به بهانه آنچه در هفتههاى اخیر بر زنان و کودکان لبنانى گذشت
گفتگو با خانم فاطمه هاشمى دبیر کل اتحادیه سازمانهاى غیر دولتى زنان مسلمان
چاره کار؛ آگاهى، هماهنگى و ارتباط
فریبا ابتهاج
زنان و جنگ
هر بار که نام «جنگ» گوشها را مىآزارد و دلها را مشوش و محزون مىکند باید بدانیم و مىدانیم که به زودى شاهد بیشترین و بدترین آثار آن بر زندگى زنان و کودکان خواهیم بود. اگر چه براساس همه توافقات بینالمللى آتش جنگ نباید شامل حال غیر نظامیان شود. اما این اتفاق هر بار چهره زشت خود را مىنمایاند و نشان مىدهد که متأسفانه بسیارى از عهدنامههاى بینالمللى تنها اوراق بىپشتوانه و بایگانى شده تاریخ به شمار مىآیند. چنانچه از حدود 60 سال پیش که سازمان ملل متحد براى پیشگیرى از درگیرىهاى مسلحانه و در پى دو جنگ خانمانسوز جهانى تشکیل شد، دنیا در مجموع فقط سه دقیقه و سیزده ثانیه از خونریزى و ویرانى جنگ در امان بوده است.
در این میان چنانچه اشاره شد زنان و کودکان در مراحل مختلف به گونههاى متفاوت زیر بار آسیبهاى ناشى از جنگ کمر خم مىکنند و بسیارى از آنها اگر زنده بمانند هرگز به یک زندگى طبیعى - که حق انسانى ایشان است - باز نمىگردند. زنانى که آسیبهاى روانى دورى یا فقدان همسران، پسران و برادران خود را تحمل مىکنند، زنانى که پیکرهاى پاره و سوخته فرزندانشان را از زیر آوارها بیرون مىکشند، زنانى که تحت تجاوز و سیاستهاى نسلکشى قرار مىگیرند و زنانى که تا پایان عمر معلولیتهاى جسمى و روانى جنگ را با خود همراه خواهند داشت، اما همواره صدایشان در پسِ غوغاسالارى جنگطلبان و قدرتپرستان چون «فریادى زیر آب» است.
در ماههاى اخیر یک بار دیگر مناقشه میان لبنان و رژیم اشغالگر فلسطین یا به تعبیر بهتر درگیرى میان مقاومت اسلامى و توسعهطلبى آمریکا و صهیونیزم، تصویر دردناک این فریاد و تظلم را به جهانیان نمایاند؛ فریادى که دیده مىشود اما هرگز شنیده نمىشود!
مقاومت افتخارآمیز حزب اللَّه و مردم لبنان در برابر آمریکا و اسرائیل متجاوز برگ روشن و ماندگارى در کتاب ظلمستیزى و جهاد مسلمانان به ویژه شیعیان مىباشد. حملات وحشیانه غاصبان فلسطین به لبنان و شهادت صدها زن و کودک، اعتراضات گسترده بینالمللى را در پى داشت. این اعتراضات در سطح مردمى به شکل راهپیمایىها و صدور بیانیهها حجم قابل توجهى از اخبار رسانهها را به خود اختصاص داد که اگر چه در جاى خود اعلام همدردى و تلاش براى رفع ستم است، اما میزان تأثیرگذارى آنها نشان مىدهد با توجه به وضعیت جهان امروز مىبایست در اندیشه گسترش توان و کارآیى این اعتراضات بود.
تجربیات نشانگر آن است که دو شاخص در افزایش میزان تأثیر اعتراضات و حرکتهاى مردمى براى احقاق حق افراد یا گروهها، نقش مهمى را ایفا مىکند. این دو شاخص یکى وجود تشکیلات و فعالیت شبکهاى و دیگرى تعیین مخاطب و تلاش براى تأثیرگذارى بر کانونهاى تصمیمساز است.
بیانیه اتحادیه سازمانهاى غیر دولتى زنان مسلمان
با توجه به این دو شاخص، در میان گروهها و تشکلهایى که طى هفتههاى اخیر به جنایات صهیونیستها علیه زنان و کودکان لبنانى اعتراض کردند «اتحادیه بینالمللى سازمانهاى غیر دولتى زنان مسلمان» را در نظر گرفتیم تا ضمن پرداختن به اصل فاجعهاى که رخ داد، بر ضرورت بهرهمندى زنان از راهکارها و ابزارهاى با نفوذ و مؤثر براى بیان نظرات خود تأکید کنیم.
این اتحادیه طى بیانیهاى که در هفته دوم درگیرىها منتشر کرد با اشاره به حملات وحشیانه رژیم اشغالگر قدس به کشور لبنان در فضایى آکنده از سکوت مجامع بینالمللى و عربى، خاطرنشان ساخت که این حملات با دهها هزار آواره، صدها شهید و زخمى، نابودى زیرساختها، ویرانى ساختمانها و منازل مسکونى، قطع شریانهاى حیاتى سوخت، آب آشامیدنى و راههاى ارتباطى، مردم بىپناه آن کشور را با یک فاجعه انسانى تمام عیار روبهرو کرده است.
در این بیانیه با اشاره به اقشار آسیبپذیرى مانند سالخوردگان، زنان و کودکان که بیشترین صدمات را متحمل شدهاند، آمده است: غرب به رهبرى آمریکا که داعیه تلاش براى برقرارى صلح و آرامش، دموکراسى و حقوق بشر را در عرصه بینالمللى دارد نه تنها در برابر این جنایات سکوت اختیار کرده بلکه با اعمال نفوذ در سازمان ملل و جامعه جهانى راه را بر هر گونه اقدام براى آتشبس سد و با حمایتهاى سیاسى، مادى، تسلیحاتى و معنوى به رژیم صهیونیستى عملاً مسئولیت خود را در این جنایت تاریخى سنگینتر کرده است.
اتحادیه بینالمللى سازمانهاى غیر دولتى زنان مسلمان در بیانیه خود ضمن محکوم کردن این حملات و حمایت از مقاومت اسلامى در لبنان، از همه محافل بینالملل و سازمانهاى غیر دولتى، کشورهاى اسلامى و عربى، آزادىخواهان و زنان جهان خواست تلاش خود را براى پایان دادن به این فاجعه انسانى که زنان و کودکان اولین قربانیان آن هستند به کار گیرند و آحاد ملت لبنان، گروهها، شخصیتها، احزاب سیاسى و نهادهاى جامعه مدنى را به همبستگى تا دفع تجاوز دعوت کرد.
این اتحادیه همچنین کشورهاى اسلامى، سازمانهاى خیریه و نیکوکاران را به کمکرسانى و تأمین نیازهاى مردم لبنان فرا خواند.
بیانیه اتحادیه سازمانهاى غیر دولتى زنان مسلمان پس از انتشار بلافاصله از سوى دبیرخانه آن، که در تهران مستقر است براى سران کلیه کشورهاى اسلامى، سازمان ملل متحد و مجامع بینالمللى مرتبط ارسال شد.
گفتگو با دبیر کل اتحادیه
همین اقدام، سببساز گفتگویى با سرکار خانم «فاطمه هاشمى» دبیر کل اتحادیه مذکور بود تا ضمن آشنایى با سابقه این تشکل، موضوعات مربوطه نیز مورد بحث قرار گیرد.
خانم هاشمى مؤسس انجمن همبستگى زنان است. مرور خاطرات حضور پر رنگ این تشکل در چهارمین کنفرانس جهانى زن در سال 1374 در چین، آغازگر گفت و شنود ما بود و البته پاسخ اولین سؤال:
اتحادیه سازمانهاى غیر دولتى زنان از چه سالى و با چه انگیزهاى تشکیل شد؟
پس از بازگشت از چهارمین کنفرانس جهانى زن احساس شد که زنان مسلمان در کشورهاى اسلامى و غیر اسلامى مىبایست بتوانند در ارتباط و هماهنگى با یکدیگر امورات خود را پیش ببرند. بخصوص در موضوعات بینالمللى و زمینههایى چون تصویب اسناد جهانى. همچنین با توجه به اینکه آداب و رسوم و فرهنگهاى مختلف به نام اسلام در کشورها و میان ملل راه خود را مىروند و تصویر نامناسبى را از دین و آئین ما ارائه مىدهند باید نسبت به قوانین کشورهاى یکدیگر مطلع باشیم و از تجربیات مفید یکدیگر استفاده کنیم. بنابراین انجمن همبستگى زنان در سال 1375 با درک این ضرورت جلسات تأسیسى اتحادیه را آغاز کرد.
اگر در یک جمله بخواهید این اتحادیه را تعریف کنید، چه مىگویید؟
اتحادیه سازمانهاى غیر دولتى زنان مسلمان تشکلى مستقل و غیر انتفاعى است که براى تقویت فعالیت سازمانهاى غیر دولتى زنان مسلمان در سراسر جهان تأسیس شده است.
و در حال حاضر چند سازمان غیر دولتى عضو آن هستند؟
81 سازمان غیر دولتى زنان از کشورهاى مختلف.
در مورد اهداف اتحادیه لطفاً بیشتر توضیح دهید.
زنان مسلمان جهان داراى شرایط متفاوت اجتماعى، فرهنگى و اقتصادى هستند و با توجه به سنتها و تفکرات گوناگون میان آنها از مبانى و اصول اسلامى برداشتهاى مختلفى دارند. همین تفاوتها باعث مىشود که در بیان مسائل و ارائه پیشنهادها عکسالعملهاى متفاوتى داشته باشند و این عامل بازدارندهاى در ایجاد هماهنگى و همدلى آنها براى مقابله با مشکلات و چالشها در سطح بینالمللى است. گسترش فعالیت و افزایش تعداد سازمانهاى غیر دولتى هم مىتواند این روند را تشدید کند، اما با همبستگى و همفکرى تضادها کاهش مىیابد.
بنابراین در انجمن به این فکر افتادیم که ایجاد ارتباط و تبادل نظر در تشکیلاتى منسجم را در دستور کار قرار دهیم تا از طریق آن با ایجاد جبههاى واحد از زنان مسلمان جهان هر چه قوىتر و با وحدت نظر بیشتر در مجامع بینالمللى به اهداف پیشبینى شده در خصوص ارتقاى نقش زنان مسلمان در توسعه اجتماعى دست پیدا کنیم.
به طور مشخص بهبود وضعیت زنان براساس اصول و تعالیم اسلامى، افزایش آگاهى، تبادل اطلاعات و تجربیات، تقویت توانایى زنان براى ایفاى مسئولیت در عرصه مذهبى، اجتماعى، اقتصادى، سیاسى و فرهنگى و احترام به حقوق زنان مسلمان از اهداف ما بوده است.
همچنین طرح دیدگاههاى اسلام در محافل بینالمللى و تأکید بر ارزشهاى اسلامى و تقویت سازمانهاى زنان مسلمان و تشویق مشارکت و حضور آنان در مجامع منطقهاى و جهانى را در نظر داشتهایم.
ساختار اتحادیه به چه صورت است؟
اتحادیه شامل چهار رکن است؛ کنگره یا مجمع عمومى، کمیته اجرایى، دبیرخانه و سازمانهاى عضو که تا کنون دو بار موفق به برپایى کنگره و چهار بار تشکیل کمیته اجرایى شدهاند. هر شش ماه یک بار هم خبرنامهاى منتشر و براى اعضا ارسال مىشود.
فکر مىکنید تا کنون در مسیر تحقق اهداف اتحادیه موفق بودهاید؟
آن طور که انتظار داشتیم نه. علت آن هم عدم توانایى مالى سازمانهاى غیر دولتى است که به رغم علاقه و انگیزه خود آن چنان که مىخواهند نمىتوانند فعال باشند. با این حال تلاش کردهایم و توانستهایم در مواقع لازم به عنوان جمعى از زنان فعال دنیاى اسلام اعلام نظر کنیم. به طور مثال پس از شهادت محمد الدوره کودک فلسطینى، از سازمان کنفرانس اسلامى خواستیم روز شهادت او را به عنوان روز همدردى با زنان و کودکان آسیبدیده از جنگ و خشونت اعلام کند که این اتفاق افتاد و اکنون در اسناد سازمان کنفرانس اسلامى پاراگراف و بندى وجود دارد که اول اکتبر به عنوان تاریخ شهادت الدوره روز همبستگى اسلامى با زنان و کودکان قربانى جنگ و اشغال در دنیاى اسلام اعلام شده است.
بنابراین بیانیه اخیر شما موارد مشابه قبلى هم داشته؟
بله. متأسفانه این اتفاقات در دنیاى اسلام طى سالهاى اخیر تکرار و تشدید شده و سالهاست که شاهد ظلم و ستم به زنان و کودکان مسلمان هستیم. حادثه اخیر در «قانا» درست 10 سال پس از حمله هوایى به صدها زن و کودک سالخوردهاى رخ داد که در همین شهرک به مقر سربازان صلح سازمان ملل پناه آورده بودند. در آن حادثه هم اگر چه هنوز اتحادیه تشکیل نشده بود ولى از سوى انجمن همبستگى زنان هیأتى براى توزیع کمکهاى دارویى و تجهیزات پزشکى، مواد غذایى و وسایل اولیه زندگى به جنوب لبنان اعزام شد که آن زمان با آقاى «هراوى» رئیس جمهور، «رفیق حریرى» نخست وزیر، «نبیه برى» رئیس مجلس و «سید حسن نصراللَّه» رهبر مقاومت اسلامى لبنان دیدار و گفتگو داشتند.
چارهاى جز اتحاد، همبستگى، ارتباط و هماهنگى میان مسلمانان نیست و البته این امر نیازمند آگاهى است. نیازمند این است که پیوسته و مداوم کار کنیم، نه اینکه هر گاه اتفاقى رخ داد به صحنه بیاییم و بعد همه چیز فراموش شود. همین حالا هم اگر این جنگ به درازا بکشد به تدریج عادى مىشود؛ مثل ماجراى افغانستان و عراق و عکسالعملها هم شامل مرور زمان خواهد شد.
امیدواریم این آگاهى و همبستگى تحقق پیدا کند. از فرصتى که در اختیار مجله قرار دادید تشکر مىکنیم.
من هم تشکر مىکنم و امیدوارم موفق باشید.
