى دلسوز و باایمان باشد، قطعاً زن مؤثر و مفیدى براى جامعه است پس نبودِ اطرافیانِ مؤثر و مفید از جمله والدین و معلمین، بزرگ‏ترین عامل رشد و ترقى یک زن است.»
خانم «مهسا حلوایى» از ابهر در پاسخ به همین سؤال نوشته است:
«عامل اصلى عدم پیشرفت زنان، در درجه اول خودشان هستند. تفکر نادرست و سطحى که برخى از افراد در باره مطرح شدن در جامعه دارند و گمان مى‏کنند با بى‏بند و بارى مى‏توانند به ارزش‏هاى اجتماعى دست پیدا کنند که این خود از درون خالى و تفکر پوچ سرچشمه مى‏گیرد. هر زنى که بخواهد مفید واقع شود و در اجتماع به فعالیت‏هاى مناسب بپردازد، باید به ارزش‏هاى والاى انسانى فکر کند نه به ظاهر فریبنده. این ظاهربینى است که باعث مى‏شود پیشرفت و فعالیت زنان رشد چشمگیرى نداشته باشد.»
خانم «سپیده آخوندى» از بابل مى‏نویسد:
«اصلى‏ترین پیام زن براى جامعه امروز، پیام برابرى براى مشارکت در توسعه کشور است که همه‏جانبه و فراگیر است. در قدیم زن سنتى از تحصیل و سواد و آگاهى و پیشرفت‏هاى انسانى دور بود؛ تنها به عنوان کمک به جنس برتر یعنى مرد وارد عمل مى‏شد. اما امروزه زنان، خود را شناخته‏اند و با نیازهاى خود آشنا هستند و فعالیت خود را در زمینه پیشرفت اجتماعى آغاز کرده‏اند و دیگر نمى‏توان به زن عقب‏مانده فکر کرد. در واقع دیگر نوبت مردها است که با ایجاد زمینه مناسب به زنان اعتماد کنند و عوامل مانع رشد را از بین ببرند که اگر این امر صورت بگیرد، مشکلات جانبى قابل رفع خواهد بود.»
در کنار این دوستان عزیز، دوستان و یاران دیگرى هم بودند که در گفتگو و مسابقه شرکت کردند و نشان دادند که همه نگران وضعیت زنان هستند و دوست دارند پیشرفت و تعالى بانوان ایرانى را ببینند؛ دوستانى مثل خانم‏ها: «زهرا اسماعیلى و ماهرخ آبرفت حیدرى از اصفهان، سارا حقیقت‏صفت از آباده، مرضیه مینویى از ابهر، فهیمه شهبازى، الهام فرخ‏پور، لیلا ملاشاهى و نگین توکلى از کرج، فاطمه صمدى دانشجوى قزوین، سعیده شمس و زهرا ماکوانداز از کرج، روجا دهمشکى و نرگس رحمانى، مریم الوندى، ثریا بابایى، مرضیه کرمیار، الهام میرخانى و هدا فردمقدم همه از تهران، مرجان شجاعى نورى از استان مازندران.»
مسابقه کوچک «پیام زن» نشانه خوبى بود از تلاش این دوستان براى راهنمایى و رسیدن به یک دیدگاه مشترک که دور از پیشرفت زمانه نیست.
همچنین بازدیدکنندگانى هم بودند که از شروع کار مشاوره تلفنى در مجله خوشحال بودند و آن را راه خوبى براى تعامل بیشتر با نشریه مى‏دانستند؛ چرا که معتقد بودند ایجاد یک کانون مشاوره مى‏تواند به زنان که بیشترین مخاطب پیام زن هستند کمک کند. همچنین این دوستان تمایل داشتند که مشاوره در تمامى موارد انجام شود و به صورت حضورى هم باشد.
به هر حال سیزدهمین نمایشگاه مطبوعات با همه سختى‏ها و شیرینى‏ها به پایان رسید و همه فعالان در زمینه مطبوعات این آرزو را داشتند که با این دوره از برپایى نمایشگاه، زمینه براى فعالیت بهتر و بیشتر مساعدتر و آماده‏تر باشد، تلاش و کوشش همکاران ما هم در مجله بى‏نتیجه نماند و توفیق الهى باعث شد که نتایج ثمربخش و امیدوارکننده‏اى براى دوستان و همکاران به همراه داشته باشد.
ضمناً در مراسم اختتامیه نمایشگاه مطبوعات، توسط مسئولان نمایشگاه، غرفه مجله «پیام زن» به عنوان غرفه برتر در میان غرفه‏هاى نشریات زنان شناخته شد و مورد تقدیر قرار گرفت. بسیارى از مراجعه‏کنندگان به غرفه پیام زن، در دفتر یادداشت غرفه نیز نظر خود را براى ما نوشتند که در همین شماره جداگانه بازگو کرده‏ایم.