آلرژی‌ را بهتر بشناسیم

فصل بهار، در عین زیبایی طبیعت، فصل آغاز برخی از حساسیت‌ها نیز می‌باشد. حساسیت یا آلرژی، واکنش بیش از اندازه ساز وکار طبیعی بدن به موادی است که معمولاً برای انسان ضرری ندارند. هر ماده‌ای می‌تواند یک عامل حساسیت‌زا یا آلرژن بوده و باعث ایجاد سردرد گردد. غبار داخل خانه، کپک‌ها، گرده‌های گل‌ها و درختان، غذاها یا حتی یک حیوان دست‌آموز، می‌توانند شخص حساس را آن‌قدر بیمار کنند که مجبور به ترک محل کار، تحصیل و یا کنار گذاشتن فعالیت‌های دیگر شود.

مواد تحریک‌کننده‌ی این واکنش ممکن است از طریق خوردن، آشامیدن، تزریق کردن، تنفس کردن یا صرفاً تماس با پوست یا غشاء مخاطی مانند چشم‌ها عمل کنند. حتی اگر نشانه‌های حساسیت جدی نباشند یا خطری برای حیات نداشته باشند، احتمال دارد حالت‌هایی پیش آورند که زندگی را به کام شخص تلخ کنند. واکنش‌های حساسیت‌زا پس از خوردن غذاهای حساسیت‌زا و نیش حشرات، علامت‌هایی نظیر خارش، قرمزی چشم‌ها، مشکلات تنفسی به خاطر آسم، پوست ملتهب از کهیر و اگزما و افت خطرناک فشار خون را در پی دارند که به آن «آنافیلاکسیز» (Anaphylaxis ) می‌گویند. خانم‌ها باید نسبت به آنافیلاکسیز در کودکان نگران باشد؛ چون شرایط تهدیدکننده‌ای را به‌وجود می‌آورد که در آن نشانه‌هایی نظیر تورم گلو و دهان، انقباض مجاری تنفسی، تهوع و بیهوشی دیده می‌شود.

پدیده‌ی رشدکننده

حساسیت پدیده‌ای معمولی است که می‌تواند در مراحل مختلف زندگی خود را نشان دهد. امروز تعداد مبتلایان به آلرژی رو به ازدیاد است و به‌خصوص شیوع آن در سنین پایین‌تر، بیش‌تر می‌باشد. آلرژی به‌صورت هشداردهنده‌ای در تمام دنیا در حال رشد می‌باشد. در گردهمایی جهانی آلرژی که در اواخر هزاره‌ی دوم (سال 2000 میلادی) برگزار شد، علم آمار نشان داد که پنجاه درصد نوجوانان مبتلا به آلرژی‌های دستگاه تنفسی نظیر تورم مخاط بینی و آسم هستند. انتظار می‌رود هفتاد تا هشتاد درصد نوجوانان و جوانان تا پایان این دهه مبتلا به آلرژی‌های مجاری تنفسی شده و این ابتلا روزبه‌روز رو به تزاید باشد.

تغییر شرایط، متناسب با سن افراد

اگر چه اولین نشانه آلرژی‌ها قبل از سن بیست سالگی بروز می‌کند؛ ولی می‌تواند در هر کس و هر سنی خود را نشان دهد و هیچ‌گاه پایان نیابد. با این‌که آلرژی‌های خاصی موروثی نیستند؛ ولی اگر در خانواده‌ی شخص کسانی مبتلا به آلرژی باشند، احتمال دچار شدن او نیز زیاد می‌شود. اگر یکی از والدین مبتلا به آلرژی باشد، احتمال مبتلا شدن فرزند آن‌ها نیز بیست تا چهل درصد می‌باشد. اگر پدر و مادر هر دو دچار آلرژی باشند، شانس این درگیری به پنجاه تا هشتاد درصد خواهد رسید.

برای تشخیص آلرژی پزشکان از دو آزمایش اصلی استفاده می‌کنند. با ایجاد سوراخ کوچکی در پوست و یا گرفتن نمونه‌ی خون تست آلرژی را انجام دهد. دوره‌ یا تظاهرات بالینی بیماری آلرژی گوناگون بوده و گاهی بستگی به سن فرد دارد. تظاهرات آلرژی می‌توانند در دوره‌های مختلف سنی به شکل‌های گوناگون خود را نشان دهند. بسیاری از مبتلایان به آلرژی ممکن است بیماری‌شان تشخیص داده نشده و بدون درمان باقی بماند و نتیجه‌ی آن سردرد، احتقان، ترشحات پشت بینی، آشفتگی در خواب و ضعف در تمرکز حواس شود. علائم ناشی از تورم مخاط بینی می‌تواند تأثیر بسیار زیادی بر روی کیفیت زندگی شخص داشته باشد.

قدم اول برای درمان آلرژی توجه به نشانه‌های آن در بدن می‌باشد. پس از توجه به علائم می‌توان برای درمان اقدام کرد. یکی از این نشانه‌ها آثار اگزما در سطح بدن کودک است که معمولاً در سنین بالاتر به شکل آسم یا حساسیت‌های تنفسی دیگر بروز می‌کند. اگر چه آسم متداول‌ترین علت مرگ در کودکان و دومین دلیل پذیرش فوری در بیمارستان می‌باشد؛ ولی عوامل آگاه کننده‌ی آن بدون سروصدا می‌باشد. در تحقیقاتی که اخیراً انجام شده، نشان داده شده است که بیماری‌های مربوط به آلرژی معمولاً هنگامی که جنین در شکم مادر است؛ یعنی قبل از تولد شروع می‌شود. بنابراین پیش‌گیری‌ها نیز باید قبل از تولد آغاز شود.

دلایل بی‌شمار آلرژی

هر حمله‌ی آلرژی می‌تواند اثری بر سیستم ایمنی بدن باقی گذارد. این سیستم دفاعی دارای سازوکار جالبی است که مانع عفونت‌ها می‌گردد. وظیفه‌ی این سیستم آن است که مهاجمین خارجی را شناسایی کرده و با تولید پادتن (آنتی بادی) با میکروب‌ها و ویروس‌ها که باعث عفونت و بیماری می‌شوند، مبارزه کند. بعضی مواقع این سیستم ایمنی نسبت به موادی که آن‌قدرها برای بدن مضر نیستند واکنش بیش از اندازه نشان می‌دهد. در این زمان است که آلرژی بروز می‌کند. علت‌های معمولی و متداول موادی هستند که در هر خانه‌ای یافت می‌شوند؛ مانند ذرات گرد و غبار، مواد پاک کننده پودرهای شست‌وشو، کپک‌ها، بعضی از غذاها و حتی حیوانات خانگی. در خارج از خانه نیز تعداد زیادی مواد آلرژی‌زای محیطی مانند گرده‌های گیاهان، مواد شیمیایی آلوده کننده و دود وجود دارند که می‌توانند زندگی را بر افراد مبتلا به آلرژی سخت و دشوار کنند.

حساسیت غذایی روزبه‌روز در میان بچه‌های کوچک عادی‌تر می‌شود. غذاهایی با آلرژی‌زایی بالا شامل شیر گاو، سفیده‌ی تخم‌مرغ، سویا، ماهی، میگو و بادام زمینی می‌توانند کودکان را درگیر کنند. حساسیت به شیر گاو از همه متداول‌تر است. توجه داشته باشید که بین حساسیت داشتن و عدم تحمل تفاوت وجود دارد. مثلاً عدم تحمل غذا واکنشی است که دستگاه هاضمه به یک غذا نشان می‌دهد. در حالی که آلرژی، واکنش سیستم ایمنی بدن می‌باشد.

برای تشخیص و تمایز بهتر، اگر کودک شما نسبت به شیر عدم تحمل داشته باشد، این واکنش در صورت نوشیدن سه لیوان شیر رخ می‌دهد؛ ولی با نوشیدن یک لیوان شیر هیچ اتفاقی رخ نخواهد داد. وقتی کودک نسبت به شیر حساسیت (آلرژی) داشته باشد، حتی یک قطره نیز ممکن است موجب واکنش‌های حساسیتی شود. آلرژی ممکن است طی مراحل مختلف پیش‌رفت کند. احتمال دارد از دوران بارداری شروع شود. بعد در سال‌های اولیه‌ی زندگی کودک احتمالاً با نشانه‌هایی مانند استفراغ و اسهال یا دل درد (کولیک) بروز کند.

گاهی این حساسیت ممکن است به صورت اگزما دیده شود که باعث خشکی، قرمزی و پوسته‌پوسته شدن پوست می‌گردد و هم‌زمان با آن حساسیت غذایی نیز خود را نشان می‌دهد. با بزرگ‌تر شدن کودک احتمالاً نشانه‌های اگزما و حساسیت غذایی کمی تعدیل می‌گردد. به هر حال در مراحل بعدی آلرژی با علائمی در بینی مثل مسدود شدن بینی، آب‌ریزش، خارش و خس‌خس کردن سینه یا آسم خود را نشان می‌دهد. اگر چه این شکل عادی پیش‌رفت آلرژی می‌باشد، ولی ممکن است مراحل به‌طور برعکس نیز بروز کند؛ یعنی اگزما بعدها در زندگی فرد ظاهر شود و قبل از آن آسم یا ناراحتی‌های بینی وجود داشته باشد. این علائم بالینی متفاوت را به پیش‌‌رفت معکوس آلرژی تعبیر می‌کنند.

درمان

تشخیص صحیح و توانایی در ریشه‌یابی علت هر بیماری مؤثرترین روش در درمان آن می‌باشد. اگر چه همه‌ی آلرژی‌ها ارثی نیستند ولی علت بسیاری از حساسیت‌ها در درصد بالایی از مردم می‌تواند نشانه‌ای داشته باشد که به والدین آن‌ها برمی‌گردد. درمان‌های معمول و متداوال آلرژی نظیر آنتی هیستامین‌های خوراکی و اسپری‌های بینی ممکن است علائم آرام‌بخش و تسکین‌دهنده داشته باشند. اما الزاماً جلوی پیش‌رفت آلرژی را نمی‌گیرند. در چنین وضعیتی نقش مصون کردن دقیق و مشخص نسبت به مواد آلرژی‌زا تنها درمانی است که می‌تواند مانع پیامد طبیعی واکنش‌های آلرژی گردد و یا آن‌ها را تغییر دهد. به این شیوه درمان می‌توان به‌عنوان فرآیند بازآموزی برای سیستم ایمنی فکر کرد.

حقایق آماری

1-حدود 35 درصد کودکان جهان مبتلا به آلرژی هستند.

2-تقریباً شصت درصد همه‌ی آلرژی‌ها در اولین سال عمر کودک ظاهر می‌شوند.

3-پنجاه درصد کودکان مبتلا به آلرژی غذایی بعدها دچار سایر آلرژی‌ها نظیر اگزما، حساسیت‌های دستگاه تنفسی و آسم می‌شوند.

4-آسیب‌پذیری نسبت به آلرژی موروثی است.

5-تحقیقات حاکی از آن است که بیماری‌های مربوط به آلرژی هنگامی که جنین در رحم مادر است شروع می‌شود یعنی قبل از تولد.

منبع:Health , P58 , 2012 october