سرطان تخمدان و درمان آن
منبع: Dvarian Cancer A lliance Canada.
ترجمه: پرنده افشارى
سرطان تخمدان قابل معالجه است بخصوص اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود. با معالجه و بهبود سرطان، بسیارى از زنان مىتوانند زندگى طولانى و رضایتبخشى داشته باشند حتى با سرطان پیشرفته تخمدان.
سرطان تخمدان
وقتى یک گروه سلولهاى نابهنجار رشد مىکنند و از کنترل خارج مىشوند و تودهاى یا (برآمدگى) را تشکیل مىدهند که به آن تومور مىگویند، سرطان به وجود مىآید.
سه نوع سرطان تخمدان وجود دارد. متداولترین آن سرطان «اپىتلیومى» تخمدان است. به این نام نامیده مىشود، چون تومور (سلولهاى سرطانى) در لایه خارجى یا پوسته تخمدانها شروع به رشد مىکند. تومورهاى تخمدان ممکن است به شکل زیر به وجود آیند:
- خوشخیم (تومور خوشخیم یا بدون سرطان)
- تا حدى بدخیم (در حد مرز یا کمى بدخیم)
- بدخیم (با سرطان)
دو نوع دیگر سرطان تخمدان، سرطانهاى یاخته تناسلى و تومورهاى Stormad تخمدان هستند. هر دوى این سرطانها بسیار نادر مىباشند. مهمترین عواملى که بر روى نتیجه سرطان تخمدانها اثر مىگذارند، مقدار تومور، مرحله پیدایش تومور و اینکه آیا مىتوان تومور را به طور کامل به وسیله عمل جراحى از بین برد مىباشد.
درجات سرطان
سلولهاى سرطانى یک رشته عملیات گستردهاى را نشان مىدهند. به میزان مختلف رشد مىکنند و ممکن است به قسمتهاى دیگر بدن پخش شوند و یا نه. درجات سرطان نشان مىدهد که سلولهاى سرطانى با چه سرعتى رشد مىکنند و تا چه اندازه سلولهاى رشد کرده شبیه سلولهاى سالم هستند «تمایز داده شده» نامیده مىشوند).
سه درجه سرطان عبارتند از:
درجه اول - میزان کم یا خوب تمایز داده شده. یعنى سلولهاى سرطانى منظم هستند و معمولاً پخش نمىشوند.
درجه دوم - میزان متوسط یا نسبتاً تمایز داده شده. یعنى سلولهاى سرطانى ممکن است از تومور جدا شده (جهش کرده) و در ناحیه لگن خاصره و شکم پخش شوند.
درجه سوم - درجه بالا یا تمایز داده نشده. این نوع تومور بیشترین سلولهاى سرطانى تهاجمى را دارا مىباشند. یعنى سلولهاى سرطانى خیلى سریع پخش مىشوند.
مراحل سرطان
سرطان تخمدان مىتواند در رحم یا شکم (حفره صفاقى) و یا گروههاى لنفى داخل شکم پخش شود. بر خلاف سایر سرطانها به ندرت داخل جریان خون مىشود. به مقدار گسترش سرطان در زمان تشخیص مرحله سرطان مىگویند. این مراحل عبارتند از:
مرحله اول - تومورها (غدهها) فقط در داخل تخمدانها هستند.
- مرحله دوم - تومورها در داخل رحم پخش شدهاند.
- مرحله سوم - تومورها در داخل شکم پخش شدهاند.
- مرحله چهارم - تومورها بیشتر گسترش یافتهاند، معمولاً در حفره سینه.
معالجه
معالجات جدید براى سرطان تخمدان مىتواند بسیار موفقیتآمیز باشد. معمولاً با جراحى تمام تومور یا در مرحله پیشرفته تا جایى که ممکن است آن را برمىدارند و به دنبال آن پرتودرمانى یا شیمىدرمانى انجام مىدهند.
جراحى
جراحى موفقیتآمیزترین معالجه براى سرطان تخمدان مىباشد. در خلال جراحى تمام یا قسمت زیادى از تومور برداشته مىشود (Debulking). سلولهاى نمونه تومور براى آسیبشناس فرستاده مىشوند که او تشخیص دقیق و درجه تومور را معلوم مىکند. براى تومورهایى که در درجه و مرحله اولیه هستند و کاملاً برداشته شدهاند، عمل جراحى، سرطان را معالجه مىکند. در این حالت ممکن است معالجه دیگرى لازم نباشد. به هر حال بیشتر افراد بعد از عمل جراحى نیاز به مقدارى معالجه دارند.
شیمىدرمانى
در شیمىدرمانى با استفاده از دارو، سرطان معالجه مىشود. بعضى وقتها قبل از جراحى، شیمىدرمانى اجرا مىشود تا تومور (توده) را کوچک کنند. بیشتر وقتها بعد از عمل جراحى از شیمىدرمانى استفاده مىشود تا تومور را کوچک کرده و علایم سرطان را کم کنند تا زنان بتوانند از زندگى و سلامت خود لذت ببرند.
داروهایى که در شیمىدرمانى استفاده مىشود، داروهایى هستند که پایه آنها پلاتین مىباشد؛ یعنى «کربوپلاتین» یا «سیسپلاتین». علاوه بر این براى تشدید معالجه، «پلاکلتیاکسل» نیز داده مىشود. در زنانى که سلولهاى سرطانى میکروسکپى بعد از عمل جراحى در بدن آنها باقى مانده است، ترکیبى از این داروها تجویز مىشود.
براى بیشتر افراد شیمىدرمانى به طور سرپایى هر سه یا چهار هفته انجام مىشود که یک سیکل نامیده مىشود. یک دوره کامل شیمىدرمانى شامل شش یا تعداد بیشترى سیکل مىباشد. مثلاً ممکن است شخص اولین سیکل شیمىدرمانى را انجام دهد، سپس سه هفته صبر کند و بعد دومین سیکل را انجام دهد. در طى هر سیکل، پزشک آزمایشاتى را انجام مىدهد تا مطمئن شود که معالجه مؤثر بوده است. این آزمایشات شامل معاینات جسمى، آزمایشهاى خون و عکسبردارى با اشعه Xمىباشد.
شیمىدرمانى مىتواند باعث عوارض جانبى شود که مهمترین آنها کمخونى، دردهاى بدن، خستگى، تهوع، احتمال عفونت (ناشى از باکترى نه ویروس)، تغییر در حس دستها و پاها (بیمارى اعصاب) مىباشد.
اگر علایم عفونت در بیمار دیده شود، باید فوراً به پزشک اطلاع داده شود. (علایمى نظیر تب و لرز)
پرتودرمانى
در پرتودرمانى اشعه با انرژى بالا از دستگاه اشعه X براى کشتن سلولهاى سرطانى به کار برده مىشود. با توجه به نوع سرطان، پزشک پرتودرمانى را بعد از عمل جراحى براى خلاص شدن از شر سلولهاى سرطانى که ممکن است در بدن مانده باشند توصیه مىکند. مثلاً براى نابود کردن سلولهاى سرطانى «میکروسکپى» که ممکن است هنوز در شکم یا لگن خاصره (حفره صفاق) مانده باشد.
تیم پزشکى مراقب
بهترین نتایج وقتى به دست مىآید که معالجه برنامهریزى شده و توسط یک تیم پزشکى مرکز سرطان انجام شود. این تیم شامل:
- متخصص جراحى سرطان زنان (پزشک متخصص جراحى که زنان داراى تومور را معالجه مىکند).
- آسیبشناس سرطان (پزشکى که سلولهاى تومور را بررسى مىکند تا سرطان و درجه آن را تشخیص دهد).
- متخصص شیمىدرمانى (پزشکى که در معالجه سرطان با شیمىدرمانى تخصص دارد).
- متخصص پرتودرمانى سرطان (پزشکى که با استفاده از اشعه سرطان را معالجه مىکند).
- نرسهاى متخصص، تکنسینها، داروسازها، مشاورین و متخصصان تغذیه.
مراقبتهاى مکمل
معالجات مکملى وجود دارند که مىتوانند در طى معالجه سرطان به شخص کمک کنند. اینها عبارتند از استراحتدرمانى، گروهدرمانى، هنردرمانى و موسیقىدرمانى. تیم پزشکى معالج باید اطلاعات بیشترى را در این مورد به بیمار بدهند.
کنار آمدن با معالجه
بعضى افراد در طى معالجه یا پس از آن عارضههاى جانبى نداشتهاند، در حالى که بعضى دیگر عوارضى را تجربه کردهاند.
چند نکته مفید براى مهار کردن عوارض جانبى متداول
خستگى
خستگى یا فرسودگى فوقالعاده مىتواند به وسیله عوامل بسیار به وجود آید. یکى از متداولترین علل خستگى کمخونى است. کمخونى به معناى آن است که در بدن شخص گلبولهاى قرمز به اندازه کافى وجود ندارند. گلبولهاى قرمز از آن جهت اهمیت دارند چون هموگلوبین موجود در آنها با اکسیژن را از ششهاى شخص به بافتها و سلولها مىرسانند. سرطان و معالجههاى مربوط به آن مىتواند باعث کم شدن تولید گلبولهاى قرمز خون شوند. وقتى این اتفاق مىافتد هموگلوبین کمترى براى حمل اکسیژن در سرتاسر بدن وجود دارد. در نتیجه اندامها و بافتهاى بدن براى انجام وظایف خود اکسیژن کافى دریافت نمىکنند. این عمل باعث احساس خستگى، ضعف و یا مشکل تنفسى مىشود. خستگى مىتواند عارضه جانبى سرطان و معالجه آن باشد. مثلاً خستگى مىتواند در نتیجه استرسهاى روانى، کنار آمدن با اضطراب، تضاد، غصه، تنش بین افراد خانواده و همچنین تغییرات در خواب، خوراک، کار و فعالیتهاى روزمره باشد.
چند نکته مفید براى کنار آمدن با خستگى:
- اگر احساس خستگى مىکنید با پزشک معالج یا پرستارتان در میان بگذارید چون ممکن است هموگلوبین شما پایین باشد و یا کمخون باشید.
- استراحت: هنگام شب بیشتر بخوابید و در طى روز نیز گاهى چرتى بزنید.
- محدود کردن فعالیتها: از افراد خانواده و دوستانتان بخواهید تا در انجام کارهایى نظیر مراقبت از بچه، خرید، کارهاى خانه و یا پخت و پز به شما کمک کنند.
- در باره ویتامینها و قرصهاى آهن از پزشکتان سؤال کنید. اگر براى زیاد شدن شمارش گلبولهاى قرمز خون دارو مصرف مىکنید، احتمالاً به مکملهاى آهن نیز نیاز دارید. قبل از خوردن هر مکمل با پزشکتان مشورت کنید.
- خوب بخورید: سعى کنید چیزى بخورید حتى اگر خسته هستید. گاهى کمى غذا به شخص انرژى زیادى مىدهد.
خوردن مناسب
وقتى شخص دچار سرطان شده است، خوب خوردن بسیار مهم است. اگر نیاز به یک برنامه براى تهیه غذاهاى سالم و آسان دارید از تیم مراقبتتان سؤال کنید که آیا مىتوانید با یک متخصص رژیم و یا متخصص تغذیه مشورت نمایید.
سایر نکات مفید عبارتند از:
- در طى روز غذاى مختصرى بخورید.
- بعد از غذا به طور نشسته استراحت کنید تا غذایتان راحتتر هضم شود.
- مایعات زیاد بیاشامید. نظیر آب، شیر، آب میوه و سوپ.
ورزش
ورزش براى به دست آوردن نیروى از دست رفته بسیار مهم است. بدن را شل کنید و مغز را فعال نگه دارید. قبل از شروع به ورزش با پزشک مشورت کنید. و حتماً با توجه به نیاز بدن ورزش کنید و بگذارید بدنتان راهنماى شما در ورزش کردن باشد.
بعضى از نکات مفید عبارتند از:
- سعى کنید هفتهاى سه یا چهار بار و هر بار 30 دقیقه ورزش کنید.
- فعالیتى را انتخاب کنید که از آن لذت برده و مناسب با روش زندگى شما باشد. مانند پیادهروى، شنا، دوچرخهسوارى، گلف، رقص و بدنسازى.
- با یک دوست ورزش کنید.
- اگر نتوانستید یکى دو روز ورزش کنید نگران نباشید. اگر احساس ضعف زیاد مىکنید ورزش را متوقف کرده و هر گاه احساس آمادگى کردید دوباره شروع کنید.
استراحت
استراحت زیاد و استراحت کم هر دو احساس خستگى به وجود مىآورند. خواب طولانى را براى شب بگذارید و در ضمن تا آنجا که ممکن است خوابتان را به هم نزنید. مثلاً اگر دارو مىخورید، آن را با یک لیوان آب قبل از خوابیدن کنار بسترتان بگذارید. بنابراین شب مجبور نخواهید بود از بستر بیرون آیید.
کنار آمدن بعد از معالجه
همین که معالجه به پایان مىرسد، زنان اغلب احساس تنهایى مىکنند. گروههاى حمایتى بسیارى هستند که به شخص کمک مىکنند تا با سرطان و معالجه آن کنار آید. از تیم مراقبت پزشکى خود بخواهید اسامى و شماره تلفن این گروهها را به شما بدهند.
پىگیرى مرتب
بعد از معالجه باید ملاقاتهاى مرتب و پىگیرانه با پزشکتان داشته باشید. هدف از این دیدار این است که پزشک بررسى کند آیا سرطان دوباره عود کرده است یا نه. در هر دیدار پزشک هر تغییر یا نشانگان تازه را بررسى مىکند. در ضمن از شما معاینه جسمى نیز خواهد شد. (شامل معاینات روده و واژن)، تستهاى آزمایشگاهى (شامل 125 - marherCA) و مطالعات تصویرى در صورت لزوم.
عود بیمارى
سلولهاى سرطانى ممکن است دوباره برگردند (عود کنند). اگر تغییرات مستمر یا پیشروندهاى را در بدن خود مشاهده کردید با پزشکتان در میان بگذارید. این تغییر ممکن است علامتى باشد براى عود سرطان. اگر سرطان عود کند، احتمالاً نیاز به جراحى، شیمىدرمانى و یا پرتودرمانى بیشترى با توجه به نوع سرطان وجود دارد.
