خانه خانه داری ؛ دارچین

«  دارچین »

ادویه در زبان عربی جمع مکسر دواء می‌باشد و به گیاهان و طعم دهنده‌هایی اطلاق می‌گردد که برای مقاصد خوراکی یا دارویی به کار می‌روند. از ادویه‌ها برای تقویت مزه­­ی غذا و یا حتی داروها استفاده می‌شود.

در فرهنگ‌های مختلف گیاهان متعددی جهت طعم دادن به غذاهای مختلف به کار می‌رود و شاید راز تفاوت عمده در طعم غذاها در ملل مختلف، علاوه بر نحوه­ی پخت، به طور عمده به ادویه‌جات به کار رفته در آن­ها مربوط بشود.

به عنوان نمونه در آشپزی هندی، به علت استفاده­ی فراوان از انواع فلفل و طعم دهنده‌های گرم، طعم تند، طعم غالب بر غذاها می‌باشد. یا در آشپزی چینی، به دلیل بخار پز و یا آب پز نمودن غذاها، جهت ایجاد مزه‌های مطبوع در آن­ها از سبزیجات معطر نظیر ریحان و جعفری بیش­تر استفاده می‌شود. استفاده­ی اقوام مختلف از انواع ادویه جات به شرایط اقلیمی آن­ها نیز بستگی فراوان دارد. (1 )

ادویه چیست؟

ادویه را بخشی از یک گیاه معطر تعریف می­کنند که می­تواند تنه­ی درخت ( دارچین )، میوه ( فلفل سیاه ) و یا دانه ( جوزهندی ) باشد و به صورت درسته، خرد یا پودر شده، برای عطر و رنگ بخشیدن به غذا، مورد استفاده قرار می­گیرد.

اثرات ادویه­ها در سلامتی بدن

هرچند مقدار ادویه­ای که در هر وعده با غذا مصرف می­کنیم کم است، ولی ادویه­جات تنوع طعم و رنگ فوق­العاده­ای به غذاها می­دهند.

 ادویه­ها و گیاهان معطر، علاوه بر این­که مقدار کمی ویتامین  ، املاح  و فیبر به غذا اضافه می­کنند، حاوی آنتی­اکسیدان­هایی  هستند که عوامل تخریب­کننده­ی سلول­ها یعنی رادیکال­های آزاد  را خنثی کرده و سطح سلامتی را ارتقا می بخشند.

ادویه­جات و گیاهان معطر قرن­ها به عنوان دارو مورد استفاده قرار گرفته و می­گیرند. ولی برای درمان صد در صد بیماری­ها  نمی­توان به آن­ها اکتفا کرد، چون بسیاری از نتایج تحقیقات بر روی تأثیرات ادویه­ها، در آزمایشگاه­ها به دست آمده و هنوز به طور قطعی به اثبات نرسیده است. به علاوه، مصرف زیاد گیاهان معطر و ادویه­جات به دستگاه گوارشی بدن خصوصاً معده آسیب می­رسانند. ( 2 )

خواص دارچین

دارچین در زبان­های مختلف : نام دارویی است که آن را هزار اسفند نیز می­گویند. به یونانی افتیمون و به سریانی مرسلون و به انگلیسی cinnamon  و به عربی دارچینی ، قرفه و سلیخه می­گویند.

این گیاه گونه­ای از درخت غار است. پوست خشک شده­ی دارچین، به صورت قطعات لوله­ای شکل است و بوی آن­ها مطبوع و طعم آن­ها معطر و گرم و ملایم و کمی شیرین است ولی به تدریج تند و سوزنده می­شود. ( 3 )

دارچین درختی است کوچک و همیشه سبز به ارتفاع 5 تا 7 متر که از تمام قسمت‌های آن بویی مطبوع استشمام می‌شود.

گل‌های آن در فاصله­ی ماه‌های بهمن تا اوایل فروردین ظاهر می‌شود. برگ این درخت، سبز تیره و دارای گل‌هایی به رنگ سفید است. نام علمی این گیاه Cinnamomum zeylanicum می‌باشد. اسانس دارچین که تنها قسمت مهم دارچین است به مقدار یک‌درصد در پوست درخت مذکور وجود دارد و از تقطیر آن با آب نیز حاصل می‌‌شود.

این اسانس در صورت تازه بودن به رنگ زرد روشن است، ولی به مرور زمان و به علت اکسیده شدن به رنگ‌های زرد طلایی و سپس قهوه‌ای مایل به قرمز درمی‌آید.

این گیاه که خاص مناطق شرقی و جنوب شرقی آسیاست، از هندوستان و سریلانکا به ایران آورده می­شود. دارچین اولین بار در سریلانکا یافت شد و بعد از آن، تمام دنیا این چاشنی را شناختند و برای طعم بهتر غذاها استفاده کردند. یک قاشق چا‌ی­خوری دارچین حاوی 28 میلی‌گرم کلسیم، یک میلی‌گرم آهن و بیش­تر از یک گرم فیبر و مقدار زیادی ویتامین‌هایC و K و منگنز است. هم­چنین مقدار 2/1 گرم کربوهیدرات دارد. برای تهیه دارچین، پوست این درختچه را جدا کرده و معمولاً پودر می‌کنند و در غذا یا چای از آن استفاده می‌کنند.

خواص درمانی

دارچین رمز جوانی است و مصرف روزانه­ی آن، انسان را سالم نگه می‌‌دارد. دارچین کلیه‌ها را گرم می‌کند، ضعف کمر و پاها را از بین می‌برد و کم‌خونی را درمان می‌کند.

دارچین بهترین دارو برای دردهای عضلانی است. دارچین اثر آرام‌کننده و شادکننده دارد و از بسیاری از داروهای آرام‌بخش بهتر است. اثر مهم دیگر دارچین پایین آوردن تب است و حتی امروزه دارچین را به صورت قرص و کپسول درآورده‌اند که به عنوان «تب‌بر» به کار می‌رود. دارچین رگ‌ها را باز می‌کند و باعث بهبود گردش خون می‌شود. یکی از خواص دارچین این است که باعث افزایش کارآیی هورمون انسولین در بدن می‌شود و در نتیجه بدن نیاز کمتری به این هورمون برای کنترل قند خون پیدا می‌کند. بسیاری از افراد مبتلا به دیابت گزارش داده‌اند که مصرف یک قاشق چای­خوری دارچین در روز تأثیر بسیار مثبتی بر قند خون­شان داشته است. هم چنین برخی تحقیقات نشان‌دهنده­ی تأثیر مثبت دارچین در کاهش فشارخون بوده است.

دارچین خاصیت عجیب دیگری دارد و آن تقویت سیستم ایمنی بدن در مقابل بیماری‌هاست و حتی می‌توان گفت که اثری مشابه پنی‌سیلین و آنتی‌بیوتیک دارد. اگر حس کردید که ضعیف شده‌اید و ممکن است مریض شوید، چای دارچینی را فراموش نکنید وحتی اگر سرما خورده‌اید یا ضعف شدید دارید، چای دارچین بهترین داروست. دارچین به علت داشتن اسانس و تانن، محرک و قابض است و به عنوان تقویت‌کننده عمل هضم غذا و جریان گردش خون به کار می‌رود و از آن برای رفع سوءهاضمه، به­ویژه در مواردی که با نفخ همراه باشد، به عنوان بادشکن استفاده می‌شود. هم­چنین به علت داشتن تانن در رفع اسهال، ضعف عمومی بدن و انعقاد خون مصرف می‌شود و به صورت دارو، مانند گرد و تنتور به کار می‌رود. دارچین معده را تمیز، آرام و قوی می‌کند و از آن برای رفع سوء هاضمه، به­ویژه در مواردی که با نفخ همراه باشد، به عنوان بادشکن استفاده می‌شود. بنابراین اگر ناراحتی معده دارید حتما از دارچین استفاده کنید.  ( 4 )

مزاج دارچین گرم است. پودر شده­ی آن، همراه با چای برای رفع سردی و بی­حسی بدن – که در اثر رطوبت ایجاد شده باشد – مورد مصرف قرار می­گیرد. دم کرده­ی دارچین را برای از بین بردن باد مفاصل و درد استخوان به مصرف می­رسانند. از گرد مخلوط دارچین و خوفل برای رفع خرابی دندان و بیماری لثه هم استفاده می­کنند. گرد مذکور را پای دندان می­ریزند. درد دندان را فرو می­نشاند. دارچین قوا را قوت می­بخشد  و به همین منظور به عنوان چاشنی بسیاری از خوراکی­ها از جمله حلوا برنجی ، شله زرد و شیرینی­های محلی دیگر به کار می­رود.    (5 )

منابع :

1 . www.wikipedia.com

2 . www.tebyan.com

3 . عبد النبی سلامی ، « طب قدیم ایران ( طب سنتی دوان ) » ، انتشارات کازرونیه ، تهران ، 1381 ، ص 145 .

4 . www.jamejam.com

5 . عبد النبی سلامی ، ص 145 .