علایم بیمارىهاى قلب و عروق
دکتر حسین برهانى
مهمترین علایم بیمارىهاى قلبى عبارت است از احساس خستگى، تنگى نفس، درد در جلوى قفسه سینه، طپش قلب و گاهى سرگیجه و ضعف، حالت تهوع و تعریق. البته این علایم اختصاص به بیمارىهاى قلبى ندارد و ممکن است در بیمارىهایى دیگر از جمله اضطراب، حملات پانیک (وحشت)، افسردگى و بیمارىهاى روانتنى هم دیده شوند. در این مقاله علایم بیمارىهاى قلبى را به طور خلاصه توضیح مىدهیم که خوانندگان محترم این نوشته آشنایى بیشترى با این علایم پیدا کنند.
تنگى نفس
اگر تنگى نفس مربوط به قلب باشد، اغلب با بزرگ شدن اندازه قلب و تغییرات فیزیولوژیک و تشریحى قلب همراه است. اگر فردى موقع فعالیت دچار تنگى نفس شود و در حال استراحت تنگى نفس برطرف شود، باید قلب مورد معاینه کامل قرار بگیرد. همچنین در صورتى که فردى در موقع دراز کشیدن و در وضعیت خوابیده دچار تنگى نفس شود و در حالت ایستاده بهبود پیدا کند، باز هم باید قلب مورد بررسى دقیق قرار بگیرد. یکى از معیارهاى مهم ناراحتى قلبى، تنگى نفس حملهاى شبانه است که بیمار با احساس تنگى نفس به طور ناگهانى از خواب بیدار مىشود و به دلیل تنگى نفس مجبور مىشود در رختخوابش بنشیند یا بایستد تا اینکه تنگى نفس مرتفع شود. این نوع تنگى نفس ممکن است ناشى از نارسایى بطن چپ قلب باشد و یا ممکن است در اثر تنگى شدید دریچه میترال قلب به وجود آید. به هر حال تنگى نفس اولین علامت نارسایى بطن چپ قلب مىباشد. در مواردى هم به دلیل نارسایى بطن راست قلب، بیمار دچار ادم یا «خیز» ریوى مىشود و باعث تنگى نفس شدید خواهد شد.
البته تنگى نفس به علل غیر قلبى هم ایجاد مىشود. مثلاً تنگى نفس در موقع فعالیت در افراد ضعیفالبنیه و ناتوان، افراد خیلى چاق، افراد سالخورده و مسن، بیمارىهاى مزمن ریه مثل برونشیت و آسم، کمخونى و گاهى انسداد و التهاب مجارى بینى ایجاد مىشود. همچنین افرادى که در موقع دراز کشیدن دچار تنگى نفس مىشوند ممکن است دچار اختلال اضطرابى باشند. اما افراد بسیار چاق و بیمارانى که دچار تجمع مایع در فضاى صفاق شکم «آسیت» شدهاند و یا اشخاصى که اتساع شکم و مشکلات گوارشى و سوء هاضمه و ریفلاکس (برگشت اسید معده و غذا از معده به مرى و ناى) دارند ممکن است دچار تنگى نفس در حالت خوابیده شوند. گاهى اوقات اولین حمله شبانه آسم و یا انسداد ناى (تراشه) به هر علت ممکن است تنگى نفس شبیه تنگى نفس حملهاى شبانه قلبى ایجاد کند. بنابراین در صورت بروز تنگى نفس باید به پزشک مراجعه شود. معمولاً در سیستم ارجاع اگر بیمار ابتدا به پزشک عمومى مراجعه کرده باشد پزشک عمومى بعد از بررسى و معاینه، در صورتى که احتمال بدهد که تنگى نفس منشأ قلبى دارد باید بیمار را بلافاصله به متخصص قلب معرفى نماید و در صورتى که منشأ تنگى نفس غیر قلبى تشخیص داده شود! به متخصص داخلى و ریه و یا به متخصص اعصاب و روان ارجاع نماید.
خستگى
علامت مهم دیگر که باید مورد دقت و توجه قرار بگیرد، احساس «خستگى» است. اگر فردى دچار خستگى زودرس در موقع فعالیت معمولى شود به شرطى که خستگى با استراحت برطرف شود باید به فکر بیمارىهاى قلبى بود زیرا یکى از عوارض نارسایى قلب، خستگى زودرس و کاهش برونده قلبى است. در این حالت خستگى زودرس شکایت اصلى بیماران دچار بیمارى قلبى مادرزادى و تنگى میترال و یا قلب ریوى همراه با فشار خون بالا مىباشد. گاهى شخص دچار حالت خستگى و بىحالى مزمن همراه با خوابآلودگى است که با استراحت بهبود نمىیابد. در چنین حالتى علت خستگى ممکن است افسردگى و اضطراب مزمن و یا خستگى ناشى از «آستنى» عصبى و عروقى باشد. «آستنى» به نوعى خستگى عصبى عضلات گفته مىشود.
درد جلوى قفسه سینه
از ویژگىهاى مهم درد جلوى قفسه سینه ناشى از ناراحتى قلبى این است که اغلب بلکه همیشه موقع فعالیت، درد شروع مىشود و شدت پیدا مىکند و در موقع استراحت درد برطرف مىشود یا کاهش پیدا مىکند. درد قلبى به صورت درد نقطهاى نیست بلکه ممکن است به اندازه کف دست روى قفسه سینه دردناک شود. این درد عمقى است و معمولاً با دردهاى عصبى عضلانى و اسکلتى که زیر دست و به طور سطحى حس مىشوند کاملاً متفاوت است. شایعترین و مهمترین علت درد قلبى، کمخونى عروق کرونر قلب است. همان طور که مىدانید عروق کرونر خونرسانى به عضله قلب را انجام مىدهند. اسپاسم و گرفتگى یا انسداد این عروق باعث کمخونى عضله قلب و درد قلبى مىشود. همچنین انفارکتوس عضله قلب (سکته قلبى) و التهاب پرده پوشاننده قلب یعنى پریکاردیت، اتساع آئورت و کمخونى ریه هم باعث دردهاى قلبى مىشوند. البته باید توجه داشت که علل
غیر قلبى زیادى وجود دارد که باعث درد جلوى قفسه سینه مىشوند و گاهى درد شبیه درد قلبى است. التهاب و تحت فشار بودن ریشههاى اعصاب گردنى یا پشتى به علت آرتروز یا آسیب دیسک مهرههاى گردنى یا مهرههاى پشتى باعث درد قفسه سینه مىشوند! بیمارىها و اختلالات عصبى و روانى نظیر اضطراب و افسردگى و اختلال جسمانىسازى باعث چنین دردهایى در قفسه سینه خواهد شد. فتق نافى، التهاب کیسه صفرا، بیمارىهاى گوارشى، التهاب حاد لوزالمعده، اسپاسم و انقباض قلب، زخم معده، التهاب مرى، التهاب عضلات قفسه سینه و بین دندهاى، التهاب درمحل اتصال دندهها به غضروف در مجاورت جناغ، سندرم شانه و دست، التهاب اطراف مفصل شانه چپ و بیمارىها و التهابات ریوى، از علل مهم درد جلوى قفسه سینه است و اغلب با درد قلبى ممکن است اشتباه شوند! بنابراین هر گونه دردى در ناحیه قفسه سینه ممکن است تابلوى درد قلبى را تقلید کند که بایستى با دقت و توجه پزشک معالج تشخیص داده شود! درد قفسه سینه یکى از شکایات شایع بیماران مىباشد.
طپش قلب
توجه و حساسیت فرد روى ضربانات قلب ممکن است ناشى از اضطراب باشد. ترس از وجود بیمارى قلبى گاهى باعث تشدید اضطراب و تشدید ضربان قلب مىشود اما گاهى اوقات نیز طپش قلب ناشى از کمخونى، پرکارى تیروئید، ضعف عمومى و بیمارىها و آرتیمىهاى قلبى باشد.
تاکیکاردى یا طپش قلب گاهى به طور طبیعى اتفاق مىافتد. در این حالت ضربانات قلب به صورت سریع ولى منظم و قوى به طور تدریجى یا ناگهانى افزایش پیدا مىکند و تدریجاً کاهش مىیابد! این نوع از طپش قلب در هنگام ورزش و فعالیت و یا افزایش دماى بدن و یا در شرایط عصبى اتفاق مىافتد. البته آریتمىهاى قلب که به صورت طپش قلب حملهاى اتفاق مىافتد گاهى به شدت ناراحتکننده هستند و باعث ترس و اضطراب بیمار مىشوند. حملات طپش قلب در این موارد به طور ناگهانى شروع مىشود و به طور ناگهانى نیز ممکن است حملات طپش قلب متوقف شود.
به طور کلى خستگى زودرس، تنگى نفس و درد جلوى قفسه سینه در موقع فعالیت و توأم با بىنظمى ضربان قلب علایم مهمى هستند که نیاز به بررسى بیشتر دارند. در چنین مواردى توصیه مىشود به درمانگاه داخلى قلب مراجعه شود. در بدو ورود به درمانگاه، بیمار مورد معاینه اولیه قرار مىگیرد. سپس نوار قلب (EKG) انجام مىشود و در صورت ضرورت اقدامات تشخیصى بعدى انجام خواهد شد. در صورت لزوم دارو تجویز مىگردد و بیمار مىتواند با خاطرى آسوده به منزل برگردد!
