مربی علوم قرآنی
سعید نریمانی
کارشناس علوم اجتماعی
در اهمیّت و لزوم رعایت حجاب، پرهیز از بی‌تفاوتی و سهل‌انگاری نسبت به آن، اندیشمندان، صاحب نظران، بزرگان و عالمان بسیاری سخن گفته‌اند و هر یک به انحای مختلف اهمیت حجاب را در حفظ حرمت زن و نقش آن در احترام به دیگران را به جهت اجتناب از حرمت‌شکنی و بی‌حرمتی نسبت به آنان مورد تأکید قرار داده‌اند. امّا آن چه که هنوز در لزوم رعایت و حفظ حجاب بدان پرداخته نشده و یا شاید بسیار اندک و درخور شأن و مرتبه‌ی آن مورد توجّه و تعمق قرار نگرفته، اهمیّت حجاب در ماه محرّم، به هنگام حضور در مراسمات سوگواری سیّدالشهدا و لزوم حفظ و رعایت آن به جهت حرمت نهادن به ایشان و عزادارانش و پرهیز از بی‌حرمتی و حرمت‌شکنی به ساحت آن امام همام و عاشقان اوست.
حجاب زن از احکام مشترک میان همه‌ی ادیان الهی است که هر کدام از افق دید خود آن را مورد تأکید قرار داده‌اند. تنها تفاوت، تعاریف آنان از حجاب در حدود و گاه فلسفه‌ی آن است. صاحب‌نظران در حفظ حرمت حجاب بسیار سخن گفته و دلایلی بسیار در اهمیّت رعایت آن برشمرده‌اند؛ که اینان نه مغرضانه مقوله‌ی حجاب را مد نظر قرارداده‌اند و نه متعصبانه به نقد و بررسی آن پرداخته‌اند. تأمل در نظرات‌شان چیزی جز نگاه دل‌سوزانه را به اذهان ژرف‌اندیش و روشن متبادر نمی‌سازد.
اهمیّت حجاب و لزوم حفظ و رعایت آن در ممالک اسلامی و خصوصاً ایران با برافراشتن پرچم اسلام و سر دادن شعار توحید و تأسی از ائمه‌ی معصوم، خاصّه حضرت سیّدالشهدا(ع) و پندگیری از مکتب عاشورایی ایشان، بر هیچ‌کس پوشیده نیست. از جمله مواردی که امام حسین(ع) در بحبوحه‌ی میدان نبرد نیز به حفظ آن توصیه کرده و لزوم رعایت آن را گوشزد فرموده‌اند، رعایت حجاب است.
نقبی به گذشته و نگاهی گذرا به سیر تاریخ حجاب در ایران نیز مبیّن آن است که حجاب، ریشه در فرهنگ و تمدن ایرانیان داشته و با آمدن اسلام جلوه‌ای دیگر یافته و زنان و دختران ایرانی حرمت حریم محرّم و سیّدالشهدا را با حفظ حرمت خود و رعایت حریم مَحرَم و نامحرم پاس داشته‌اند. آنان با حضور پوشیده و پرشور خویش، زخم مقتدای خود را مرهم نهاده و در فراهم ساختن مقدمات برپایی دهه‌ی پاسداشت شجاعت قهرمانان کربلا از هیچ کوششی فروگذار نکرده‌اند. آنان سعی‌شان بر این بوده که با احترام به حریم مُحرّم و حفظ حرمت آن نه نمکی به زخمِ زخم‌خوردگان حسینی، بلکه مرهمی بر زخم ایشان باشند.
ذکر اهمیّت حجاب و جایگاه آن در نظر شهید کربلا و اهل‌بیت مطّهرش، به منظور تنبّه عدّه‌ا‌ی که با پوشش نامناسب در مراسمات سوگواری امام حسین(ع) و شهدای کربلا حاضر می‌شوند و آگاه ساختن آنان از ظلمی که بیش از همه در حقّ خود روا داشته‌اند، می‌باشد. نوشتار حاضر در بحث آسیب‌شناسی مراسم مذهبی، پدیده‌ی بی‌حجابی و بدحجابی را در ایام سوگواری امام حسین(ع) مد نظر قرار داده و کوشیده است با نگاهی دل‌سوزانه اهمیّت رعایت حجاب در ایام مُحرّم را به جهت اجتناب از بی‌حرمتی به شأن صاحب مُحرّم و خیل عظیم عاشقان و محبین ایشان گوشزد کند.
حجـاب در محرم
حجاب واژه‌‍‌ای عربی با معانی متعدد است؛ از جمله: پوشش، وسیله‌ی پوشاندن، حائل و ... که در فرهنگ فارسی معین نیز به معنای: پرده، ستر، نقابی که زنان چهره‌ی خود را با آن می‌پوشانند؛ روبند و چادری که زنان سر تا پای خود را بدان پوشانند بیان شده است. فقها در علم فقه که فهم عرف از واژه‌ی حجاب بیشتر ناظر به معنای آن است؛ حجاب را «الحجاب ما تلبسه المرأه من الثیاب لستر العوره عن الأجانب» یعنی حجاب لباسی است که زن برای حفظ عورت از اجانب می‌پوشد، تعریف کرده‌اند که در این تعریف سه نکته‌ی قابل تأمل وجود دارد:
1) لفظ «مرأه» که نشان می‌دهد حجاب مترادف «پوشش» زن است.
2) مسأله‌ی«عورت» که طبق این تعریف حجاب برای پوشاندن آن به کار می رود و مصداق آن در مورد زن همه‌ی بدن به جز وجه و کفین می‌باشد.
3) پوشش از نامحرم (عن الأجانب) که بر این اساس پوشش زن در نماز یا در حال طواف حجاب نامیده نمی‌شود.
در فقه اسلامی احکام فقهی مترتب بر پوشش زنان چنان که فقها گفته‌اند، مستند بر دلایل قرآنی و روایی است و زنان مکلف به ستر (پوشاندن) تمام مواضع بدن خود به جز «وجه» و «کفین» از نامحرمان هستند.
مُحرّم جمع محرمات و در لغت به معنای حرام گردانیده و نخستین ماه از ماه‌های دوازده‌گانه‌ی قمری عرب است. ایام سوگواری و بزرگ‌داشت شهدای کربلا نیز در آن برگزار و به ساحت مقدّس آنان ادای احترام می‌شود.
حرمت حجاب و اهمیّت آن در نگاه امام حسین(ع) و اهل بیت ایشان
این که حضرت سیّدالشهدا(ع) فلسفه‌ی قیام خویش را اصلاح امتّ جدّش رسول الله(ص) و برپایی امر به معروف و نهی از منکر بیان کرده، جدای از حرمت حجاب نیست؛ و این مؤلفه را در بر می‌گیرد که یکی از شعبات امر به معروف و نهی از منکر، امر به رعایت پوشش مناسب و نهی از بی‌تفاوتی و بی‌موالاتی نسبت به آن است. امام حسین(ع) درآستانه‌ی ورود به میدان نبرد، اهل بیت خود را مورد خطاب قرار داده و فرمودند: «آماده‌ی مصیبت باشید، لباس‌های خود را بپوشید و آگاه باشید که خداوند حامی شماست» پس از شهادت امام حسین(ع)، وقتى گذر عمرسعد نزد زنان و دختران امام شهدا می‌افتد؛ زنان با تضرع بر سر او فریاد می‌زنند که آن چه را از آنان غارت شده به آنان باز گردانند، تا به وسیله‌ی آن خود را بپوشانند.
حضرت زینب(س) بعد از واقعه‌ی کربلا و هنگام اسارت، خطاب به یزید فرمودند: «آیا این امر از عدالت است که زنان و کنیزان خود را در پشت پرده جای دهی، ولی دختران پیامبر(ص) را در میان نامحرمان حاضر نمایی.» سکینه(س) دختر کوچک ایشان در مجلس یزید به شدّت گریه می‌کنند و هنگامی که یزید علّت را جویا می‌شود، به او پاسخ می‌دهند: «چگونه گریه نکند که پوشش و نقابی برایش نیست که چهره‌ی خود را از تو و حضار مجلست بپوشاند.» این موارد خود اهمیّت حجاب و وجوب رعایت آن را در نظر امام حسین(ع) و اهل بیت محترم ایشان به‌خوبی نشان می‌دهد.
لذا زنی که دل به حقّ داده، و فرجام زندگی دنیوی‌اش را پذیرفته، حاضر به خودآرایی و خودنمایی در هیچ مکانی نیست و اعتبار و احترام به خود را با هیچ چیزی معاوضه نمی‌کند. زنان در انقلاب اسلامی و دفاع مقدّس نیز از همین ماه محرم الهام گرفتند. چه بسیار مادران، همسران و دخترانی که چادر به سر و چادر به کمر، پابه‌پای فرزندان، همسران و برادران خویش در سرفرازی و سربلندی کشور خود کوشیدند و بی‌حجابی را عناد مستقیم با خدا و محرم، و گفتمان کربلا را مهّم‌ترین عنصر تشیع دانستند. شور مُحرّم برای یک زن در گرو حضور پرشور امّا پوشیده‌ی اوست و صیانت از حجاب برای وی چون سدّی مستحکم و مناسب در دفع خطر است.
پی‌نوشت:
--------------------------------
1. آناهیتا، ضرغامی، حجاب زن ایرانی، ص134.
2. محمد، معین، فرهنگ واژگان فارسی، ص426.
4. نهله، غروی نائینی؛ وحیده، عامری، پویشی در معنا و مفهوم حجاب، ص6 - 4.
5. محمد، حکیم‌پور، حقوق زن در کشاکش سنت و تجدد، ص151.
6. محمد، معین، فرهنگ واژگان فارسی، ص977.
7. محسن، ماجراجو، نیازها و حجاب زنان و دختران، ص53.
منابع
حکیم‌پور، محمّد، حقوق زن در کشاکش سنت و تجدد، چاپ دوّم، تهران، انتشارات نغمه‌ی نواندیش،1384.
ضرغامی، آناهیتا، «حجاب زن ایرانی در بستر تاریخ»، فصلنامه‌ی بانوان شیعه، سال پنجم، ش15، بهار 1387.
غروی نائینی، نهله و عامری، وحیده، «پویشی در معنا و مفهوم حجاب»، فصلنامه‌ی مطالعات راهبردی زنان، ش36، تابستان1386.
ماجراجو، محسن، نیازها و حجاب دختران و زنان، چاپ دوّم، تهران، گروه چاپ و نشر قدسیان، 1389.
معین، محمّد، فرهنگ واژگان فارسی، تهران، انتشارات فرهنگ نما، 1387.
