محیط زیست و سلامتی

کارشناس ‌ارشد مدیریت دولتی

مفهوم سلامتی بشر در سطح جهانی به عنوان یک شاخص برای شرایط محیط زیست طبیعی و موفقیت توسعه‌ی پایدار به کار می‌رود. توسعه‌ی دقیق بدون جمعیت سالم ممکن نیست. توسعه‌ی پایدار به‌عنوان یک اصل کلیدی برای پیش‌رفت سلامتی محیطی شناخته شده؛ چون شامل مشکلات توان‌مندسازی و تساوی حقوق به اندازه‌ی اثرات محیطی می‌شود. موفقیت، مساوات، سلامتی و محیط بهتر، عناصر مرتبطی برای دست‌یابی به یک آینده‌ی بهتر هستند.

اعلامیه سازمان ملل در محیط و توسعه بیان می‌دارد: «انسان‌ها در مرکز نگرانی برای توسعه‌ی پایدار قرار دارند. آن‌ها حق یک زندگی سالم و با بهره‌وری در توازن با طبیعت را دارند.» سازمان سلامت جهانی (WHO ) سلامتی را حالت خوب بودن کامل فیزیکی، اجتماعی و ذهنی می‌داند. لذت بدست آوردن استاندارد سلامتی یکی از اساسی‌ترین حقوق هر بشر بدون امتیاز نژاد، مذهب، اعتقادات سیاسی، یا شرایط اجتماعی و اقتصادی است. سلامت مردم با عواملی مرتبط است. این عوامل بر توانایی یک فرد برای دست‌یابی به پتانسیل‌های کامل‌اش اثر می‌گذارد. پشتیبانی از توجه به سلامتی برای مواجه شدن با نیازهای اساسی خوب است؛ اما مشکلاتی ایجاد می‌شود که عبارت‌اند از: افزایش دست‌رسی به اطلاعات، آموزش سلامتی و دوره‌های آموزش حرفه‌ای سلامتی، سواد، دست‌رسی به دارو، ساختمان ظرفیت و نشان دادن مشکلات خاص مرتبط با گروه‌های آسیب‌پذیر.

تغییرات آب و هوایی و سلامت بشر: اثرات مستقیم سلامتی به وسیله دمای در حال افزایش، سیل و خشک‌سالی اتفاق می‌افتد؛ ضمن این‌که بسیاری از اثرات غیرمستقیم سلامتی به وسیله‌ی تغییرات آب و هوایی بر روی کشاورزی و انتقال بیماری‌های عفونی صورت می‌گیرد. روی‌کردهای زیادی احتیاج است تا کاهش تغییرات آب و هوای جهانی را کوچک کند. اول از همه، ابزار باید به کار گرفته شوند تا به هدف نگه‌داری گازهای گل‌خانه‌ای در سطحی رسید که به طور خطرناک در آب و هوا دخالت نکنند.

تقلیل اوزون: ضخامت لایه‌ی اوزون اثبات می‌کند که میزان بیش‌تری اشعه‌ی UV به سطح زمین نزدیک می‌شود، که روند بیولوژیکی را از هم گسیخته می‌کند و مواد طبیعی و مصنوعی را خراب می‌سازد. اثرات سلامتی شامل سرطان پوست، پیری زودرس پوست، آب مروارید و تقلیل در مصونیت بافت سلولی می‌شود. کاهش مصونیت ممکن است شدت عفونت را افزایش داده و اثربخشی واکسیناسیون را کاهش دهد.

کیفیت و کم‌یابی آب: کم‌یابی و نبود آب با کیفیت، مشکلات عظیمی را برای جمعیت جهان مطرح می‌کند. تقریباً نصف جمعیت جهان از بیماری‌های مرتبط با آب آلوده و ناکافی رنج می‌برند. تعداد زیادی از این افراد در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند و فقیر هستند. آلودگی باکتریایی آب بیش‌ترین اثر مخرب را برروی زنان و کودکان دارد که کم‌بود مواد غذایی و دست‌رسی مناسب به دکتر و دارو دارند. کیفیت پایین آب نیز مستقیماً به بیماری‌های آب مربوط می‌شود. به علاوه، میلیون‌ها انسان هر ساله با بیماری‌های انتقال داده شده به وسیله‌ی حشراتی که نوزادشان در آب است، درگیر هستند.

آلودگی هوا: آلودگی هوا یک مشکل بزرگ سلامت زیست‌محیطی است که شامل آلوده کننده‌های گازی و و ذرات ریز معلق مثل گرد و بخار، مه، و دود می‌شوند. با رشد جمعیت، افزایش انرژی، صنعتی شدن و استفاده از وسایل حمل و نقل، آلودگی هوای بیرونی در بیش‌تر شهرهای بزرگ در ملت‌های در حال توسعه، بدتر شده است. صنعت‌های بدون کنترل تنظیمی مناسب، یک منبع بزرگ آلودگی هوا هستند. اثرات مضر سلامتی شامل سرفه، برونشیت، خس‌خس کردن، بیماری‌های قلبی و سرطان ریه است. بیش‌تر اثرات سلامتی آلودگی هوا، بحرانی و یا کوتاه مدت‌اند. هرچند اثرات دیگر مزمن به نظر می‌رسند، مانند سرطان ریه.

مواد شیمیایی سمی: هزاران ترکیب جدید هر ساله وارد محیط می‌شوند؛ در حالی که تنها تعداد کمی از آن‌ها از نظر سمی بودن تست شده‌اند. ترکیبات مقاوم آلی، موادی شیمیایی هستند که در کشاورزی و صنعت استفاده می‌شوند.

مواد آلی ژنتیکی و بیوتکنولوژی: آزادسازی مواد آلی اصلاح شده ژنتیکی به درون محیط زیست، ضررهای غیرقابل برگشتی به تنوع زیستی اکوسیستم وارد می‌سازد.

بیماری‌های مسری: بیماری‌های مسری دلیل اصلی مرگ بشر هستند. تغییرات در جامعه، تکنولوژی و محیط، جهان را به سمت یک محیط جدید انتقال بیماری‌ها سوق داده است. طیف بیماری‌های مسری به طور مداوم در حال گسترش است. بسیاری از آن‌ها، بازمی‌گردند و شایع‌تر می‌شوند.

تا سال 2000، پنجاه درصد جمعیت جهان در شهرها زندگی می‌کردند؛ در حالی که نیمه‌ی دیگر برای بقای اقتصادی‌شان به شهرها متکی‌اند. بیش‌تر از یک میلیارد نفر بدون پناهگاه مناسب در فقر زندگی می‌کنند. کم‌بود خانه، عرضه‌ی ناکافی آب و از بین بردن تسهیلات درمانی، سلامت مردم را تهدید می‌کند. هرکسی باید این حق را داشته باشد که در یک محیط سالم زندگی کند، هرچند هنوز «عدالت زیست محیطی» در بسیاری زمینه‌های درآمد، نژاد، جنسیت، سن، نسل و جغرافیا انکار می‌شود. عدالت محیطی به سرعت دارد به یک مشکل کلیدی برای انجمن‌ها، NGO و سیاست‌گذاران، تبدیل می‌شود؛ همان‌طور که محیط‌های بی‌فایده به زمینه‌های زباله و یا مکان‌هایی برای کارخانه‌های تولیدکننده‌ی موادشیمیایی تبدیل می‌شوند. کودکان به طور خاص در مقابل مشکلات سلامتی زیست محیطی آسیب پذیرند. تقریباً یک سوم جمعیت جهان کودکان هستند. زنان، سالمندان، مردم با تحرک کم‌تر، ناتوانان فیزیکی یا روانی، اقلیت‌های نژادی و پناهنده‌ها از دیگر گروه‌های آسیب‌پذیر هستند.

طرح های عملی برای سلامت

واگذاری مسئولیت منحصراً به دولت محلی کافی نیست. وصل کردن سلامت، بهبود زیست محیطی و اقتصادی در سطح محلی، به تلاش‌های بین بخشی نیاز دارد. بعضی طرح‌های مطرح شده عبارت‌اند:

ریشه‌کنی فقر: گروه‌های بسیاری از نیاز به بسته‌های کمکی و مالی بیش‌تر برای یاری کردن به تدارک نیازهای اساسی سلامت طرفداری می‌کنند. آن‌ها بر شناخت شاخص‌هایی که برای بهبود سلامت در جمعیت‌های فقیر استفاده می‌شود، تأکید می‌ورزند: بهره‌وری بهتر و رشد اقتصادی، پیش‌گیری از بیماری‌های مسری، برنامه‌های مصونیت بزرگ برای نشان دادن شکاف واکسن بین گستره‌ی جهانی فقیر و غنی، شاخص‌های کنترلی برای بیماری‌های مسری و انگلی مربوط به شرایط محیطی فقر، بر زندگی فقرا و بهبود اقتصادی اثر می‌گذارد .

دست‌رسی به نیازهای اساسی: دست‌رسی اساسی به عنوان یک نیاز قاطع دیده می‌شود که شامل دست‌رسی به آب پاک، بهداشت، مواد غذایی، آموزش، خدمات سلامت عمومی و حمل و نقل می‌شود. فعالیت‌هایی برای افزایش دست‌رسی باید تهیه زیربنا و ابزار اجرا را نشان دهد که شامل بسته‌های کمکی و مالی می‌شود. به علاوه آموزش و ابتکارات سوادی باید به عنوان عناصر بنیادی در نظر گرفته شوند.

دست‌رسی به مراقبت‌های کافی: دولت‌ها احتیاج دارند که مراقبت‌های سلامتی را به عنوان اولویت ملی قرار دهند و ابزار سهام‌داران فعلی را در یک همکاری جدید مؤثرتر درخواست کنند. فعالیت‌های مربوط به ایدز باید در طول برنامه‌های پیش‌رفت سراسری کامل شود؛ مانند استراتژی‌های سوءتغذیه. دست‌رسی به داروهای اساسی برای سلامت فیزیکی و روانی باید در پاسخ‌گویی‌های چندبخشی نیرومند شوند. سیستم مراقبت سلامت باید گرایش کنار آمدن با بیماری‌های مزمن را که مراقبت‌های طولانی احتیاج دارند، تحمل کند.

زیربنای پیش‌رفت: شاخص‌های اولویت‌بندی برای فراهم آوردن دست‌یابی به نیازهای زیربنایی مثل آب پاک و بهداشت ضروری‌اند. سرمایه‌گذاری و شاخص‌های به‌سازی باید زوال زیربنای سلامت عمومی را نشان دهد. توانمندسازی زیربنا به طور خاص در کشورها و مناطق آسیب‌پذیر برای کاهش اثرات تغییرات محیطی و آب و هوایی مهم است.

به‌سازی اجتماعی: باید مراقبت سلامتی، اولویت جهانی شود. این شامل مسئولیت‌پذیری اجتماعی در صنعت دارویی، قوانین آشکار و دلایل بیوتکنولوژی می‌شود. به علاوه تلاش‌ها باید برای برگرداندن وضعیت پایین اجتماعی زنان و تطابق یک دیدگاه جنسیتی در تصمیم‌گیری انجام شوند. شفافیت در تصمیم‌گیری و توانمندسازی پاسخ‌گویی‌های چندبخشی، به خوبی هدف‌گذاری بهتر، پیش‌گیری ارزان‌تر و استراتژی‌های مراقبت، به مسائل دولت کمک خواهد کرد.

انتقال اطلاعات: احتیاج است که پیش‌رفت سواد در رسانه‌ها، مدارس، محل کار، استفاده از اطلاعات و فناوری کامپیوتر توسعه داده شود. باید هدف‌گذاری شود تا نیازهای اطلاعاتی گروه‌های آسیب‌پذیر، مخصوصاً کودکان و زنان در کشورهای در حال توسعه، مشخص شود. 

دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی باید نقش قوی‌تری در تشویق همکاری‌های بیش‌تر میان بخش‌های عمومی و خصوصی در ارتقا و حفظ سلامت داشته باشند. آن‌ها باید ظرفیت صنعتی بیش‌تری در اجرای این اهداف، از طرح تا مدیریت و ارزیابی سیاست‌های زیست محیطی و سلامت در سطوح انجمنی، محلی، ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی داشته باشند. دولت و بخش خصوصی می‌توانند از درونی‌سازی هزینه‌های زیست محیطی برای افزایش سرمایه‌گذاری‌های بی‌خطر زیست محیطی پشتیبانی کنند. برای نشان دادن نابرابری در وضعیت سلامت و دست‌رسی نامساوی به خدمات مراقبت سلامت میان زنان و مردان، دولت‌ها و فعالان دیگر باید سیاست فعال و روشن از خط فکری یک دیدگاه جنسیتی را در تمام سیاست‌ها و برنامه‌ها ترویج کنند، تا قبل از این که هر تصمیمی گرفته شود، به ترتیب تجزیه و تحلیلی از اثرات برای زنان و مردان انجام شود.

منبع: Healthypeople.gov/2020/topicsobjectives2020