گزینشى از خطبه‏هاى آیت‏اللَّه ابراهیم امینى در نماز جمعه قم‏
ضرورت تلاش‏هاى مردمى، براى گسترش ازدواج‏

تهیه و تنظیم: محمد رضایى - مریم کاویانپور

جمعه: 26/12/85
پیامدهاى ازدواج یا ترک آن‏

موضوع سخن ما یکى از مسائل دشوار کنونى جوانان جامعه ما است. در خطبه‏هاى گذشته در باره ازدواج جوانان عرض شد: منافع ازدواج فقط اختصاص به جوانان نداشته و زیان‏هاى ترک آن نیز تنها به جوانان نمى‏رسد، بلکه به جامعه هم سرایت مى‏کند. بسیارى از مشکلات ما در جامعه بر اثر ازدواج دیرهنگام جوانان به وجود مى‏آید.
همچنین عرض شد: حل این مشکل تنها توسط پدران، مادران و جوانان ساخته نیست بلکه احتیاج به عزم ملى و تصمیم همگانى دارد. البته جوانان و پدران و مادران آنها به وظیفه خودشان عمل مى‏کنند، اما بیش از همه اینها، عموم مردم موظفند.
در این باره دولت نیز وظیفه دارد؛ که به وظایف دولت در یکى از خطبه‏ها اشاره کردم.

همت نیکوکاران‏

امروز به این نکته اشاره مى‏کنم که والدین، جوانان و دولت هم به تنهایى نمى‏توانند این مشکل را حل کنند. رفع این مشکل به اقدام جدى اهل خیر و نیکوکاران احتیاج دارد و آنها باید وارد شوند؛ چون مشکل خیلى بزرگ‏تر از این است که فقط از پدر و مادرها برآید. پس باید همه وارد شوند؛ هر کسى به هر مقدار که قدرت دارد، با زبان، مال، وساطت و هر کارى که مى‏تواند بکند. این، یک وظیفه عمومى است. در این باره، به احادیثى اشاره کردم که فراهم کردن وسایل ازدواج افراد مجرد، در اسلام به عنوان عبادت محسوب شده است، آن هم از بهترین عبادات!

رهنمود قرآن و حدیث‏

امروز در دنباله سخن، به یک آیه و چند حدیث دیگر اشاره مى‏کنم.
خداوند در یکى از آیات قرآن کریم مى‏فرماید:
«و تعاونوا على البر و التقوى و لا تعاونوا على الاثم و العدوان.» در این آیه، خدا خطاب به مسلمانان مى‏فرماید: «در کارهاى خیر و نیکو به یکدیگر کمک کنید، اما در کارهاى بد به یکدیگر یارى ندهید.»
بعضى از کارهاى خیر از یک نفر به تنهایى برمى‏آید، اما بعضى از کارها است که احتیاج به کمک همگانى دارد و براى انجام آن، همه باید کمک کنند.
تعاون و همکارى لازم است. این توصیه‏اى است که اسلام ذکر مى‏کند و در قرآن هم بدان تصریح شده است.
بعد در ذیل همین آیه است که: «و اتقوااللَّه ان اللَّه شدید العقاب؛ از خدا تقوا داشته باشید و بدانید که عذاب خدا شدید است.» یعنى اگر کسانى که مى‏توانند در کار خیر همکارى بکنند انجام وظیفه نکردند، گناه کرده‏اند به عذاب خدا گرفتار خواهند شد.

خیر و برکت در پرتو همکارى‏

اما احادیث. احادیث زیادى در این باره داریم که به بعضى اشاره مى‏کنم: در یک حدیثى هست که پیامبر فرمود:
«لا یزال الناس بخیر ما امروا بالمعروف و نهوا عن المنکر و تعاونوا على البر و التقوى؛ مردم کارهایشان رو به راه و درست است، تا وقتى که امر به معروف و نهى از منکر بکنند و در نیکى و پارسایى، همدیگر را کمک کنند.»
امر به معروف و نهى از منکر که از واجبات است، اگر ترک شود، وضع مردم مشکل مى‏شود. اما حالا قسمتى که مراد من است «و تعاونوا على البر و التقوى» است؛ یعنى کارهاى مردم رو به اصلاح و خوبى است، سامان دارد، اما در صورتى که در کار نیک و تقوا همدیگر را یارى کنند.
باید روح تعاون و همکارى در بین‏شان باشد. بعد فرمود: «فإذا لم یفعلوا ذلک نزعتْ منهم البرکات؛ اگر آن را ترک بکنند [یعنى تعاون بر تقوا و نیکى را ترک بکنند] برکات از اینها سلب مى‏شود.» اگر تعاون و امر به معروف و نهى از منکر نباشد، برکات خدا از مردم سلب مى‏شود.
نورانیت و اصلاح امور اقتصادى و فرهنگى، از برکات خدا است. اگر مردم تعاون بر نیکى و تقوا نکردند، برکات از اینها گرفته مى‏شود. خیلى چیزها با تعاون انجام مى‏گیرد. وقتى انجام نگرفت، آن وقت خیر و برکت تحقق پیدا نمى‏کند.

همکارى در خیر و نیکى‏

حدیث دیگرى است که جالب است. از امیرالمؤمنین على بن‏ابى‏طالب(ع) نقل شده که به هنگام وفاتش، در آخرین لحظات حیاتش کلمه‏اى را که گفت، این بود که:
«تعاونوا على البرّ و التقوى و لا تعاونوا على الاثم و العدوان.»
آخرین کلمه‏اى را که گفت، این بود. بعد از آن «لا اله الا اللَّه» گفت و به شهادت رسید.
این دلیل بر اهمیت موضوع است که امیرالمؤمنین در آن لحظات وصیت مى‏کند. در آن لحظات آدم بهترین وصایایش را مى‏گوید. امیرالمؤمنین که امام است، آگاه است، وضع را مى‏داند، این فرمایش را در آخرین نَفَس، ذکر مى‏کند. معلوم مى‏شود که «تعاون و همکارى بر خیر» یکى از دستورهاى الهى و قرآن است.

تجربه همکارى در جنگ‏

جامعه ما تعاون را بعد از انقلاب تجربه کرده است. در جاهاى مختلف تعاون و همکارى داشتیم و همه‏اش هم موفق بود. در زمان جنگ تحمیلى تعاون و همکارى، تعاونى که پشت جبهه نسبت به تأمین آذوقه براى جبهه‏ها مى‏شد، یادتان است که چه حالاتى بود؟ توى خانه‏ها، زن‏ها، مردها، در روستاها، همه به جبهه کمک مى‏کردند. کمک‏هاى غذایى علاوه بر اینکه در آن شرایط براى مسئولان نظام کمکى بود، اسباب دلگرمى براى جوانانى بود که در جبهه بودند. همکارى را تجربه و آزمایش کردیم و نتیجه طورى بود که مى‏شود بگوییم بخش بزرگى از موفقیت در جنگ مرهون تعاون بود.

تجربه همکارى در امداد

تعاون دیگرى که تجربه کردیم، کمیته امداد بود. کمیته امداد به دستور امام تأسیس شد. امام دستور داد عده‏اى جمع شدند و مؤسسه‏اى به این نام در شهرها، در روستاها و در همه جا به وجود آوردند و از خیرین استفاده کردند؛ از بودجه‏هاى دولتى هم کم و بیش استفاده مى‏کنند. الان با وجودى که کمک‏هایى که کمیته امداد به مردم مظلوم و فقیر اهدا مى‏کند، چیز قابل توجهى نیست و کم است، ولى ارزشش خیلى زیاد است! اگر این کمیته را نداشتیم، الان وضع‏مان چه جور بود؟! وضع خانواده‏ها و ایتام و فقرا چه جور بود؟

تعاون در مسکن و مدرسه‏سازى‏

تعاون در مسکن را هم امام دستور دادند، که متأسفانه موفقیتش خیلى کم بود. همین اواخر تعاونى در مدرسه‏سازان توسط خیرین. چقدر این طرف و آن طرف و در جاهاى مختلف مدرسه ساختند. این کار خیر مؤثر است و کمک به آموزش و پرورش مى‏باشد. همین طور تعاونى‏هاى دیگر.

تعاونى ازدواج!

بنابراین، نتیجه تعاون را دیده‏ایم. روى این حساب، پیشنهادم این است که یکى از موضوعات بسیار مهم، تأسیس تعاونى‏هاى ازدواج جوانان است، که در سرتاسر کشور خوب است تأسیس شده و به وجود بیاید.
تعاونى ازدواج توسط افراد خَیّرى، که به نظرم باید افرادش مرکّب باشند از مردم و دولت، یعنى تعاونى مردمى و دولتى لازم است.
اهل خیر جمع بشوند، آنهایى که مى‏توانند کارى بکنند، با آبرویشان، زبان‏شان و یا قلم‏شان. با هر طریق که مى‏توانند وارد عمل شوند و از کسان دیگرى که مى‏توانند در این راه کمک کنند، دعوت کنند. از دولتى‏ها مثلاً استانداران باید باشند، مسئول کمیته امداد و آموزش و پرورش باید دخالت داشته باشند، نیز صدا و سیما و ... هر کسى که در این قسمت مى‏تواند قدمى بردارد و کارى بکند، اینها را دعوت بکنند. مهم این است که اهل خیر وارد عمل بشوند.
درست است که دولت بودجه‏اى را هم براى ازدواج جوانان قرار داده، ولى دولت به تنهایى نمى‏تواند مسئله‏اى را که خیلى سنگین است، حل بکند. مردم هم باید کمک کنند. مشکل ما این بوده که تا حال ازدواج جوانان گروهى را نداشته که مسائل را پیگیرى کنند.
ما یک گروه پیگیر نیاز داریم و آن گروه مى‏تواند جمعیتى با این ترکیب باشد، که البته مى‏توانند در این قسمت فکر کنند. مهم این است که قدم بردارند و وارد عمل بشوند. اگر وارد عمل بشوند، به نظر مى‏آید خیلى مى‏توانند در این برهه زمان به جوانان و خانواده‏هایى که داراى پسر و دختر هستند، خدمت بکنند. نمى‏خواهم به مشکلات خانواده‏ها اشاره کنم که اسباب ناراحتى بعضى شود، ولى واقعاً خانواده‏ها در این قسمت‏ها مشکلاتى دارند و باید کمک‏شان کرد. جوان‏ها مشکلاتى دارند. براى رضاى خدا باید کمک کرد!
به خداى بزرگ سوگند! همان طور که در روایات هست، از عبادت‏هاى بزرگ است که کسانى در این راه قدم بردارند، تا در قیامت زیر سایه عرش الهى زندگى کنند.
به پا خیزید! اى کسانى که اهل خیر هستید، افرادى را براى این کار دعوت کنید. امام جمعه، اهل خیر و ثروتمندان مى‏توانند این کار را بکنند.

آسان‏سازى ازدواج‏

البته هدف این جمعیت باید آسان‏سازى امر ازدواج باشد، یعنى هر کارى که براى تسهیل ازدواج ضرورت دارد.
من تسهیل امر ازدواج را در دو بخش خلاصه مى‏کنم:
یکى کارهاى فرهنگى است که خیلى ضرورت دارد؛
یکى کارهاى رفاهى و اقتصادى، که بعداً اشاره مى‏کنم.
در کارهاى فرهنگى ضرورت دارد عده‏اى متصدى بشوند.

اقدامات فرهنگى‏

اینها را یادداشت کرده بودم که فهرست‏وار ذکر کنم اما چون همه‏اش را نمى‏شود ذکر کرد، به بعضى اشاره مى‏کنم:
یکى از کارهایى که در جامعه نیاز داریم، مرکز مشاوره انتخاب همسر است. برخى جوان‏ها نمى‏دانند چه جورى همسر را انتخاب کنند و شرایط همسر چه است. بسیارى از دخترهاى پاک، حتى تحصیلکرده توى خانه هستند و کسى نمى‏داند که اینها توى خانه هستند. الان شهرها و جمعیت وسیع شده، گاهى همسایه از همسایه خبر ندارد. گاه بنده خدایى، آبرومندى توى خانه‏اش چهار پنج دختر دارد و همه آماده ازدواج هستند. پدر و مادرها چه کار کنند؟! بروند به مردم بگویند بیایید؟! خودِ دخترهاى مظلوم چه کار کنند؟
بسیارى از پسرها به خود من گاهى مراجعه کرده‏اند، مى‏خواهند ازدواج کنند، اما یا پدر و مادرشان زنده نیستند، یا اقدام نمى‏کنند! خوب اینها چه کار کنند؟! چه جورى ازدواج کنند؟ چه جور وسایل ازدواج‏شان را فراهم کنند؟ کجا همسر را انتخاب کنند؟

اگر سر و سامان داده نشوند، راه مى‏افتند توى خیابان! خیابان‏گردى‏ها معلول همین کوتاهى و قصور است! پسرها و دخترها راه مى‏افتند توى خیابان که یکدیگر را پیدا کنند! ازدواج‏هاى خیابانى هم معمولاً موفق نیست، مشکلات فراوانى دارد اما باید پایگاهى، جایى، کانونى و دفترى باشد که افرادى که دختر دارند، بروند خبر بدهند که ما چهار تا، سه تا دختر داریم با این شرایط و با این خصوصیت. پسر هم برود بگوید که من به زنى با این شرایط احتیاج دارم، با این وضعیت و با این خصوصیت. آن وقت اینها بروند تحقیق و پادرمیانى کنند، تا این دو تا را به هم برسانند.
این یک کار بسیار ارزشمند و مورد نیاز است، مخصوصاً در شهرهاى بزرگ. در روستاها کم و بیش همه همدیگر را مى‏شناسند، اما در شهرهاى بزرگ که از وضع هم خبر ندارند.

آموزش همسردارى‏

مسئله دیگر که مورد نیاز است، جوان‏ها وقتى مى‏خواهند ازدواج کنند، لازم است پیش از ازدواج، کلاس همسردارى و انتخاب همسر را طى کنند. نه در مدارس‏شان چنین چیزى هست و نه در دانشگاه! بعضى جوان‏ها، برخى دختر و پسرها نمى‏دانند اصلاً زندگى مشترک یعنى چه! مشکلاتش را نمى‏دانند، راه حل‏ها را نمى‏دانند. گذاشتن کلاس خیلى ضرورت دارد. الان کسى را که مى‏خواهند در بانک یا مثلاً در آموزش و پرورش، استخدام بکنند تا یک دوره یک ماهه، دو ماهه، بعضى وقت‏ها زیادتر، نبیند، قبولش نمى‏کنند. آن وقت ازدواجى که براى زندگى انسانى سرنوشت‏ساز است، دختر و پسرى که هیچ تجربه‏اى در ازدواج ندارند، ازدواج مى‏کنند، بعد مى‏بینى فردا اختلافات‏شان شروع مى‏شود و مشکلات هست. همین تعاونى مى‏تواند کلاس‏ها را بگذارد، از افرادى که هستند دعوت کند یک دوره یک ماهه، ده بیست روزه را ببینند و براى ازدواج و انتخاب همسر آماده بشوند.

ازدواج سهل و آسان!

باز از چیزهایى که لازم است، ترویج ازدواج‏هاى ساده است؛ تبلیغ بکنند ازدواج را ساده برگزار نمایند. این مطلب گاهى گفته مى‏شود، خودِ بنده هم چند مرتبه تا حالا گفتم، اما ضامنى ندارد که دنبالش برود. کى این کار را بکند؟! صدا و سیما بکند؟ خوب برود به صدا و سیما بگوید این کار را بکن! اگر روزنامه‏ها مى‏خواهند بکنند، به روزنامه‏ها بگوید. اگر به خطباى نماز جمعه است، برود به آنها بگوید.
به هر حال این مطلب یک متولى و صاحبى مى‏خواهد که کارها را پیگیرى کند و بتواند انجام بدهد. اگر صاحبى پیدا شود، به نظرم مى‏تواند به حل مشکلات ازدواج جوانان خیلى کمک بکند.
در خاتمه عرض کنم: برادران و خواهران! من با جوان‏ها آشنا هستم! جوان‏ها حرف‏هایشان را به من مى‏زنند. مقدار زیادى مشکلات هست. براى حل مشکلات وارد عمل شوید! نمى‏دانم و الان خبر ندارم شاید در شهرهاى مختلف از این قبیل تعاونى‏ها باشد. اگر هم باشد، کم است. اگر جاهایى هستند که این کارهاى خیر را مى‏کنند، براى من بنویسند که این برنامه را داریم، من خوشحال مى‏شوم و دعایشان مى‏کنم. آنهایى هم که از حرف‏هاى من تأثیر پذیرفتند و تصمیم گرفتند که این کار را بکنند، شروع به کار کنند و آنها هم براى من نامه بنویسند که ما شروع به کار کردیم. من خوشحال مى‏شوم و دعا مى‏کنم و گرنه گاهى فکر مى‏کنم و مى‏گویم حرف‏هایى که مى‏زنم، چه فایده و اثرى دارد؟! گفتن و تمام شدن و رفتن چه اثرى دارد؟!
یقین بدانید که اگر وارد عمل خیر بشوید، موفق مى‏شوید! پروردگارا، امت و مردم ما را در حل مشکل ازدواج توفیق عنایت بفرما! به دولت خدمتگزار در حل مشکل مسکن و ازدواج جوانان توفیق عنایت بفرما!