آب و نوشیدنىها
شراره انصار
بدون وجود آب زندگى وجود نخواهد داشت. آب براى زندگى هر موجود زندهاى از سادهترین نوع گیاه و موجود تکسلولى گرفته تا مرکبترین سیستم زندگى شناخته شده، از ضرورىترین مواد است. دیگر اینکه هر چند موجودات زنده قادرند مدت زیادى بدون دیگر مواد مغذى اصلى زندگى کنند، اما بدون آب به زودى خواهند مرد. موجودات زنده داراى مقدار غیر منتظرهاى آب در وجود خود هستند. حدود23 وزن بدن را آب تشکیل مىدهد و یکى از اجزاى اصلى اعضاى بدن، آب است.
در زمان زنده بودن، آب پیوسته از بدن دفع مىگردد، بخشى به صورت ادرار و بخشى از سطح بدن به صورت عرق تبخیر مىشود و قسمتى نیز به صورت بخارهایى در گازهاى بازدم وجود دارد، مقدار بسیار کمى آب نیز از مدفوع دفع مىگردد. براى ادامه زندگى باید جایگزینى براى آب از دست رفته پیدا شود، توازنى نیز باید بین مقدار جذب و دفع شده آب بدن ایجاد شود. مهمترین و اصلىترین منبع به دست آوردن آب براى بدن، غذا و نوشیدنى است.
مقدار کافى آب تمیز و سالم یکى از ضروریات زندگى مدرن امروزى است. آبى که مىنوشیم باید به دقت عملآورى و تصفیه شود و بعد مصرف گردد تا به سلامتى افراد صدمه نزند.
در ادامه به معرفى انواع نوشیدنىها مىپردازیم:
آب معدنى
آبهاى معدنى محصول چشمههاى طبیعى است. آب معدنى داراى املاح معدنى بخصوص است. در تعریف آب معدنى طبیعى از نظر استاندارد ایران مىتوان گفت: آب معدنى طبیعى به آبى گفته مىشود که داراى ویژگىهاى زیر باشد:
1- داراى املاح معدنى، عناصر جزئى و یا دیگر ترکیبات باشد.
2- مستقیماً از چشمه و یا نقاط حفر شده از طبقات زیرزمینى به دست آمده و داراى خواص بهداشتى درمانى باشد.
3- در معرض هیچ گونه پالایش جز آنکه مجاز مىباشد، قرار نگیرد.
4- در محل نزدیک به چشمه در شرایط خاص بهداشتى بستهبندى گردد.
5- تصفیههاى مجاز شامل جدا کردن ترکیبات ناپایدار به وسیله صاف کردن و ... باشد.
به طور کلى اعمال تصفیه باید به نحوى اجرا گردد که حتىالمقدور هیچ گونه تغییرى در ترکیبات مواد متشکله آب معدنى ندهد.
نوشیدنىهاى غیر الکلى:
آب براى انسانها ضرورى است و در این میان آب قابل شرب به صورت آب معدنى که یخ به آن اضافه شده باشد بیشتر مورد قبول است. بعضى از مردم ترجیح مىدهند آب مصرفىشان طعم و مزه داشته باشد و معمولاً به صورت نوشیدنى غیر الکلى مانند چاى و قهوه، آب میوه و یا یک نوشیدنى سبک (کوکا، پپسى) مصرف کنند و این نوشیدنىها را بیشتر به خاطر طعم و مزه آنها ترجیح مىدهند تا ارزش غذایى آنها. البته ذکر این نکته ضرورى است که بیشتر آب میوهها منبعى غنى از ویتامین C هستند.
نوشیدنىهاى سبک غیر الکلى:
در نوشیدنىهاى سبک، آب و معمولاً مواد قندى را به صورت یک نوشیدنى دلپسند همراه با طعم و مزهاى مطلوب ارائه مىنمایند. ارزش غذایى نوشیدنىهاى سبک پایین است و به غیر از مواد قندى موجود در آن ارزش غذایى کمى دارد. برخى از نوشیدنىهاى سبک داراى مقدار کمى ویتامین Cمىباشند که از میوه گرفته شده و یا به طور مصنوعى اضافه شده است.
نوشیدنىهاى سبک شامل افشرهها، نوشابههاى معطر، نوشابههاى گازدار و کولاها است.
آب میوهها:
هیچ یک از گروههاى غذایى به اندازه میوهها داراى تنوع در رنگ، طعم و دلپذیرى نیستند. این تنوع طعم در اثر وجود مواد آلى است که در قسمتهاى مختلف میوه وجود دارد. میوهها داراى مواد مغذى مانند ویتامینها و مواد معدنى هستند و نیز داراى مقدارى قندهاى ساده مانند گلوکز و فروکتوز مىباشند. میوهها چون به صورت خام مصرف مىشوند منابع بسیار خوبى براى تأمین ویتامین C هستند. میوهها علاوه بر ویتامین C، مقدار کمى از مواد معدنى و سایر ویتامینهاى بدن را نیز تأمین مىکنند.
مصرف روزانه پنج سهم میوه و سبزى براى بدن ضرورى است. در این میان مىتوان یک سهم از این پنج سهم را با مصرف انواع آب میوه جبران کرد. آب میوه اگر درست فرآورى و تهیه شده باشد مىتواند کلیه مواد مغذى و باارزش میوههاى طبیعى را در خود داشته باشد و نیاز روزانه بدن را به ویتامین به طور کامل تأمین کند. آب میوههاى تازه سرشار از انواع ویتامینها و املاح بوده و ارزش غذایى بسیار بالایى دارند. اغلب افراد سعى مىکنند که در وعده صبحانه یک لیوان آب میوه تازه بنوشند تا ویتامینهاى مورد نیاز بدنشان در طول روز تأمین شود.
آب میوه از استخراج آب از میوههاى تازهاى چون آناناس، انبه، پرتقال، سیب، آلبالو، انگور، زردآلو، هلو، انار و ... به دست مىآید.
بنابراین از نظر مواد قندى شبیه به میوه تازه بوده به استثناى اینکه بیشتر پکتین خود را از دست دادهاند. مقدار ویتامین C آب میوهها به مقدار زیادى فرق مىکند. در آب مرکبات تقریباً زیاد و در آب گوجهفرنگى، آناناس و سیب کمتر وجود دارد. به غیر از اینکه آب میوه روش خوشایندى براى به دست آوردن ویتامین C است. آب میوه براى افرادى که باید سدیم کمى مصرف کنند باارزش است چون داراى سدیم کم و پتاسیم زیاد است.
در کشور ما سرانه مصرف آب میوه حدود سه لیتر در سال است که با استاندارد جهانى آن که حدود 20 لیتر براى هر نفر در سال مىباشد فاصله زیادى دارد. تمایل مصرفکنندگان ایرانى به مصرف انواع نوشیدنىهاى گازدار بسیار بیشتر از سایر نوشیدنىها مانند آب میوه است.
در پایان نکته قابل توجه این است که در مصرف انواع آب میوه باید تعادل رعایت شود. افراط در نوشیدن آبمیوه به علت بالا بودن درصد کالرى و مواد قندى باعث ابتلا به چاقى مىشود.
منابع: -
1- «تکنولوژى تولید نوشابههاى گازدار»، تألیف: مهندس شهرام مقصودى.
2- «علوم غذایى، سلامت، تغذیه»، ترجمه: دکتر سیدعلى محمودزاده و همکاران.
3- «تغذیه و بهداشت مواد غذایى»، تألیف: نسرین امیدوار و همکاران.
