تغذیه‌ی پس از زایمان

بعد از وضع حمل، تمام خانم‌ها تمایل دارند که به وزن قبل از حاملگی خود برگردند و نگران هستند که این مورد چه مدت طول خواهد کشید. بلافاصله بعد از زایمان به دنبال تخلیه­ی محتویات رحم و خون­ریزی طبیعی، حدود 5 تا 6 کیلوگرم، وزن کاهش می‌‌یابد. در طول 6 هفته­ی اول بعد از زایمان 2 تا 3 کیلوگرم دیگر وزن کاهش پیدا می‌‌کند که این کاهش وزن به علت از دست دادن مایع از طریق ادرار است.


اکثر خانم‌ها در طی ماه بعد از زایمان به وزن قبل از حاملگی خود می‌‌رسند. عواملی که بر روند کاهش وزن بعد از زایمان تاثیر دارند: حاملگی اول،‌ شیردهی، برگشت زود هنگام به کار خارج از خانه و … است.

در طی 6 هفته­ی اول بعد از زایمان نباید محدودیت انرژی داشته باشید زیرا بدن نیازمند است که آن چه در زمان تولد نوزاد از دست رفته است را بازیابد تا نیاز کودک تامین شود. در انجام کارهای منزل کمک کرده و کم کم کار خود را شروع کنید. تغذیه با شیر مادر به طور معجزه‌آسا باعث کاهش وزن نمی‌‌شود ولی به کاهش وزن کمک می‌‌کند.

خانمی که زایمان کرده است در واقع مسئول تغذیه­ی خود و نوزادش است، پس باید رژیم غذایی خود را با دقت انتخاب کند. رژیم بعد از زایمان باید با همان دقت دوران بارداری رعایت شود. خوردن همه­ی مواد مانند حبوبات و دانه‌های مغذی، میوه‌های تازه، سبزیجات و غذاهایی که پروتئین و کلسیم و آهن را به فراوانی فراهم می‌‌کنند باید مورد توجه قرارگیرد. متخصصان و کارشناسان در بحث‌های پرستاری مادران توصیه به اضافه کردن انرژی به میزان 500 کالری در روز را دارند. به طور متوسط، اکثر زنان شیرده، روزانه 2700 کالری انرژی نیاز دارند. خوردن کمتر از 1800 کالری در روز منجر به کاهش تولید شیر و ضعف می‌‌شود. در این دوران، شیردهی و آزاد شدن «اکسی توسین» (هورمون آزاد شده از هیپوفیز) باعث می‌‌شود که مادر احساس تشنگی بیشتری بکند، به همین دلیل مادر در این دوران بیشتر از بقیه­ی مواقع آب می‌‌نوشد. اگر چه این امر تاثیر زیادی در تامین شیر ندارد ولی دانشکده­ی «متخصصین زنان و مامایی» آمریکا نوشیدن حداقل 8 تا 12 لیوان آب در روز را به مادران توصیه می‌‌کند.

مواد غذایی­ای که مادر می‌‌خورد و می‌‌نوشد، بر روی شیردهی تاثیر می‌‌گذارد بنابراین نظارت بر غذای مادر در واقع نظارت بر غذای کودک است. اگر مادر غذای نامناسب مصرف کند، نوزاد با رفتارش مادر را متوجه می‌‌سازد، مانند گریه‌کردن، خواب کم، بی‌قراری و… . همچنین مادر باید در مورد مصرف غذاهای آلرژی‌زا دقت کافی داشته باشد زیرا نوزاد به یک سری از مواد غذایی که مادر می‌‌خورد حساس بوده، پاسخ آن را به صورت علایم پوستی نشان می‌‌دهد. مصرف بعضی از غذاها از جمله کلم و شیر گاو توسط مادر باعث قولنج معمولی در نوزاد می‌‌شود.

مادران در این دوران باید همانند دوران بارداری، میزان آهن دریافتی را کنترل کنند، حتی اگر در دوران بارداری تمام ویتامین‌ها و مواد لازم را به­طور کامل دریافت کرده باشند. مادر در این دوران به طور معمول قرص آهن را برای تامین آهن مورد نیاز خود و نوزادش مصرف می‌‌کند. بسیاری از خانم‌ها ذخایر آهن خود را طی زایمان‌های مکرر به میزان قابل توجهی از دست می‌‌دهند بنابراین باید در این دوران ذخایر آهن مادران کنترل شود. البته این نکته قابل توجه است که این مواد کمکی (مانند ویتامین‌ها) نباید جای­گزین یک رژیم غذایی خوب شوند.

مادران با رعایت رژیم غذایی متنوع و مناسب، سلامت خود و نوزاد خود را تضمین می‌‌کنند. با توجه به این که در این دوران هر هفته در حدود نیم تا 1کیلوگرم وزن مادر کاهش می‌‌یابد، رژیم غذایی کم‌چرب به همراه ورزش‌های مناسب، در این روند تاثیر به­سزایی دارند. در عین حال باید توجه داشت که کاهش سریع وزن مادر، یک خطر برای نوزاد محسوب می­شود، زیرا این عمل سم معمولی­ای که در چربی‌های بدن ذخیره شده است را به جریان خون رها می­کند و میزان مواد سمی یا آلوده‌کننده در شیر، بالا می­رود.
یکی از راه‌هایی که باعث می‌‌شود وزن مادر به طور منظم کاهش یابد و هیچ گونه خطری هم برای نوزاد ندارد، شیردهی است. مادرانی که نوزاد خود را شیر می‌دهند، بیشتر از مادرانی که شیردهی ندارند کالری مصرف می‌‌کنند.

مادران محترم باید توجه داشته باشند که حداقل در شش هفته­ی اول بعد از زایمان حتی نباید به فکر کاهش وزن باشند! زیرا محدود کردن آن چه شما در هفته‌های اول زایمان می‌‌خورید باعث کاهش تولید شیر می‌‌شود. مصرف مواد غذای فیبردار مانند میوه‌ها و سبزی‌ها قسمت اصلی رژیم غذایی این دوران محسوب می‌‌شوند (حتی بیشتر از زمان بارداری). از مزایای این مواد غذایی تامین حرکات دودی روده‌هاست که برای درمان یبوست و هموروئید (بواسیر) مفید است.

هرگز خیلی زود به فکر بارداری مجدد نباشید. شما باید ذخایر مواد مغذی بدن خود را تقویت کنید تا آغاز پرفروغی برای جنین بعدی شما باشد. بارداری و شیردهی، فشار زیادی بر بدن شما وارد می‌‌سازد. بارداری‌های پی‌درپی بر ذخایر مواد مغذی شما نظیر کلسیم و آهن و سطح انرژی، فشار اضافی وارد خواهد آورد؛ به­خصوص اگر شیرده نیز باشید.

جهت کاهش وزن خود در بارداری اول محدودیت شدید کالری برای خود ایجاد نکنید. رژیم فوق العاده کم­کالری، از تامین مواد مغذی مهم در دوره­ی بارداری - به­خصوص مواد مغذی نظیر کلسیم و آهن - ناتوان هستند.
از استعمال دخانیات و داروهای غیرمجاز خودداری کنید و راجع به داروهایی که مصرف می‌‌کنید یا قصد مصرف آن را دارید با پزشک خود مشورت کنید.


منابع :
1- اصول تغذیه‌ی کراوس، تألیف: ال. کتلین ماهان، سیلویا اسکات استامپ، ترجمه: دکتر گیتی ستوده
2- اصول تغذیه‌ی رابینسون، ترجمه: ناهید خلدی عضو هیات علمی دانشگاه شاهد زیر نظر دکتر سیدعلی کشاورز، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران.
3- راه‌نمای کاربردی برای تغذیه و مراقبت کودک، نویسنده: شانتی گوش، ترجمه: حسن مظفری خسروی، فرزاد شیدفر، محمدحسن افتخاری با نظارت مستقیم و ویرایش دکتر سیدعلی کشاورز استاد و مدیر گروه تغذیه و بیوشیمی دانشگاه علوم پزشکی تهران.
4- تغذیه‌ی تکمیلی غذاهای خانواده برای کودکانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، تألیف: سازمان بهداشت جهانی (هیأت مؤلفین دپارتمان تغذیه برای بهداشت و توسعه) ترجمه: حسن مظفری خسروی، فرزاد شیدفر، محمدحسن افتخاری.

تعداد مشاهده مقاله: 182