سرطان تخمدان و درمان آن‏

منبع: Dvarian Cancer A lliance Canada.
ترجمه: پرنده افشارى‏

سرطان تخمدان قابل معالجه است بخصوص اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود. با معالجه و بهبود سرطان، بسیارى از زنان مى‏توانند زندگى طولانى و رضایت‏بخشى داشته باشند حتى با سرطان پیشرفته تخمدان.

سرطان تخمدان‏

وقتى یک گروه سلول‏هاى نابهنجار رشد مى‏کنند و از کنترل خارج مى‏شوند و توده‏اى یا (برآمدگى) را تشکیل مى‏دهند که به آن تومور مى‏گویند، سرطان به وجود مى‏آید.
سه نوع سرطان تخمدان وجود دارد. متداول‏ترین آن سرطان «اپى‏تلیومى» تخمدان است. به این نام نامیده مى‏شود، چون تومور (سلول‏هاى سرطانى) در لایه خارجى یا پوسته تخمدان‏ها شروع به رشد مى‏کند. تومورهاى تخمدان ممکن است به شکل زیر به وجود آیند:
- خوش‏خیم (تومور خوش‏خیم یا بدون سرطان)
- تا حدى بدخیم (در حد مرز یا کمى بدخیم)
- بدخیم (با سرطان)
دو نوع دیگر سرطان تخمدان، سرطان‏هاى یاخته تناسلى و تومورهاى Stormad تخمدان هستند. هر دوى این سرطان‏ها بسیار نادر مى‏باشند. مهم‏ترین عواملى که بر روى نتیجه سرطان تخمدان‏ها اثر مى‏گذارند، مقدار تومور، مرحله پیدایش تومور و اینکه آیا مى‏توان تومور را به طور کامل به وسیله عمل جراحى از بین برد مى‏باشد.

درجات سرطان‏

سلول‏هاى سرطانى یک رشته عملیات گسترده‏اى را نشان مى‏دهند. به میزان مختلف رشد مى‏کنند و ممکن است به قسمت‏هاى دیگر بدن پخش شوند و یا نه. درجات سرطان نشان مى‏دهد که سلول‏هاى سرطانى با چه سرعتى رشد مى‏کنند و تا چه اندازه سلول‏هاى رشد کرده شبیه سلول‏هاى سالم هستند «تمایز داده شده» نامیده مى‏شوند).

سه درجه سرطان عبارتند از:

درجه اول - میزان کم یا خوب تمایز داده شده. یعنى سلول‏هاى سرطانى منظم هستند و معمولاً پخش نمى‏شوند.
درجه دوم - میزان متوسط یا نسبتاً تمایز داده شده. یعنى سلول‏هاى سرطانى ممکن است از تومور جدا شده (جهش کرده) و در ناحیه لگن خاصره و شکم پخش شوند.
درجه سوم - درجه بالا یا تمایز داده نشده. این نوع تومور بیشترین سلول‏هاى سرطانى تهاجمى را دارا مى‏باشند. یعنى سلول‏هاى سرطانى خیلى سریع پخش مى‏شوند.

مراحل سرطان‏

سرطان تخمدان مى‏تواند در رحم یا شکم (حفره صفاقى) و یا گروههاى لنفى داخل شکم پخش شود. بر خلاف سایر سرطان‏ها به ندرت داخل جریان خون مى‏شود. به مقدار گسترش سرطان در زمان تشخیص مرحله سرطان مى‏گویند. این مراحل عبارتند از:
مرحله اول - تومورها (غده‏ها) فقط در داخل تخمدان‏ها هستند.
- مرحله دوم - تومورها در داخل رحم پخش شده‏اند.
- مرحله سوم - تومورها در داخل شکم پخش شده‏اند.
- مرحله چهارم - تومورها بیشتر گسترش یافته‏اند، معمولاً در حفره سینه.

معالجه‏

معالجات جدید براى سرطان تخمدان مى‏تواند بسیار موفقیت‏آمیز باشد. معمولاً با جراحى تمام تومور یا در مرحله پیشرفته تا جایى که ممکن است آن را برمى‏دارند و به دنبال آن پرتودرمانى یا شیمى‏درمانى انجام مى‏دهند.

جراحى‏

جراحى موفقیت‏آمیزترین معالجه براى سرطان تخمدان مى‏باشد. در خلال جراحى تمام یا قسمت زیادى از تومور برداشته مى‏شود (Debulking). سلول‏هاى نمونه تومور براى آسیب‏شناس فرستاده مى‏شوند که او تشخیص دقیق و درجه تومور را معلوم مى‏کند. براى تومورهایى که در درجه و مرحله اولیه هستند و کاملاً برداشته شده‏اند، عمل جراحى، سرطان را معالجه مى‏کند. در این حالت ممکن است معالجه دیگرى لازم نباشد. به هر حال بیشتر افراد بعد از عمل جراحى نیاز به مقدارى معالجه دارند.

شیمى‏درمانى‏

در شیمى‏درمانى با استفاده از دارو، سرطان معالجه مى‏شود. بعضى وقت‏ها قبل از جراحى، شیمى‏درمانى اجرا مى‏شود تا تومور (توده) را کوچک کنند. بیشتر وقت‏ها بعد از عمل جراحى از شیمى‏درمانى استفاده مى‏شود تا تومور را کوچک کرده و علایم سرطان را کم کنند تا زنان بتوانند از زندگى و سلامت خود لذت ببرند.
داروهایى که در شیمى‏درمانى استفاده مى‏شود، داروهایى هستند که پایه آنها پلاتین مى‏باشد؛ یعنى «کربوپلاتین» یا «سیس‏پلاتین». علاوه بر این براى تشدید معالجه، «پلاکلتیاکسل» نیز داده مى‏شود. در زنانى که سلول‏هاى سرطانى میکروسکپى بعد از عمل جراحى در بدن آنها باقى مانده است، ترکیبى از این داروها تجویز مى‏شود.
براى بیشتر افراد شیمى‏درمانى به طور سرپایى هر سه یا چهار هفته انجام مى‏شود که یک سیکل نامیده مى‏شود. یک دوره کامل شیمى‏درمانى شامل شش یا تعداد بیشترى سیکل مى‏باشد. مثلاً ممکن است شخص اولین سیکل شیمى‏درمانى را انجام دهد، سپس سه هفته صبر کند و بعد دومین سیکل را انجام دهد. در طى هر سیکل، پزشک آزمایشاتى را انجام مى‏دهد تا مطمئن شود که معالجه مؤثر بوده است. این آزمایشات شامل معاینات جسمى، آزمایش‏هاى خون و عکس‏بردارى با اشعه Xمى‏باشد.
شیمى‏درمانى مى‏تواند باعث عوارض جانبى شود که مهم‏ترین آنها کم‏خونى، دردهاى بدن، خستگى، تهوع، احتمال عفونت (ناشى از باکترى نه ویروس)، تغییر در حس دست‏ها و پاها (بیمارى اعصاب) مى‏باشد.
اگر علایم عفونت در بیمار دیده شود، باید فوراً به پزشک اطلاع داده شود. (علایمى نظیر تب و لرز)

پرتودرمانى‏

در پرتودرمانى اشعه با انرژى بالا از دستگاه اشعه X براى کشتن سلول‏هاى سرطانى به کار برده مى‏شود. با توجه به نوع سرطان، پزشک پرتودرمانى را بعد از عمل جراحى براى خلاص شدن از شر سلول‏هاى سرطانى که ممکن است در بدن مانده باشند توصیه مى‏کند. مثلاً براى نابود کردن سلول‏هاى سرطانى «میکروسکپى» که ممکن است هنوز در شکم یا لگن خاصره (حفره صفاق) مانده باشد.

تیم پزشکى مراقب‏

بهترین نتایج وقتى به دست مى‏آید که معالجه برنامه‏ریزى شده و توسط یک تیم پزشکى مرکز سرطان انجام شود. این تیم شامل:
- متخصص جراحى سرطان زنان (پزشک متخصص جراحى که زنان داراى تومور را معالجه مى‏کند).
- آسیب‏شناس سرطان (پزشکى که سلول‏هاى تومور را بررسى مى‏کند تا سرطان و درجه آن را تشخیص دهد).
- متخصص شیمى‏درمانى (پزشکى که در معالجه سرطان با شیمى‏درمانى تخصص دارد).
- متخصص پرتودرمانى سرطان (پزشکى که با استفاده از اشعه سرطان را معالجه مى‏کند).
- نرس‏هاى متخصص، تکنسین‏ها، داروسازها، مشاورین و متخصصان تغذیه.

مراقبت‏هاى مکمل‏

معالجات مکملى وجود دارند که مى‏توانند در طى معالجه سرطان به شخص کمک کنند. اینها عبارتند از استراحت‏درمانى، گروه‏درمانى، هنردرمانى و موسیقى‏درمانى. تیم پزشکى معالج باید اطلاعات بیشترى را در این مورد به بیمار بدهند.

کنار آمدن با معالجه‏

بعضى افراد در طى معالجه یا پس از آن عارضه‏هاى جانبى نداشته‏اند، در حالى که بعضى دیگر عوارضى را تجربه کرده‏اند.
چند نکته مفید براى مهار کردن عوارض جانبى متداول‏

خستگى‏

خستگى یا فرسودگى فوق‏العاده مى‏تواند به وسیله عوامل بسیار به وجود آید. یکى از متداول‏ترین علل خستگى کم‏خونى است. کم‏خونى به معناى آن است که در بدن شخص گلبول‏هاى قرمز به اندازه کافى وجود ندارند. گلبول‏هاى قرمز از آن جهت اهمیت دارند چون هموگلوبین موجود در آنها با اکسیژن را از شش‏هاى شخص به بافت‏ها و سلول‏ها مى‏رسانند. سرطان و معالجه‏هاى مربوط به آن مى‏تواند باعث کم شدن تولید گلبول‏هاى قرمز خون شوند. وقتى این اتفاق مى‏افتد هموگلوبین کمترى براى حمل اکسیژن در سرتاسر بدن وجود دارد. در نتیجه اندام‏ها و بافت‏هاى بدن براى انجام وظایف خود اکسیژن کافى دریافت نمى‏کنند. این عمل باعث احساس خستگى، ضعف و یا مشکل تنفسى مى‏شود. خستگى مى‏تواند عارضه جانبى سرطان و معالجه آن باشد. مثلاً خستگى مى‏تواند در نتیجه استرس‏هاى روانى، کنار آمدن با اضطراب، تضاد، غصه، تنش بین افراد خانواده و همچنین تغییرات در خواب، خوراک، کار و فعالیت‏هاى روزمره باشد.

چند نکته مفید براى کنار آمدن با خستگى:

- اگر احساس خستگى مى‏کنید با پزشک معالج یا پرستارتان در میان بگذارید چون ممکن است هموگلوبین شما پایین باشد و یا کم‏خون باشید.
- استراحت: هنگام شب بیشتر بخوابید و در طى روز نیز گاهى چرتى بزنید.
- محدود کردن فعالیت‏ها: از افراد خانواده و دوستان‏تان بخواهید تا در انجام کارهایى نظیر مراقبت از بچه، خرید، کارهاى خانه و یا پخت و پز به شما کمک کنند.
- در باره ویتامین‏ها و قرص‏هاى آهن از پزشک‏تان سؤال کنید. اگر براى زیاد شدن شمارش گلبول‏هاى قرمز خون دارو مصرف مى‏کنید، احتمالاً به مکمل‏هاى آهن نیز نیاز دارید. قبل از خوردن هر مکمل با پزشک‏تان مشورت کنید.
- خوب بخورید: سعى کنید چیزى بخورید حتى اگر خسته هستید. گاهى کمى غذا به شخص انرژى زیادى مى‏دهد.

خوردن مناسب‏

وقتى شخص دچار سرطان شده است، خوب خوردن بسیار مهم است. اگر نیاز به یک برنامه براى تهیه غذاهاى سالم و آسان دارید از تیم مراقبت‏تان سؤال کنید که آیا مى‏توانید با یک متخصص رژیم و یا متخصص تغذیه مشورت نمایید.
سایر نکات مفید عبارتند از:
- در طى روز غذاى مختصرى بخورید.
- بعد از غذا به طور نشسته استراحت کنید تا غذایتان راحت‏تر هضم شود.
- مایعات زیاد بیاشامید. نظیر آب، شیر، آب میوه و سوپ.

ورزش‏

ورزش براى به دست آوردن نیروى از دست رفته بسیار مهم است. بدن را شل کنید و مغز را فعال نگه دارید. قبل از شروع به ورزش با پزشک مشورت کنید. و حتماً با توجه به نیاز بدن ورزش کنید و بگذارید بدن‏تان راهنماى شما در ورزش کردن باشد.
بعضى از نکات مفید عبارتند از:
- سعى کنید هفته‏اى سه یا چهار بار و هر بار 30 دقیقه ورزش کنید.
- فعالیتى را انتخاب کنید که از آن لذت برده و مناسب با روش زندگى شما باشد. مانند پیاده‏روى، شنا، دوچرخه‏سوارى، گلف، رقص و بدن‏سازى.
- با یک دوست ورزش کنید.

- اگر نتوانستید یکى دو روز ورزش کنید نگران نباشید. اگر احساس ضعف زیاد مى‏کنید ورزش را متوقف کرده و هر گاه احساس آمادگى کردید دوباره شروع کنید.

استراحت‏

استراحت زیاد و استراحت کم هر دو احساس خستگى به وجود مى‏آورند. خواب طولانى را براى شب بگذارید و در ضمن تا آنجا که ممکن است خواب‏تان را به هم نزنید. مثلاً اگر دارو مى‏خورید، آن را با یک لیوان آب قبل از خوابیدن کنار بسترتان بگذارید. بنابراین شب مجبور نخواهید بود از بستر بیرون آیید.

کنار آمدن بعد از معالجه‏

همین که معالجه به پایان مى‏رسد، زنان اغلب احساس تنهایى مى‏کنند. گروههاى حمایتى بسیارى هستند که به شخص کمک مى‏کنند تا با سرطان و معالجه آن کنار آید. از تیم مراقبت پزشکى خود بخواهید اسامى و شماره تلفن این گروهها را به شما بدهند.

پى‏گیرى مرتب‏

بعد از معالجه باید ملاقات‏هاى مرتب و پى‏گیرانه با پزشک‏تان داشته باشید. هدف از این دیدار این است که پزشک بررسى کند آیا سرطان دوباره عود کرده است یا نه. در هر دیدار پزشک هر تغییر یا نشانگان تازه را بررسى مى‏کند. در ضمن از شما معاینه جسمى نیز خواهد شد. (شامل معاینات روده و واژن)، تست‏هاى آزمایشگاهى (شامل 125 - marherCA) و مطالعات تصویرى در صورت لزوم.

عود بیمارى‏

سلول‏هاى سرطانى ممکن است دوباره برگردند (عود کنند). اگر تغییرات مستمر یا پیش‏رونده‏اى را در بدن خود مشاهده کردید با پزشک‏تان در میان بگذارید. این تغییر ممکن است علامتى باشد براى عود سرطان. اگر سرطان عود کند، احتمالاً نیاز به جراحى، شیمى‏درمانى و یا پرتودرمانى بیشترى با توجه به نوع سرطان وجود دارد.