مشاوره

همتایی در ازدواج

همتایی اعتقادی

همتایی اعتقادی در ازدواج چه قدر اهمیت دارد؟

اصل همتایی در ازدواج که در متون روایی ما از آن به «کفویت» تعبیر شده، بسیار مهم است. رسول خدا(ص) فرمود:

انکِحوا الاکفاءَ1؛ با همتایان خود ازدواج کنید.

در بین همه­ی ملاک­های همتایی، همتایی اعتقادی مهم­ترین ملاک برای ازدواج به­شمار می­رود و یکی از عوامل مهم طلاق، عدم همتایی در همین مسئله است.

اگر دختر و پسر در اعتقادات به هم نزدیک و همتا باشند، ممکن است بتوانند با عدم همتایی در مسائل دیگر (البته به­سختی) کنار بیایند، اما اگر در بقیه­ی جهات تشابه داشته و در اعتقادات مخالف هم باشند، احتمال تداوم زندگی بسیار کم است؛ بدین جهت، نخستین محور در گفت­وگوی جلسه­ی اول - پس از معرفی - همین مسئله است. این سؤال چه از سوی متدین و چه از طرف غیرمتدین باید مطرح شود؛ زیرا ممکن است فردی با سطح پایین اعتقادی با کسی که در سطح بالایی از این لحاظ قرار دارد ازدواج کند و در زندگی مشترک دچار مشکلات جدی شوند.

روایاتی از امامان معصوم(ع) در تأکید بر دین­داری همسر برای ازدواج رسیده، به این مضمون که متدینان است که با غیرمتدین ازدواج نکنند.

امام صادق(ع) فرمود:

مَن خَطَبَ الَیکُم فَرَضیتُم و امانَتَه کائناً من کانَ فَزوَّجوه؛2 کسی که [دختر مؤمن­تان را] از شما خواستگاری کرد و از دین­داری و امانت­داری او راضی بودید، هر طور بود دخترتان را به ازدواجش درآورید.

این روایت بر اهمیت دین­داری تأکید دارد و مقصود از این که «هر طور بود، دخترتان را به ازدواجش درآورید»، بی­توجهی به ملاک­های دیگر نیست.

اگر خودتان دین­دار هستید با دین­دار ازدواج کنید؛ چرا که پرهیزکار، خداترس است و به فرموده­ی امام حسن(ع) اگر همسرش را دوست داشته باشد، او را گرامی می­دارد و اگر از او به خشم آید، ستم روا نمی­دارد.

زَوَّجها مِن رَجُل تَقی فَانّه اِن اَحَبّها اَکرَمَها وَ اِن اَبغَضَها لَم یَظلِمها.3

مسئله­ی اعتقادات مشترک آن قدر مهم است که هرگز نباید به امید ایجاد همتایی در آینده، با کسی که هماهنگی اعتقادی ندارید ازدواج کنید.

همتایی مذهبی

آیا شیعه می­تواند با اهل سنت ازدواج کند؟

همان­گونه که همتایی در دین برای ازدواج اهمیت دارد، همتایی در مذهب نیز لازم است. عدم همتایی در مذهب ممکن است مشکلاتی را در زندگی مشترک پدید آورد:

1.      اختلاف در احکام فقهی: با توجه به اختلافات دو مذهب در احکام فقهی، ممکن است زن و شوهر در مقام عمل به این احکام، دچار مشکل و اختلاف شوند؛

2.      تنش در روابط زناشویی: با توجه به این که هر یک بر اعتقادات خود تأکید می­کند، احتمالاً عامل درگیری خواهد بود؛

3.      عدم تناسب خانواده­ها: اگر دختر و پسر هم بر اعتقادات مذهبی خود پافشاری نکنند و تعصب نشان ندهند،4 معلوم نیست خانواده­ها چنین باشند و همین مسئله مشکلاتی را در روابط دو خانواده ایجاد خواهد کرد. این مشکل در مورد نزدیکان هر دو طرف نیز وجود دارد؛

4.      ایجاد اشکال در تربیت فرزندان: اختلاف مذهب دختر و پسر می­تواند عامل اختلاف باشد، آن­گاه که فرزندان­شان بخواهند مذهب خود را برگزینند.

توجه داشته باشید که در فقه شیعه با رعایت شرایط، منعی برای ازدواج با اهل سنت نیست.5

همتایی خانوادگی

آیا در ازدواج، همتایی خانواده­ها نیز لازم است؟

بله، لازم است. در ایران برخلاف غرب، افزون بر زوج جوان، خانواده­ها نیز با هم ازدواج می­کنند. براساس مشاهدات نگارنده در غرب (آمریکا و اروپا)، خانواده­های دو زوج تأثیر چندانی در ازدواج فرزندان خود ندارند و این مطلب به ساختار اجتماعی آنان و جایگاه و اهمیت خانواده بازمی­گردد؛ برخلاف ایران که به لحاظ ساختار سنتی آن، ارتباطات فامیلی جدی است و نمی­توان آن را نادیده گرفت.6

در ایران پدر و مادر همسر آینده، «پدربزرگ و مادربزرگ» فرزندان برادر خانم، «دایی» خواهر خانم، «خاله» برادر آقا، «عمو» و خواهر آقا، «عمه»­ی آنان خواهند شد و به­شدت بر فرزندان تأثیر خواهند داشت و شما چاره­ای از ارتباط با آنان نخواهید داشت؛ چون هم فرزندان­تان به ایشان نیاز دارند و هم اسلام عزیز بر صله­ی رحم (دیدار نزدیکان) تأکید جدی دارد؛ پس در ازدواج خود، حتماً به همتایی دو خانواده از جهت اعتقادی، فرهنگی، اقتصادی و اصالت توجه داشته باشید.

همتایی فرهنگی

تفاوت فرهنگی تا چه حد می­تواند در زندگی مشترک زن و مرد مشکل ایجاد کند؟

توصیه­ی ما به همتایی فرهنگی در ازدواج است؛ زیرا زن و مردی که تشابه فرهنگی دارند، راحت­تر با هم کنار می­آیند و در تضاد فرهنگی، تحمل فراوان لازم است.

در موارد بسیاری به سبب تفاوت در آداب و رسوم، لباس، زبان و لهجه، درگیری از همان محفل عروسی آغاز می­شود و در مواردی حتی قبل از عروسی و در مقدمات ازدواج از جمله خرید عروسی، جهیزیه، مجلس عروسی و ... اختلافات بروز می­کند.

ممکن است دختر و پسری از دو فرهنگ متفاوت در دانشگاه با هم آشنا ­شوند و به هم دل ­ببندند و یک­دیگر را برای ازدواج بر­گزینند ولی - افزون بر مشکلات این گونه آشنایی­ها - وقتی برای ازدواج اقدام می­کنند با آداب و رسوم عجیبی روبه­رو می­شوند.

در منطقه­ای، دادن جهیزیه به دختر رسم نیست، در جایی رسم است که داماد جهیزیه بیاورد، در جایی دیگر، هنگام خرید عروسی، داماد باید برای یک مینی­بوس از نزدیکان دختر هدیه بخرد، در منطقه­ای دیگر به شیربها توجه جدی می­شود و در محله­ای رسم است هفت روز و هفت شب مراسم بگیرند که مخارج آن عموماً به عهده­ی داماد است ...

اگر افزون بر اختلاف فرهنگی، اختلاف در «شهر» هم باشد مشکلات، افزون­تر خواهد شد. یعنی مخارج مسافرت در ایام تعطیل و محدود شدن زمان تعطیلات برای حضور در دو شهر متفاوت و مهم­تر از آن، احتمال دور شدن دختر از خانواده­ و افسردگی ناشی از جدایی یا نگرانی مرد به علت دور شدن از پدر و مادر نیز مزید بر علت خواهد بود.

نگران­کننده­تر از آن، ازدواج دو نفر از دو ملیت و دو کشور متفاوت است که به­طور طبیعی، مشکلات بیشتری پیش رو خواهند داشت؛ پس برای رهایی از این مشکلات، بهتر است با هم­فرهنگ، همشهری و هم­کشوری خود ازدواج کنید و اگر نمی­خواستید به این توصیه عمل کنید حتماً قبل از تصمیم به ازدواج با فرهنگ و آداب و رسوم طرف مقابل آشنا شوید و بعد از این آشنایی اگر قدرت انطباق داشتید، ازدواج کنید.

گاهی تفاوت فرهنگی در اعتقادات دینی و مذهبی ریشه دارد؛ به گونه­ای که در ارتباطات و معاشرت با اطرافیان، مسائلی از قبیل پوشش لازم، حفظ نگاه، پرهیز از شوخی و تماس با نامحرم (دست دادن)، مصرف مشروبات الکلی و... رعایت نمی­شود که در این صورت، ازدواج خانواده­ای با فرهنگ مذهبی و چنین خانواده­ای، مشکلات بسیاری را پیش خواهد آورد.

همتایی طبقاتی

آیا لازم است دختر و پسر و خانواده­های آنان از نظر اقتصادی و تمکن مالی همتای هم باشند؟

تفاوت تمکن مالی اگر زیاد نباشد، اشکالی ندارد؛ اما اگر فاصله زیاد باشد به­گونه­ای که از دو طبقه­ی ثروتمند و کم­بضاعت باشند، مشکلاتی را فراهم خواهد آورد.

اگر پسر و خانواده­اش ثروتمند باشند، دختر با دیدن نزدیکان او احساس حقارت خواهد کرد و اگر دختر و خانواده­اش تمکن بالای مالی داشته باشند، وقتی خانواده­ی دختر یا نزدیکان او به منزل پسر می­آیند، خجالت می­کشد. این در صورتی است که تحقیر و سرزنشی در کار نباشد که اگر چنین شود، رنج­ها افزون­تر خواهد شد.

در صورتی که وضع مالی خانواده­ی دختر بسیار خوب باشد و در ناز و نعمت بزرگ شده باشد، مرد نمی­تواند به خواسته­های او آن گونه که در منزل پدر بوده پاسخ دهد. دختر نیز چون وضعیت زندگی­اش را به مراتب پایین­تر از دوستان پول­دارش می­بیند، رنج می­برد و زندگی را به کام خود و همسرش تلخ می­کند. ممکن است این وضعیت مرد را برای تأمین نیازهای زن به خطا ببرد؛ بنابراین بهتر است فاصله­ی طبقاتی خانواده­ی دختر و پسر زیاد نباشد. مطلوب این است که وضعیت مالی پسر بهتر باشد تا زندگی به کام دختر شیرین­تر آید. دلیل این شیرینی آن است که وضعیتش مطلوب­تر از زمانی می­شود که در منزل پدر می­زیسته است.

همتایی تحصیلی

آیا در ازدواج همتایی تحصیلی نیز بین دختر و پسر لازم است؟
مطلوب این است که تحصیلات آقا، یک مقطع بالاتر از خانم باشد. فاصله­ی بیشتر (دکتری با دیپلمه یا فوق لیسانس با سوم راهنمایی) مطلوب نیست.

در صورت وجود شرایط مطلوب در زمینه­های دیگر، هم­سطح بودن آنان نیز قابل قبول است؛ البته در صورتی که خانم نخواهد در گفت­وگوهای علمی بر همسر خود غلبه کند.

در صورتی که تحصیلات خانم از آقا بالاتر باشد، ممکن است مشکلاتی را در زندگی زناشویی پدید آورد؛ چرا که با ویژگی غرور و اثبات اقتدار مرد6 منافات دارد. حتی اگر زن با تواضع و فروتنی، برای تحصیلات بالاتر خود، جایگاهی قائل نباشد و مدرک تحصیلی­اش را به رخ همسرش نکشد، باز هم ممکن است مرد از تذکرات او در زندگی مشترک برداشت درستی نداشته باشد و تصور کند که دچار خودبزرگ­بینی شده و جایگاه معلمی یافته است.

در یک صورت تحصیلات بالاتر زن مشکل ایجاد نمی­کند و آن این که مرد دارای خصوصیتی بارز در زمینه­ی هنر، ورزش، صنعت، مطالعات علمی و ... باشد.7

 

پی­نوشت­ها

1.      کلینی، کافی، ج5، ص332.

2.      شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج3، ص393.

3.      طبرسی، مکارم الاخلاق، ص204.

4.      با توجه به تولی و تبری در مذهب شیعه، مسلمان شیعه­مذهب نمی­تواند بر مذهب خود تعصب نداشته باشد.

5.      سیدحجت موسوی­خویی، احکام ازدواج موقت و دائم، ص87-89.

6.      در غرب گاهی مدت­ها می­گذرد و پدر و مادر دختر یا پسر از ازدواج آنان اطلاع ندارند یا اگر آگاهند همدیگر را ملاقات نکرده­اند و اگر هم اراده کنند همدیگر را ببینند و به دیگری افتخار بدهند، در رستوران قرار می­گذارند.

7.      مرد دوست دارد مقتدر باشد؛ یعنی محل اتکای همسر خود قرار گیرد.

تعداد مشاهده مقاله: 302