دیابت
رعنا شکوهىستا
دیابت چیست؟
دیابت یک اختلال متابولیکى است. بدین صورت که سرعت و توانایى بدن در استفاده و سوخت و سوز کامل قندها کاهش مىیابد. در این بیمارى قند خون به صورت مزمن افزایش مىیابد که علت آن کمبود یا نبود انسولین و یا اشکال در آن مىباشد.
انواع دیابت
دیابت نوع 1: (یا دیابت وابسته به انسولین IDDM). بدن مبتلایان به دیابت نوع یک توانایى تولید انسولین را ندارد و این امر موجب افزایش سطح قند خون مىگردد. این نوع دیابت در کودکان و نوجوانان دیده مىشود و براى درمان آن نیاز به تزریق انسولین مىباشد.
دیابت نوع 2: (یا دیابت غیر وابسته به انسولین NIDDM). در دیابت نوع دوم بدن فرد مبتلا، انسولین تولید مىکند و حتى ممکن است غلظت انسولین در خون از مقدار معمول آن نیز بیشتر باشد اما گیرندههاى سلولى فرد نسبت به انسولین مقاوم شده و در حقیقت نمىگذارند انسولین وارد سلولها شده و اعمال طبیعى خود را انجام دهد. در این حالت مىتوان با درمان رژیمى، غلظت قند خون را کاهش داد. درصد شیوع این بیمارى در زنان بیش از مردان است. شایعترین نوع دیابت است که معمولاً در افراد بالاى 30 سال دیده مىشود (دیابت بالغین).
دیابت باردارى: دیابت باردارى مربوط به چند ماهه آخر دوران باردارى است و معمولاً سابقه خانوادگى در ابتلا به آن نقش دارد. تعدیل در مصرف کربوهیدراتها و محدود کردن دریافت کربوهیدراتهاى تصفیه شده و افزایش تعداد وعدهها و کاهش حجم وعدهها از جمله عوامل بهبودبخش مىباشند. در این افراد احتمال ابتلا به دیابت بیشتر است.
چه کسانى بیشتر دچار بیمارى دیابت بالغین مىشوند؟
1- افراد چاق.
2- افراد کمتحرک.
3- کسانى که سابقه دیابت را در یکى از افراد خانواده درجه یک (پدر، مادر، خواهر و برادر) دارند.
4- کسانى که تغذیه نادرست دارند و بیش از حد از غذاهاى شیرین و چرب استفاده مىکنند.
5- زنان حامله.
6- افرادى که دچار فشار خون بالا هستند.
عوارض بیمارى دیابت
همه ساله تعداد زیادى از بیماران دیابتى بر اثر عوارض بیمارى جان خود را از دست مىدهند یا دچار از کارافتادگى مىشوند. در صورت عدم کنترل صحیح بیمارى دیابت، این بیمارى عوارض جدى را بر روى چشم، کلیهها، اعصاب محیطى اندامها، قلب و عروق مغزى خواهد گذاشت به گونهاى که هماکنون دیابت علت اصلى نابینایى در دنیا محسوب مىشود.
بیمارى دیابت موجب اختلال در ارگانهاى مختلف شده که در برخى موارد منجر به مرگ بیمار مىشود، بنابراین با تشخیص زودرس بیمارى و شروع به موقع اقدامات درمانى مىتوان روند بیمارى را کندتر کرده و عوارض آن را کاهش داده، همچنین طول عمر مفید بیمار را افزایش مىدهد.
بیمارى کلیه مشکل اصلى و مهلک افراد دیابتى، بخصوص افراد مبتلا به دیابت نوع اول است. 25 تا 30 درصد بیماران دیالیزى به علت عوارض کلیوى دیابت، به مراحل نهایى نارسایى کلیه رسیدهاند.
دیابت شایعترین علت قطع عضو، به غیر از قطع عضو ناشى از تصادفات است و نیز خطر بیمارى قلبى، عروقى در مبتلایان به بیمارى دیابت 4 تا 7 برابر بیشتر از دیگر افراد است.
دیابت باعث یک نوع بیمارى لثه مىشود که این بیمارى به از دست دادن دندانها منجر خواهد شد و متأسفانه نزدیک به 30 درصد از افراد دیابتى با آن مواجه هستند. تقریباً 56% از مردان دیابتى از ناتوانى جنسى رنج مىبرند. اغلب افراد مبتلا به ناتوانى جنسى دچار افسردگى مىشوند. ناتوانى جنسى در مورد مردانى که هنوز بدنشان مىتواند انسولین بسازد، قابل درمان است.
اکثر آسیبهاى دیابت به سیستم عصبى قابل بهبودى است اما گاهى اوقات این آسیبها جدى و غیر قابل برگشت مىباشد. به طور مثال اگر کسى بر اثر دیابت نابینا گردد، هیچ گاه بهبود نخواهد یافت، اما ناتوانى جنسى ناشى از دیابت برگشتپذیر مىباشد.
نکات مهم براى بیماران دیابتى
1- بهتر است ماهانه آزمایش قند خون انجام دهید.
2- فعالیت بدنى منظم با نظر پزشک داشته باشید.
3- از مصرف دخانیات خوددارى کنید.
4- چند حبه قند یا یک ماده شیرین دیگر با خود داشته باشید.
5- از مصرف قند و شکر و انواع شیرینى پرهیز کنید.
6- تعداد وعدههاى غذایى را افزایش دهید ولى در هر دفعه، مقدار غذاى کمترى مصرف کنید.
7- از حبوبات در برنامه غذایى روزانه کمتر استفاده کنید.
8- از مصرف مواد نشاستهدار مثل نان، برنج، گندم و جو خوددارى کنید.
9- مصرف مقادیر زیاد چربىها باعث کاهش اثر انسولین مىشود، لذا مصرف چربىها را کاهش دهید.
دیابت و انسولین
بسیارى از افراد پس از شروع مداوا و استفاده از تجویزهاى دارویى حتى از قبل هم چاقتر مىشوند زیرا انسولین به واسطه داخل کردن چربىهاى خون به درون بافت چربى (براى آنکه بدن مجبور شود از قند استفاده کند) و مجبور کردن کبد به تبدیل مازاد انرژى به چربى و همچنین وا داشتن مغز به صدور دستورهایى مبنى بر گرسنگى، موجب چاقى مىشود.
دیابتىها در معرض صدماتى مانند حملات قلبى و مشکلات کلیوى و نابینایى و ناشنوایى هستند و این امر به علت افزایش قند خون بعد از صرف غذا و چسبیدن این قندها به سلولها و تبدیل آن به مادهاى مضر به نام «سوربیتول» است. پزشکان به وسیله انجام آزمایش هموگلوبین A1Cو اندازهگیرى میزان قند چسبیده به سلولها، به میزان آسیبهاى عصبى وارد شده پى مىبرند.
ایجاد لخته و افزایش میزان ترىگلیسیرید خون و پایین آوردن سطح HDL یا چربى خوب موجب حمله قلبى مىشود. انسولین موجب افزایش اکسیداسیون و تبدیل LDLبه LDL اکسیده مىشود که این فرم از LDL باعث ایجاد پلاکهایى در درون رگها و انسدادشان مىگردد. سطح بالاى انسولین باعث مىشود کلیهها نمک را نگه دارند و آن را دفع نکنند که باعث افزایش فشار خون مىشود. پس بدن براى محافظت در مقابل افزایش قند خون نیاز به انسولین دارد اما انسولین زیاد مىتواند مرگبار باشد. بنابراین مهمترین هدف در تجویز انسولین این است که با کمترین میزان مصرف انسولین بتوان از بالا رفتن ناگهانى قند خون جلوگیرى کرد.
دیابت و رژیم غذایى
بسیارى از افرادى که بعد از سن 40 سالگى مبتلا به دیابت مىشوند، با رعایت رژیم غذایى مشتمل بر مصرف سبزیجات، غلات کامل (سبوسدار)، حبوبات و ماهى و کاهش مصرف فرآوردههاى شیرینىپزى، شکر، گوشت، مرغ و تخممرغ مىتوانند حال خود را بهبود بخشند. بسیارى از مبتلایان به دیابت که انسولین مصرف مىکنند، توانایى کافى براى پاسخ دادن به انسولین را ندارند و این امر به علت وزن بالا و مصرف زیاد قندهاى تصفیه شده از سوى آنهاست. اولین دستور براى برطرف کردن این حالت، استفاده از دانههاى کامل (غلات سبوسدار) به جاى فرآوردههاى شیرینى و نانپزى است.
تحقیقات نشان دادهاند دریافت مقادیر بسیار زیاد پروتئین به کلیههاى فرد دیابتى آسیب وارد مىکند بنابراین دیابتىها باید مصرف گوشت و ماکیان و تخممرغ را کاهش دهند. همچنین تحقیقات اخیر نشان مىدهند کربوهیدراتهاى تصفیه شده، میزان نیاز به انسولین را افزایش مىدهند، و چربىهاى غیر اشباع تکپیوندى و چندپیوندى موجود در سبزیجات و چربىهاى امگا - 3 موجود در روغن ماهى و همچنین استفاده از آرد کامل و دانههاى کامل به جاى آرد تصفیه شده، نیاز به انسولین را کاهش مىدهند. سطح بالاى قند خون بعد از صرف غذا موجب مىشود قندها به سلولها چسبیده و تبدیل به مادهاى سمى (براى سلولها) به نام «سوربیتول» شوند که این ماده به اعصاب و کلیه و شریانها و قلب آسیب خواهد رساند. بهترین راه براى کاهش سطح انسولین (به گونهاى که قند خون بالا نرود)، خوددارى از افزایش وزن، عدم استفاده از غذاهاى تهیه شده از آرد سفید و شکر تصفیه شده، مصرف غلات کامل در نانها و شیرینىها، خوردن میوه و سبزیجات با وعدههاى غذایى مىباشد.
تأثیر ورزش بر کنترل قند خون و توده بدنى در افراد مبتلا به دیابت نوع 2
ورزش به همراه رژیم غذایى و درمان دارویى به عنوان سه رکن اساسى در درمان و بهبود دیابت نوع 2 شناخته شده است. انجام فعالیتهاى روزانه، موجب کاهش عوارض دیابت مىشود. این امر در کنار بىهزینه بودن و نداشتن عوارض درمانى و دارویى، موجب مىگردد که تحرک بدنى و انجام کامل فعالیتهاى روزانه بیشتر مورد توجه قرار بگیرد.
وقتى قند وارد بدن شما مىشود فقط مىتواند در سلولهاى کبد و ماهیچه ذخیره گردد. اگر سلولهاى کبد و ماهیچه از کربوهیدرات اشباع باشند، قندها دیگر جایى براى رفتن ندارند. اگر ذخیره سلولهاى ماهیچه به واسطه ورزش کردن مصرف گردد بعد از صرف غذا قندها به وسیله ماهیچهها جذب مىشوند و مقدار آنها در خون افزایش نمىیابد. بنابراین با یک برنامه ورزشى منظم، ذخیره قند ماهیچهها کاهش یافته و عوارض بیمارى دیابت بهبود مىیابد.
از هر 5 نفر مبتلا به دیابت، 4 نفر اضافه وزن دارند. دو هدف عمده در مورد بیماران دیابتى، کاهش میزان قند خون و توده چربى بدن (کاهش وزن) است. چاقى و خصوصاً چاقى شکمى اصولاً با مقاومت نسبت به انسولین، بالا رفتن میزان انسولین بدن، بالا رفتن میزان قند خون، افزایش فشار خون، افزایش چربى خون و ... همراه است. چربى خون بالا که از عوارض مستقیم چاقى است، مىتواند در درازمدت موجب بروز آسیب در بافتهایى نظیر کلیه، چشمها، اعصاب، کبد و رگها گردد.
به دیابتىها توصیه مىشود ورزشهاى آرام و سبک انجام دهند، و سعى کنند مثلاً به جاى یک بار ورزش در روز و به مدت نیم ساعت، آن را به سه بار و هر بار به مدت 10 دقیقه تغییر دهند.
دیابت در ایران
رئیس انجمن دیابت ایران اعلام کرد:
هزینههاى درمان دیابت براى دیابتىهاى نوع اول که انسولین تزریق مىکنند رقمى بالغ بر 50 تا 70 هزار تومان در ماه است.
در گذشته تنها 8 درصد از جمعیت بالاى 20 سال ما مبتلا به دیابت بود، اما متأسفانه امروزه به علت کاهش فعالیت جسمانى و بدى تغذیه بخصوص مصرف غذاهاى آماده و کنسرو شده، این آمار به 12 درصد رسیده است.
4 میلیون دیابتى در کشور با مشکل بیمه مواجه هستند.
با توجه به اینکه هر 15 سال آمار بیماران دیابتى در کشور سه برابر مىشود، در 15 سال آینده کشور با 36 میلیون بیمار دیابتى مواجه مىشود و این فاجعه است.
90 درصد بیماران دیابتى، دیابت نوع دوم دارند که متأسفانه کنترل نمىشوند و دچار عوارضى مانند نابینایى مىشوند.
براساس پژوهشهاى محققان بنیاد امور بیمارىهاى خاص:
میزان مرگ و میر در سنین میانسالى در افراد دیابتى دو برابر افراد بدون دیابت است.
بسیارى از مردم به علت عدم آگاهى از وجود بیمارى خود، در مرحله بروز عوارض بیمارى به پزشک مراجعه مىکنند، همچنین به علت عدم آگاهى و وجود باورهاى غلط، تعدادى از بیماران نسبت به اجراى برنامه درمانى خود بىتوجه هستند که به این ترتیب زمینه مناسب بروز عوارض ناشى از این بیمارى را براى خود فراهم مىکنند.
نبود درمانگاههاى دیابت در بسیارى از نقاط کشور، درمان بسیارى از بیماران بخصوص قشر محروم جامعه را با مشکل مواجه مىسازد.
ناتوانى مالى برخى از بیماران در پرداخت فرانشیز موجب درمان ناقص و در نتیجه بروز عوارض مىشود.
مطالعات و پژوهشها
گروهى از پزشکان بیمارستان کیوتوى ژاپن توانستند پس از برداشتن سلولهاى انسولینساز بدن زن سالم که سابقه ابتلا به بیمارى دیابت نداشت، آنها را به دختر 27 ساله وى که به بیمارى دیابت مبتلا بود پیوند دهند. پزشکان دنیا معتقدند انجام موفقیتآمیز این عمل جراحى مىتواند راه حلى براى روشهاى درمانى جدید بیمارى دیابت باشد.
محققان دانشگاه هوستون اخیراً جهش ژن جدیدى را کشف کردهاند که تصور مىشود در گسترش دیابت نوع 1 نقش دارد.
مطالعات محققان هلندى نشان مىدهد نوشیدن چندین فنجان قهوه در روز به متابولیسم قند در بدن کمک مىکند و ممکن است خطر ابتلا به دیابت را کاهش دهد. دانشمندان نوشیدن مقدار متعادلى قهوه را توصیه کردهاند. چون مطالعات نشان دادهاند افراط در نوشیدن قهوه مىتواند میزان کلسترول و خطر پوکى استخوان را افزایش دهد یا فرد را نسبت به بیمارىهاى استخوان آسیبپذیرتر و حساستر کند.
معمولاً کنترل بیمارى دیابت تا حد زیادى بر تنظیم قند خون متمرکز است، در حالى که به جلوگیرى از بیمارى قلبى و سکته مغزى توجه کافى نمىشود.
نتایج یک تحقیق نشان مىدهد افراد مبتلا به دیابت نوع دو بیشتر در معرض مرگ پس از عمل باىپس قلب قرار دارند.
افسردگى در افزایش خطر ابتلا به دیابت نقش چشمگیرى دارد.
فعالیت بدنى خطر ابتلاى به دیابت نوع2 را 50 درصد کاهش مىدهد.
منابع: -
http: // diabetqazvin. qarsiblog. com
http: // www. ijem. org / iranian
http: // www. abcdiet. net / diabetic. asp
http: // www.mehrnews. com
http: // iskw. persianblog. com
http: // www. hamvatansalam. com
http: // www. laserdarmani. com / patients
http: // www. iranhoo. com / magazine
http: // www. pitt.edu / ~ super1 / lecture / lec 17651 / 140. htm
