باربی داستانی دنباله دار

تحقیق و تنظیم: عارفه خوروش بحث در مورد جنبه­های مختلف و میزان تأثیر گذاری عروسک­ها و شخصیت­های کارتونی و داستانی مورد علاقه­ی کودکان و در رأس آن­ها عروسک باربی، بر روی شخصیت و رفتار فرزندان ما، شاید دربدو امر موضوعی قدیمی و تکراری به نظر برسد، اما فقط کافی است به مغازه­هایی که مخصوص فروش اجناس مورد نیاز کودکان­اند و خصوصاً به هنگام شروع سال تحصیلی سری بزنیم تا با تماشای انواع و اقسام این تصاویر بر روی مایحتاج کودکان که در سال­های اخیر عکس­های خوانندگان و هنرپیشه­های سریال­های خارجی نیز به آن­ها افزوده شده است، دریابیم که چگونه دست­های مرموزی به آرامی و بدون هیچ سر و صدایی، با سوء استفاده از بی خبری والدین در این زمینه به الگودهی و تربیت غلط نسل­های آینده­ی این سرزمین پرداخته­اند و این­جاست که هنوز هم لزوم آگاهی بخشی و اطلاع رسانی هر چه بیشتر خانواده­ها پیرامون این موضوع احساس می­گردد. متن زیر گرچه به طور خاص به اهداف اصلی حاصل از شکل­گیری عروسک باربی آن هم به دلیل نقش محوریت آن در میان سایر عروسک­ها (آن­گونه که بیش از پنجاه سال است تقریباً به پای ثابت اسباب بازی­های دختران بدل شده است) پرداخته، لیکن سایر شخصیت­های متغیر موجود در میان عروسک­ها، داستان­ها، فیلم­ها و کارتون­ها و حتی بازی­های رایانه­ای مورد علاقه­ی کودکان را نیز در بر می گیرد.     . . . هر سال با فرا رسیدن سال تحصیلی جدید، مغازه­های فروش کیف و کفش و لوازم التحریر، حال و هوای دیگری می­یابند و دختران و پسران کوچکی که مردان و زنان آینده­ی این سرزمینند، دست در دست والدین با سر انگشتان کوچک­شان، هر یک طرحی کودکانه و جذّاب را بر روی این اجناس نشانه می­روند و تقاضای خرید آن را دارند. امّا در این میان طرح­های دخترانه، زیبایی و رنگ و آب دیگری دارد. انواع و اقسام طرح­های عروسکی و شخصیّت­های داستانی و کارتونی از قبیل سیندرلا، سفید برفی، آلیس و . . . و نهایتاً «پرنسسی به نام باربی» که بیش از نیم قرن است که گوی سبقت را از سایرین ربوده؛ با موهایی بلند، تاب­دار و طلایی، چشمانی آبی و برّاق، قد و قامتی کشیده و باریک و پوستی روشن و جذّاب، با لباس­هایی فاخر و رنگارنگ و در اکثر موارد نیمه عریان و گاه در حال خواندن آواز و گاه در حال رقص و پایکوبی . . .، زینت بخش لوازم مورد احتیاج کودکان ماست و ما که هر یک می­خواهیم دل­سوزترین پدران و مادران عالم باشیم، به بهانه­ی آن­که نشـاط و زیبایی را به دل­بنـدمان هدیه کنیم و ساعات و لحـظات درس و مدرسه را نیز با خاطرات خوش دوران کودکی بیامیزیم، کلکسیونی از کیف و کفش و لوازم التحریر و متعاقب آن اسباب بازی و البسه، با طرح­هایی از این به اصطلاح زیبارویان خوش لباس را برای کودکان­مان فراهم می­نماییم تا آن­جا که حتّی برای تشویق نمرات بیست عزیزان­مان نیز، از علوم و املا و ریاضی گرفته تا دینی و قرآن، برچسب­هایی را با انواع طرح­های باربی و دیگر شخصیت­های عروسکی و داستانی به آن­ها هدیه می دهیم! بی آن که به الگوپذیری و قهرمان­طلبی فرزندان خود بیندیشیم و غافل از آن که در سرزمین پاک و عاری از پلیدی دل­ها و روح­های نونهالان­مان چه بذری می­پاشیم و چند صباحی نه چندان دور چه چیز درو خواهیم کرد ...؟                                                     البتّه شک نیست که بازی­ها و سرگرمی­ها جزو طبیعت و سرشت تفکیک ناپذیر کودکانند امّا باید دانست که آن­ها علاوه بر سرگرمی و ایجاد شادابی و نشاط، موجبات شکوفایی استعدادهای درونی کودکان را نیز فراهم می­آورند، و اسباب بازی­ها و وسایل بازی که در عصر جدید انواع بازی­ها و فیلم­های تلویزیونی و کامپیوتری را نیز شامل می­شود، به طور غیر مستقیم متکفّل این رشد و شکوفایی و انتقال مفاهیم آموزشی به کودک هستند. در این میان عرو سک­ها (و در مرحله­ی بعدی شخصیّت­های کارتونی عروسکی) در اسباب­بازی­های دختران جایگاه ویژه­ای دارند. دختران به عروسک عشق می­ورزند، با آن هم ذات پنداری می­کنند و خلوت­های خود را با آن سپری می­کنند، و در نقش­هایی چون مادر، خواهر، عمّه، خاله و دوست و . . . رابطه­ی تنگاتنگی را با عروسک خویش ایجاد می­کنند.  الگو پذیری کودکان                                                                                                             در روش­های تعلیم و تربیت مهمترین و کلیدی­ترین عامل، بحث « الگوسازی» است و در این راستا مهمترین سن، دوران کودکی است. تربیت دوران کودکی، توأم با بهره­گیری از الگوهای خاص و ویژه­ی این دوران است و عروسک­ها برای دختر بچّه­ها از مهمترین مؤلّفه­های الگودهی در این دوران هستند قصّه­ی تولّد عروسک باربی     اوّلین بار در سال 1959، کمپانی «متل» به سرپرستی زوج «هندلر» در ایالت کالیفرنیای جنوبی آمـریکا، که تا آن زمان مبلـمان، قاب عکس و پس از آن اسـباب بازی می­ساخـت، به دلیل علاقه­ی دختر هندلر، ساخت عروسک را دنبال کرد و امتیاز ساخت عروسکی آلمانی به نام «لی­لی» را دریافت کرد. عروسک لی­لی برگرفته از شخصیّت، اندام و چهره­ی یک زن خیابان­گرد آلمانی به همین نام بود. سپس با ایجاد تغییراتی در صورت­بندی لی­لی، عروسک باربی متولّد شد. باربی مخفف «باربارا» از نام دختر کوچک رئیس کمپانی متل گرفته شده است. تولید و عرضه­ی انبوه باربی کمپانی متل را به یکی از ثروتمند­ترین شرکت­های جهان تبدیل کرد. باربی در سالیان گذشته بیش از 500 بار بازسازی و اصلاح شد امّا فیزیک اصلی آن حفظ شد و هر بار با مد روز تغییر می­کرد و به الگودهی نسل­های جوان نوظهور می­پرداخت.                                                                                              عروسک باربی برخلاف سایر عروسک­ها تداعی کننده­ی بچّه نبوده و دارای چهره­ای بچّه­گانه نیست؛ بلکه یک زن بیست ساله­ی آمریکایی با تمام مشخّصات اندامی آن است که با دقّت فراوانی طرّاحی شده است و با حضور تصاویرش در اکثر ما یحتاج و ملزومات ضروری کودکان و نوجوانان، ملکه­ی ذهنی کودکان و نوجوانان می­گردد. بدیهی است مدل لباس باربی و تمام آن چه که تحت عنوان متعلّقات عروسک عرضه می­شود، به عنوان مدل لباس و سایر وسایل مورد نیاز دختران و نوجوانان قرار گرفته و بدین صورت دختران مأنوس با این عروسک با سلیقه­ی باربی و یا دقیق­تر با سلیقه و خواست یک زن آمریکایی بزرگ شده و در زمانی که سن انتخاب می­رسد، دقیقاً دارای سلیقه­ای همانند باربی (یا یک زن آمریکایی) هستند. این دختران که در آینده نقش همسران و مادران را در جوامع خود عهده­دار می­شوند، مبتنی بر ارزش­های آمریکایی، جامعه­شان را اداره خواهند کرد و این گونه است که باربی در استراتژی فرهنگی آمریکا واجد بالاترین تأثیرها و ارزش­گذاری­هاست. باربی ابتدا با تحریک حسّ زیبا پسند کودکان، آن­ها را به سوی خود فرا می­خواند و آن گاه به مرور زمان رغبت و شیفتگی به زندگی غربی را، در ضمیر ناخودآگاه آن­ها به گونه­ای نهادینه می­کند که با گذر از یک مدّت طولانی و پا نهادن نونهالان به سنین جوانی محصول خود را درو می­کند. از این روست که می­توان عشق به باربی را به منزله­ی عشق به فرهنگ غرب ارزیابی کرد. کودکانی که با سلیقه­ی باربی رشد می­کنند، دوران جوانی خود را با مطالباتی سپری می­کنند که در هنگامه ی خـردسالی بر دل­شان نقش بسـته است. باربی و لوازم جانـبـی او به طور پلّکانی به کودکان می­آموزد که چگونه مصرف کردن را به عنوان یک هدف پی­گیری کنند و رقابت در آن را به مثابه­ی یک ارزش قلمداد کنند. لذا باربی تنها به یک عروسک ختم نمی­شود، بلکه کودکی که در دام این پرنسس اشراف زاده­ی امریکایی می­افتد، ناخواسته باید به مرور زمان لوازم جانبی و پیرامونی آن را نیز خریداری نماید. باربی از این حیث مانند طرح تریاک رایگان در کشور چین عمل می­کند، از این رو اگر سازندگان آن برای هر کودکی یک عروسک مجّانی هدیه دهند، نه تنها ضرر نمی­کنند، که در دراز مدّت از محل فروش هزاران محصول جانبی باربی، به سودی هنگفت­تر دست می­یابند تا آن جا که هیچ چیزی وجود ندارد که یک دختر بچّه بخواهد، مگر این که در آن مورد باربی وجود دارد.     باربی از همان اوان کودکی با ایجاد رابطه­ی دوستی و تنگاتنگ با کودکان، مدل زیبایی آمریکایی را  ملکه­ی ذهن آن­ها می­کند. او با ارائه­ی زن غربی به عنوان فرشته­ی زیبایی جهان، زیبایی زنان ملّت­های دیگر را تحقیر می­کند؛ چه از حیث زیبایی اندام و چه از لحاظ زیبایی چهره. اگرچه فرم بدن باربی به گونه­ای طراحی شده که بعید به نظر می­رسد هیچ زنی بتواند با ویژگی­های فیزیکی آن به حیات خویش ادامه دهد، امّا در اثر تبلیغات، ویژگی­های باربی به مثابه­ی «ملاک زیبایی زن امروز»، باعث شده که بسیاری از زنان و دختران با اتّخاذ رژیم لاغری و تلاش در جهت شبیه شدن به فیزیک بدنی باربی، در دام بیماری­های سوءتغذیه گرفتار شوند. همچنان که امروزه در غرب آثار سوءتغذیه در دختران بالای بیست سال تظاهر یافته است.     مجموع اعضای چهره­ی باربی نیز آن چنان اغراق آمیز طراحی شده است که به ندرت - حتّی با هنرمندی تیغ جرّاحی پزشکان حاذق -  هم زمان می­تواند در یک فرد جمع شود. و فقط حسرت همیشگی آن را در دل دختران و زنان باربی پسند باقی می­گذارد.     همچنین عریان گرایی، اشرافی­گرایی و مصرف­گرایی، سه مؤلّفه­ی اصلی لباس­های ظریف، خوش رنگ، خوش دوخت و پر زرق و برق باربی است. باربی از رهگذر ترویج لباس­های اشرافی آمریکایی، می­کوشد تا فرهنگ آمریکایی را بر جوانان کشورهای دیگر تزریق نماید و لباس­های سنّتی و محلّی را در راستای این سیاست تغییر دهد.     باربی با هویّت مادّی محور و لذّت­جوی خود به دختران می­آموزد که چگونه بعد مادّی وجودشان را پرورش دهند و ناخواسته بعد معنوی را در وجود خود بی ارزش و کم­رنگ نمایند. او معلّمی است که به طور غیر مستقیم به شاگردانش می­آموزد که چگونه بدون در نظر گرفتن خیل کودکان گرسنه و محتاج، به فکر دست یابی به لباس های اشرافی و زندگی فانتزی باشند و با تبدیل مصرف­گرایی به یک ارزش مسلّم، تنها به یک چیز بیندیشند؛ این که چگونه از لحظه لحظه­ی زندگی خود بیشترین لذّات مادّی را ببرند و چگونه برای لذّت بردن زندگی کنند. دوستی باربی با کِن     در سال 1961 کمپانی متل عروسک «کِن» را با لباس­های شیک و موهای قهوه­ای به عنوان دوست پسر باربی تولید کرد و بدین وسیله تبلیغ و ترویج دوستی با پسران نیز در دستور کار باربی قرار گرفت.                                                               دوستی نامشروع و دراز مدّت باربی با کن، موهای افشان، لباس­های دو تکّه و نیمه عریان آرایش­های غلیظ، رقص و آواز و بی بند و باری از مصادیق اخلاق جنسی غرب است که باربی عهده­دار ترویج آن­هاست. البتّه در این حوزه باربی تنها نیست، بلکه هزاران عروسک و شخصیّت داستانی و کارتونی دیگر نیز او را در دست یافتن به این هدف همراهی می­کنند.  هم اینک سایت­های ضد باربی به وفور از بلوغ زودرس دختران مأنوس با باربی خبر می­دهند. تقلیل حیا و ترویج اخلاق جنسی مورد نظر باربی از آن جا آغاز می­شود که کودک نه تنها می­تواند به تعویض لباس­های زیر عروسک اقدام کند، بلکه به این کار نیز تشویق می­شود. تأمّل در این موضوع که کودکان در اثر آلودگی ذهن­شان به این موضوعات و بلوغ زودرس جنسی، فرصت حضور در دنیای زیبا و دوست داشتنی کودکی را خیلی زود از دست می­دهند، به راستی تأسّف آور است!                                القای غیر مستقیم اخلاق جنسی غرب و سوق دادن کودکان و جوانان به سوی مظاهر فساد، مأموریّتی است که باربی بدون برانگیختن حساسیّتی آن را انجام می­دهد. آری باربی نماد و سمبل فرهنگ آمریکایی با ویژگی تجمّل­گرایی، مدگرایی و مصرف­گرایی است، امّا با این همه، او تنها در شبستان بی­خبری ملّت­هاست که رخ می­نماید و ادامه­ی حیاتش منوط به استمرار بی توجّهی به تأثیرات مخرّب آن است. بی جهت نیست که در کنار تولید باربی تبلیغات گسترده­ای تلاش می­کنند تا به افکار عمومی مردم جهان بباورانند که باربی بیش از یک عروسک سرگرم کننده که موجب نشاط کودکان می­گردد چیز دیگری نیست!     بنابراین اگرچه همه­ی ارکان و نهادهای فرهنگی جامعه در آگاهی دادن نسبت به این موضوع مسئولیّت دارند، امّا در این میان، این والدین و خصوصاً مادران آگاه و با درایت هستند که با تربیت امروز خویش، پایه گذار آینده­ی فرزندان خویشند. هیچ کس دل سوزتر از والدین نسبت به فرزندان خویش نیست. طرّاحان، سازندگان و فروشندگان این قبیل وسایل تنها به فکر جذّاب­تر نمودن کالاها، فروش بیشتر و کسب درآمد سرشارترند، اما کودکان ما بسیار باهوش تر از آن هستند که ما تصوّر می­کنیم. کافیست با زبانی ساده و کودکانه ثأثیرات مخرّب این ملکه­ی به ظاهر زیبا و هم­کارانش را 1 به آن ها بفهمانیم، آن وقت خواهیم دید که چقدر شیرین و لذّت بخش، مانند آن فرشته­ی معصوم هفت ساله­ای خواهند شد که وقتی مجبور شده بود کفش­هایی با مارک باربی بخرد با چه زحمتی آن عکس را از روی کفش­هایش می­کند و هنگامی که معلّم عزیزش برای تشویق خوب قرآن خواندنش به او برچسب باربی جایزه داده بود! با احترام آن را به معلّمش پس می­داد و از او تقاضای تنها یک برچسب ساده­ی آفرین می­کرد. و یا هنگامی که به دوستانش می­آموخت که کیف و لوازم التحریرهایی با طرح باربی نخرند و برای آن­ها توضیح می­داد که باربی عروسکی آمریکایی است!! . . .  .2 1- در مورد پسران نیز طرح هایی از مرد عنکبوتی ، بَتمن ، هری پاتر ، شِرِک و . . . همین مأموریّت را انجام می­دهند . 2-منابع : اکبر مظفری ، باربی( پژو هشی در عروسک آمریکایی باربی ) ، و سایت تبیان ، مقاله­ی باربی­سازی دختران - حلقه ای از زنجیره­ی ترویج سبک زندگی آمریکایی 1و 2و 3 ، نویسنده روح الله کاظمی­زاده .  ­

تعداد مشاهده مقاله: 245