وقتی چغندرها سالار می‌شوند

نگاهی به روان‌شناسی خانواده‌ی اسلامی
دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه اسلامی
خانواده محل رشد و تعالی افراد یک جامعه است؛ زیرا جامعه بسته به افرادش است و افراد وابسته به خانواده. در خانواده‌ی اسلامی آرامش حقیقی بسترساز هر نوع رشد و تکاملی می‌باشد. از آن‌جا که روان‌شناسی خانواده‌ی اسلامی زوایا و منظرهای متعدد دارد نگارنده بر آن است تا با بیانی متفاوت، حقوق و تکالیف والدین را در ایجاد این عنصر حیات‌بخش مورد توجه قرار دهد؛ رفتارهایی که قالب زندگی را می‌سازند و این‌که چه کرده‌ایم؟ و چه باید می‌کردیم؟
 حضرت آدم() که خلق شد، اول چیزی که خورد انگور سفید بود چون خورد، خوابید و در آن زمان خداوند از باقی‌مانده‌ی گل او حوا را خلق کرد و او را در خواب به آدم نشان داد و محبت آدم به او زیاد شد وقتی که بیدار شد و حوا را دید عرض کرد: خدایا این کیست که قلب من به او میل می‌کند؟ و مونس من است. خداوند فرمود: او را برای تو خلق نمودم. آدم گفت: خدایا او را برای من عقد فرما. فرمود: خواستگاری کن و مهریه‌اش را بده. عرض کرد: مهر او چیست؟ خطاب رسید که ده مرتبه صلوات فرستادن بر حبیب من محمد مصطفی(). (مقدس زنجانی، 1384، 300)
 وقتی خداوند همسر و خانواده را به آدم هدیه کرد در واقع آرامش را به او ارزانی داشت که خود فرموده است: «و خلق لکم من أنفسکم أزواجا لتسکنوا الیها»(روم، آیه‌ی21) سکونت و نجات از تلاطم‌های روحی و اضطراب‌های زندگی. همان دلارامی که اغلب آدم‌ها در کنار خود دارند و جایی دیگر به دنبالش می‌گردند؛ در خانه‌هایی مملو از وسایل راحتی مبل‌ها و کاناپه‌های رنگی و گلدان‌های تزئینی و ال‌ای‌دی‌های بزرگ‌تر و آشپزخانه‌ای با تمام تجهیزات به روز و اتومبیل‌های آخرین مدل و لباس‌هایی با مارک‌ها و برندهای معروف و گوشی و لپ تاپ‌هایی که جدایی از آن‌ها اضطرابی ناخودآگاه را به دل‌شان می‌نشاند. مثل این‌که این روزها در عصر تکنولوژی و فضا آنچه هر روز و ساعت تبلیغ می‌شود و همه به دنبال آن می‌دوند آسایش و بهره‌مندی از امکانات است تا آرامش! یا شاید هم چون آرامش نیست چیزهای دیگر را به سالاری پنداشته‌اند که: در نبود گوشت، چغندر سالار است!
  وقتی بچه‌های خانه هر کدام روبه‌روی لپ تاپ‌های‌شان در حال چت کردن با نامی مستعار از ناکجاآباد دنیا هستند و در همان حال گازی هم به ساندویچ هات داگ می‌زنند؛ بی‌خبر از مردی هستند که تمام رسالتش خلاصه شده در شارژ کارت بانکی خانوادگی و نقش‌اش در خانه، نبودن است؛ در واقع چغندرها سالار شده‌اند. جای پدر که مدار خانواده است و قیام و قوام زندگی به است. سالار مهربانی که در برآوردن نیازهای عاطفی و روحی همسر و فرزندانش همان‌قدر کوشاست که در تدبیر اقتصادی منزل. او که «عاشروهن بالمعروف»(نسا، آیه‌ی 19) را زندگی می‌کند. وی همسرش را کانون توجه قرار می‌دهد و همیشه به او یادآوری می‌کند که دوستش دارد و می‌داند که هرگز از قلبش بیرون نخواهد رفت. مرد پرابهتی هم‌چون امام خمینی() که حتی وقتی از خانه دور باشد به همسرش می‌نویسد: «تصدقت شوم، الهی قربانت بروم، در این مدت که مبتلا به جدایی از آن نور چشم عزیز و قوت قلبم گردیدم متذکر شما هستم و صورت زیبایت در آیینه‌ی قلبم منقوش است.» (سبحانی‌نیا، 1379، 19)
پدری که فرزندانش را بر زانو می‌نشاند و می‌بوسد و طبقات بهشت را بالا می‌رود. (وسایل الشیعه، ج21، ص485، ح27656) بر سر یک سفره در میان خانواده می‌نشیند و در عوض اطمینان دارد که ثوابی بزرگ‌تر  و برتر از اعتکاف و عبادت در مسجد به او می‌دهند. مدیری که حقوق تک‌تک افراد خانه را می‌شناسد، همانی که مصداق اسماعیل صادق‌الوعد قرآن است که اهالی زندگی‌اش را به آرامش واقعی راهنمایی می‌کند (وکان یأمر أهله بالصلوه و الزکوه) (مریم، آیه‌ی50) البته به عمل! چرا که به عمل کار برآید به سخندانی نیست. دختر از اتاق که بیرون می‌آید با تعجب پدر را می‌بیند که در حیاط قدم می‌زند، باعجله به اتاق بر می‌گردد پدر را در حال نماز می‌یابد چند بار که مسیر حیاط تا اتاق را با حیرت می‌دود و هر دو جا او را می‌بیند؛ مادر با لبخند می‌گوید: مگر نمی‌دانی فرشته‌ها به جای مردان خدا نماز (مستحبی) می‌خوانند و استغفار می‌کنند!
مرد مقتدری که ادب سرمشق می‌گیرد برای فرزندانش در مراعات کردن احوال یک‌دیگر همان‌طوری که همسر یکی از عرفای برجسته تعریف می‌کند: «رسم‌شان بر این بود که کارهای منزل باید تقسیم شود هر زمانی که مهمان داشتیم از یک نفر تا صد نفر، بعد از مهمانی، شستن ظرف‌ها و تمیز کردن آن‌ها را خود عهده‌دار می‌شدند و می‌گفتند کارهای اصلی را شما انجام دادید بقیه‌ی کارها با من.»(www.azha.ir) کم‌بود چنین مردانی است که چغندرهای رسانه و اینترنت و ... را سالار زندگی این روزهای مردم کرده است.
وقتی بچه‌های هر روز چشم باز می‌کنند، در حالی که خانه خالی است از صدای محبت‌آمیز مادر و سفره‌ای که گرمی‌اش نه به خاطر داغی چای، بلکه به جمع صمیمی خانواده است. وقتی مادر از صبح تا غروب کار می‌کند و پرستاری برای نگه‌داری بچه‌ها استخدام می‌شود؛ وقتی فرزندان محبت مادرانه را از صفحه‌ی جادویی تلویزیون طلب می‌کنند؛ وقتی کودکان مهم‌ترین روزهای زندگی‌شان را در مهد کودک می‌گذرانند، روزهایی که به گفته‌ی روان‌شناسان70٪ شکل‌گیری شخصیت انسان مربوط به آن است؛ در واقع چغندرها سالار شده‌اند به جای مادر که محور خانواده و آرامش روانی آن است. کسی که هر کجا هست بهشت با اوست. او که کانون مهر و عاطفه در خانه است و نگاه به چهره‌ی وی شادی می‌آورد، همان‌طور که امیرمؤمنان درباره‌ی زهرا() می‌فرمایند: «هر گاه به چهره‌ی زهرا نگاه می‌کردم غم و اندوه از من برطرف می‌شد.» (مجلسی،1404، ج43، ص134) او که آرامش‌بخش است و رعایت می‌کند احوال اعضای خانه را؛ تا آن‌جا که پیامبر اکرم() نشانی او را به عنوان زنی بهشتی به دخترش می‌دهد.
مادری که مدارج کمال را می‌پیماید و هر روز آن را با کودکانش تمرین می‌کند و در همان حال با دست خود نان می‌پزد برای اهل خانه؛ مانند فاطمه() که با دست آرد آسیاب می‌کرد و غذا به بچه‌ها می‌داد و هرگز از همسرش زیاده از توانش درخواست نمی‌کرد. در کم‌یابی چنین زنانی  باید هم چغندرهای مهدکودک و فست فودها سالار شوند. با این سالارهای جدید و رنگارنگ آنچه خواهیم داشت همان است که آمارها می‌گویند در رشد روزافزون آسایشگاه‌ها برای پدر و مادرهای پیر و فرزندانی که با داشتن همه‌ی امکانات هنوز هم به دنبال آرامش‌اند در کوچه پس کوچه‌های اینترنت و میان دودهای مواد توهم‌زا!
       پادشاهی جایزه‌ای برای هنرمندی گذاشت که بتواند به بهترین شکل، آرامش را به تصویر بکشد. نقاشان بسیاری آثار خود را به قصر پادشاه فرستادند. پادشاه با دقت به همه تابلوها نگاه کرد. در یک تابلو در بریدگی صخره‌ای شوم، لانه‌ی پرنده‌ای را دید که در میان غرش وحشیانه‌ی طوفان، جوجه گنجشکی آرام در آغوش  دو گنجشک نشسته بود. پادشاه درباریان را جمع کرد و اعلام داشت که برنده‌ی جایزه بهترین تصویر آرامش، مشخص شد و بعد توضیح داد: آرامش آن‌جا نیست که در مکانی بی سروصدا، بی‌مشکل و بدون کار سخت یافت شود. آرامش آن جاست که می‌توانی در میان شرایط سخت بمانی و آرام باشی!

منابع:
- قرآن کریم
- سبحانی‌نیا، محمدرضا و دیگران، مهر و قهر، انتشارات فرهنگی شهید مدرس، 1379.
- علامه مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، الوفا، 1404.
- مقدس زنجانی(ره)، مفتاح الجنه، للنار جُنه، قم، مؤسسه‌ی تحقیقاتی ولی‌عصر(عج)، 1384.
- شیخ حر عاملی، وسایل الشیعه، موسسه آل البیت، 1409ه.ق.

تعداد مشاهده مقاله: 189